در همایش “کارنامه صدسال شعرزنان فارسی سرا”: شعر فروغ پایه‌های سنتی شعر را درهم می ‌شکند

گزارشی از مریم رحمانی-29 مهر 1388

مدرسه فمینیستی: همایش «کارنامه‌ی صد سال شعر زنان فارسی‌سرا» سه‌شنبه، 28 مهرماه در دانشگاه الزهرا آغاز به کار کرد.

محبوبه مباشری (رییس دانشگاه الزهرا) در این مراسم، از همایش «صد سال شعر زنان فارسی‌سرا» به عنوان نقطه‌ی عطفی در پژوهش و نقد شعر معاصر زنان ایران یاد و ابراز امیدواری کرد، این همایش در سال آینده نیز برگزار شود.
او با طرح این پرسش که آیا خط‌کشی بین زنان و مردان درست است یا خیر، گفت: چنین خط‌کشی‌ای درست به نظر نمی‌رسد؛ اما تاریخ ادبیات گسترده‌ی کلاسیک ما نشان می‌دهد که این مرزبندی وجود داشته و صورت گرفته است. مباشری باقی ‌نماندن آثار شاعران زن را ناشی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ایران دانست.

مباشری در ادامه، حضور گسترده زنان در عرصه شعر و ادبیات در دوران معاصر را حضوری معنادار دانست و خاطرنشان کرد: این حضور گاه توأم با تردید، پرسش و کنایه بوده؛ با این‌حال در ادامه راه مصمم‌تر حرکت کرده‌اند تا به این‌جا رسیده‌اند.

سخنران بعدی مریم حسینی ( دبیر علمی ) همایش به شرح چگونگی برگزاری این همایش پرداخت و تصریح کرد: از میان 100 چکیده مقاله و بیش از 60 مقاله کامل که به دبیرخانه همایش رسید، 35 مقاله برای ارائه در همایش و چاپ در مجموعه‌ی مقالات برگزیده شد.

او در ادامه ابراز امیدواری کرد، مجموعه مقالات این همایش تا پایان سال جاری چاپ و عرضه شود.
دبیر علمی همایش گفت: از بهره‌های دوره مشروطیت برای ادبیات ایران، حضور زنان سخنگوی فراوانی است که توانستند برای نخستین‌بار به صورتی فراگیر در کنار مردان، خواستار حقوق از دست‌رفته خود باشند. ادبیات سیاسی مشروطه، ادبیاتی مردانه نیست. زنان نیز در این دوره تلاش می‌کنند تا ضمن مطالبات اجتماعی – سیاسی برای تمامی ایرانیان، از آزادی ایرانیان و بخصوص زنان و حضور ایشان در عرصه اجتماع دفاع کنند. شمس کسمایی بانوی نواندیش و نوگرای شعر معاصر که او را از پیشروان شعر نیمایی می‌نامند، از ستم رفته بر زنان می‌نالد و از موقعیت زنان در ایران متعجب است.

حسینی از ادیبه‌الزمان فراهانی خواهر ادیب‌الممالک، فخر عظمی ارغوان، نیمتاج سلماسی، ژاله قائم‌مقامی و پروین اعتصامی یاد کرد تا به نام فروغ فرخزاد رسید و شعر فروغ را شعری از جنسی دیگر دانست. وی افزود: زن شعر فروغ، زنی است که بار رنج‌های تاریخ را بر گردن دارد. او اسیر دیوارهای سنت است و با عصیان علیه نظام مردسالاری حاکم، تولدی دیگر می‌یابد. شعر فروغ پایه‌های سنتی شعر را درهم می‌شکند و در فرمی نو، نگرشی تازه به هستی دارد. شعر او هنوز پویاست و موجب پیشرفت شعر ایران شده است.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: اشعار دوره نخست شاعری فروغ، اشعاری فمینیستی است که البته توانایی شاعر در سخنوری از تندی آن می‌کاهد و شعر به دروازه‌های شعر نزدیک می‌شود و در «تولدی دیگر»، فروغ پایه‌های اصیل شعر نوین ایران را بنیان می‌نهد. شاعری که به دیگران آموخت که تنها آن‌چه می‌خواهند بگویند، مهم نیست؛ چگونه گفتن مهم است. فروغ زنی است که در برابر تمامی محدودیت‌ها مقاومت می‌کند و با سرکشی علیه هر آن‌چه در نظام سنتی مانع حضور زن است، زندگی دشواری را تجربه می‌کند؛ تنهایی، تهمت، ترس و سردی‌ای که سرانجام با ایمان به فصل سرد پایان می‌یابد.

دبیر علمی همایش «کارنامه‌ی صد سال شعر زنان فارسی‌سرا» تاکید کرد: در کولی واره های سیمین بهبهانی، کولی نماد زنی است که از احساسات و روح زنان سخن می گوید. وی نماد شجاعت و جسارت زن ایرانی است. زنی فعال که فریاد می زند و حقوق تضعیف شده خود را طلب می کند.

حسینی همچنین از سیمین بهبهانی، میمنت میرصادقی، ژاله اصفهانی، پروین دولت‌آبادی و طاهره صفارزاده به عنوان طلایه‌داران شعر امروز زنان ایران یاد کرد و گفت: زنان شاعر معاصر چون ، صدیقه وسمقی و فاطمه راکعی در حال تجربه انواع قالب ها و اشکال هنری هستند و تلاش می کنند شعر ایران همپای شعر جهان به پیش رود.

درادامه فاطمه راکعی (رییس همایش) «کارنامه صد سال شعر زنان فارسی‌سرا » با اشاره به خلأ نقد و پژوهش در حوزه شعر زنان ایران ابراز امیدواری کرد، برگزاری این همایش و نشست‌هایی از این دست بتواند سال‌ها بی‌توجهی به شعر زنان را جبران کند.

این شاعر پس از ارائه گزارشی اجمالی درباره چند و چون همایش تصریح کرد: زنان همواره در طول تاریخ مورد ظلم و تبعیض واقع شده‌اند و این تبعیض در تمام حوزه‌های زندگی و فعالیت زن وجود داشته است و طبیعتا عرصه هنر مستثنا از این قاعده نبوده است.

او ادامه داد: اما با گذشت زمان و تغییر برخی محاسبات و از سویی حضور بیش‌تر زنان در حوزه هنر و ادبیات، بخشی از تبعیض‌های موجود در این عرصه رفع شده؛ با این‌حال هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب راه درازی باقی مانده است.