تجارب منحصر به فرد زنان در چالش برای تغییر چهره مردانه سیاست / گزارش: صبا شعردوست

15 دی 1394

کانون شهروندی زنان: همایش “تغییر چهره مردانه سیاست” با برگزاری دو پنل و اکران فیلم های مستند در حوزه مشارکت سیاسی زنان در دانشگاه تربیت مدرس تهران و به همت کانون شهروندی زنان و انجمن علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

مهدیه گلرو، عضو کانون شهروندی زنان و عضو کمپین تغییر چهره مردانه مجلس، به عنوان مجری برنامه به میهمانان خیر مقدم گفت و با توضیحاتی درباره کمپین برنامه را آغاز کرد و گفت: ” کمپین تغییر چهره مردانه مجلس در گام نخست خواستار افزایش تعداد کاندیداهای زن بود که خوشبختانه با ثبت نام بیش از 1430 زن، جامعه زنان نشان داد این خواست آنهاست که وارد عرصه سیاست شوند و در معادلات قدرت قرار بگیرند. این اولین نتیجه مثبت کمپین بود و امیدواریم که با کوشش و تلاش کمیته های دیگر این کمپین، تعداد زنان برابری طلبی که به مجلس می روند نیز افزایش یابد و از سوی دیگر تعداد ورود نمایندگان زن ستیز نیز در مجلس نسبت به دوره های قبل کاهش یابد.”

اسلام اجازه زمامداری به زنان را داده است

پس از صحبت های مجری برنامه، حجت الاسلام ابوالفضل شکوری، مدیر گروه سیاسی دانشگاه تربیت مدرس طی صحبت هایی به نقش مشارکت سیاسی زنان در اسلام اشاره کرد و گفت: “مشارکت سیاسی زنان در اسلام یک امر قدیمی است. فکر می کنم که دین اسلام و حضرت رسول، اولین کسی در دنیا هستند که زنان را به مشارکت سیاسی دعوت کردند. پیامبر اسلام 2 بیعت دارد. در هر 2 هم گفت که زنان باید با من بیعت کنند و زنان هم بیعت کردند. در واقع با این عمل زنان را به مشارکت سیاسی دعوت کردند. پس ما قبل از پیامبر کسی را در دنیا سراغ نداریم که زنان را به صورت انبوه دعوت به حضور در سیاست کند. پیامبر جهاذ را بر زنان به دلیلی واجب نکرد اما حضور آنها در جبهه ها را به صورت داوطلبانه، آزاد اعلام کرد. بنابراین دین اسلام مشکلی با حضور سیاسی زنان نداشته است. اما این خلفای بعدی بودند که سیره پیامبر را ادامه ندادند. حتی خلیفه اول بعد از پیامبر، اجازه حضور برای بیعت به زنان را نداد. پس از آن این سیره نادرست ادامه پیدا کرد اما سیره اصلی پیامبر مشارکت بود.”

شکوری درباره نگاه قرآن به حضور زنان در سیاست هم اشاره و یادآوری کرد: “قرآن می گوید که حتا حضور زنان در جایگاه پادشاهی اشکالی ندارد. چراکه در برخی مواقع حتی زنان بهتر تصمیم می گیرند. فارغ از این موضوع من شخصا با استنباط به قرآن معتقدم که زن حتی می تواند رئیس جمهور شود. چون رئیس جمهوری با پادشاهی فرقی نمی کند و خلاصه این که زنان می توانند در عالی ترین مقام سیاسی قرار بگیرند البته اگر شرایطش را داشته باشند که آن هم منظور از شرایط زن بودن و یا مرد بودن نیست.” او افزود: “زنان برای زمامداری باید شرایط لازم را داشته باشند ولی به این معنا که بخاطر زن بودن نمی توانند زمامدار باشند درست نیست و از آیات قرآن و سیره پیامبر اینطور استنباط نمی شود. آنچه هم که ما الان داریم سیره خلفاست نه سیره پیامبر اسلام.”
پس از صحبت های شکوری، میهمانان برنامه شهناز رمارم، عضو علی البدل شورای شهر مشهد در دوره سوم و موسس کمپین رأی به زنان در شهر مشهد که در همان قدم های اول کار کمپین تغییر چهره مردانه مجلس به آن پیوست، مهرنوش نجفی راغب، یکی از کاندیداهای زن مجلس دهم و کارشناس ارشد حقوق بین الملل و عضو سابق شورای شهر همدان در دوره سوم و حمیرا ریگی، فرماندار قصرقند و دبیر کمیسیون شورای شهر چابهار، به عنوان زنانی که وارد عرصه سیاست شدند، به سخنرانی درباره موانع حضور زنان در عرصه سیاست و تجربه های خود، پرداختند.

مهمترین موانع حضور زنان در عرصه سیاست

شهناز رمارم که از مشهد برای حضور در این همایش دعوت شده بود، درباره سخت ترین و مهم ترین مانع حضور زنان در عرصه سیاست گفت: “فکر می کنم که موانع حضور زنان مختص جامع ایران نیست بلکه مختص همه جوامع توسعه نیافته است. اما مهمترین مانع حضور زنان خود زنان هستند. چراکه قبول ندارند که می توانند حضور فعالی داشته باشند.”

مهرنوش نجفی راغب نیز در همین زمینه گفت: “موانعی که زنان دارند تقریبا مشابه یکدیگر است یعنی بزرگ ترین مانع آن است که زنان از دسترسی به ابزارهای قدرت که اصلی ترین آن حمایت پر رنگ احزاب سیاسی به لحاظ تامین منابع مالی و رسانه ای است، محروم هستند. این از دلایل اصلی است که زنان نمی توانند در عرصه قدرت در کنار مردانی که سال هاست این ابزار را در اختیار قرار دارند، فعالیت کنند.”

حمیرا ریگی که از سیستان و بلوچستان برای این همایش دعوت شده بود یادآور شد: “بزرگترین موانع عدم شناخت از اسلام ناب محمدی است که برخی به نام اسلام اعمال سلیقه می کنند و این شناخت ناکافی و برداشت سطحی یکی از موانع حضور زنان است. مانع دیگر هم عدم شناخت کافی از خلقت زنان است. بنابراین عدم خودباوری مهمترین مسئله است. حق دادنی نیست و گرفتنی است، باید از خود آغاز کنیم.

راهکارهای رفع موانع حضور زنان در عرصه سیاست

شهناز رمارم درباره راهکارهای رفع موانع حضور زنان با اشاره به تجربه شخصی اش در این عرصه گفت: “من به عنوان یک زن مسلمان در یک شهر مذهبی به نام مشهد بزرگ شدم. در تاریخ اسلام ما نمونه های خوبی برای حضور زنان داریم.» وی سپس اشاره کرد: «در روانشناسی بحث هایی است مبنی بر اینکه انسان باید برای انجام هر کاری هدف و انگیزه داشته باشد. هر قدر این هدف و انگیزه ها قوی تر باشد، حرکت محکم تر و متناسب با هدفش انجام می دهد. وقتی ما وارد عرصه ای می شویم باید بدانیم که هدفمان چیست؟ چرا می خواهیم در عرصه سیاست حضور پیدا کنیم؟ هر کدام از این چراها یک انگیزه است. بنابراین باید انگیزه های خود را بالا ببریم. طبیعتا مشارکت سیاسی یعنی مشارکت در قدرت. مشارکت در قدرت مردانه بوده است. قدرت تصمیم سازی در اختیار مردان بوده است و وقتی شما وارد می شوید، مردها در نگاه اول تصور می کنند که قرار است یک جایگاه و منصب را از دست بدهند. یعنی حضور زنان را مشارکت نمی دانند بلکه آنان را رقبای خود تلقی می کنند که گویا قرار است زنان امتیازات و قدرت اجتماعی را از آنها بگیرند.» وی در ادامه گفت: «وقتی کشوری توسعه یافته می شود به حضور و مشارکت زنان بها می دهد. بنابراین ما باید برای حرکت به سمت توسعه به سوی احقاق حقوق زنان برویم و نباید ترسید و باید به هدف فکر کنیم و از دادن هزینه هم نترسیم و کم نیاوریم. از طرفی هم باید اتحاد و انسجام داشته باشیم چراکه اگر هر فردی بخواهد خود را مجهز کند و از همجنسان خود غافل شود از روح جمعی به دور مانده است و روح جمعی رفتارهایی را به انسان حاکم می کند که متفاوت از رفتارهای فردی است و البته پیروی از این روح جمعی می تواند دستاوردهای خوبی به همراه داشته باشد. خوشبختانه روح جمعی که الان بر جامعه زنان حول انتخابات مجلس دهم حاکم شده است، می تواند دستاوردهای مثبتی را داشته باشد”.

دوری از ابزارهای قدرت

مهرنوش نجفی راغب با توجه به تجربه سختی که برای کاندیدا شدن و حضور به شورای شهر در همدان پشت سر گذاشته بود، اظهار کرد:”من آن زمان که کاندیدا شدم، مشکلات خاص خود را علاوه بر اینکه جوان بودم، داشتم. نمونه اش اینکه از ابزارهای قدرت محروم بودم و تنها رسانه ام وبلاگم بود. علاوه بر این هم من از هیچ منبع مالی استفاده نکردم و با حداقل امکانات و رقم مالی در انتخابات شرکت کردم. برخی دوستان حتی به کنایه می گفتند که رأی نمی آوری. اما لطف دوستان بود که به من اعتماد کردند اما مشکلات بعد از آن بیشتر هم شد. یکی از مشکلات من بعد از کسب رأی دوری از ابزاری مثل رسانه بود، بنابراین من در تنها رسانه ای که دسترسی داشتم یعنی وبلاگ شخصی ام اخبار شورای شهر را می نوشتم اما رسانه پر قدرتی نبود. رسانه های محلی محدودیت های خود را دارند اما من سعی کردم که در این حوزه راه هایی را باز کنم چون مصمم بودم.” او در پاسخ به این سوال مجری که آیا زن بودن شما باعث کم توجهی رسانه ها بود نیز گفت: “اینکه به زن ها نگاه فرودستی وجود دارد، مخصوص یک شهر خاص نیست و در شهرهای بزرگ و رسانه های سراسرس هم این نگاه وجود دارد. ولی من بخاطر زن بودنم در رسانه ها مهجور نبودم بلکه بیشتر به خاطر نوع نگاه متفاوتی که داشتم، این اتفاق می افتاد چون فقط بحث جنسیتی در شورای شهر مطرح نمی شد.” او ادامه داد: “همیشه جنسیت نشانه این نیست که همه از هم جنس های خود دفاع کنند. در شورای شهر همدان هم زنانی که حضور داشتند، نگاه های متفاوت و رویکردهای سیاسی مختلفی داشتند. اما در برخی مسائل که مربوط به زنان بود، واقعا زنان در شورای شهر یکی می شدند.”

شناساندن توانایی زنان به جامعه

حمیرا ریگی نیز درباره تصویر کلیشه های جنسی و راهکارهای مقابله با آن، گفت: “ما در هزاره سوم هستیم و در این عصر زنان به عنوان نیمی از منابع انسانی تلقی می شوند. نه تنها زنان موضوع توسعه هستند بلکه خودشان عامل موثر در توسعه هستند. من نکته ای بگویم اینکه ما جامع ترین قانون اساسی را داریم. در اصل 27 قانون اساسی تکلیف شده است که شرایط برای رشد شخصیت زن را فراهم کند. حالا ما چرا باید در این جامعه با این قانون اساسی، در این شرایط باشیم؟ اما درباره راهکارهای مقابله با کلیشه های جنسیتی باید بدانیم که ما در چه شرایطی هستیم. در جوامع ما که توسعه نیافته و منطقه ای سنتی است، حضور ما در فرمانداری نسبت به سال های 85 یکسری تغییر نگاه ها را ایجاد کرد. اما نکته این است که وقتی بستر فراهم شد، مسئولیت سنگین تر می شود. چرا که باید عرصه را طوری حفظ کنید که بتوانید برای بقیه هم راهگشا باشید. بنابراین اول باید خودمان یعنی زن را بشناسیم و به جامعه بگوییم چه توانایی هایی داریم. دوم اینکه باید بپذیریم که انسان خودپسند است و دوست ندارد، کس دیگری جای او را بگیرد. این بود که من هم سعی کردم بگویم که ما نیامده ایم که حقوق شما را ضایع کنیم بلکه آماده ایم که یاور شما باشیم. حتی نیامده ایم که از شما جلوتر برویم بلکه آمده ایم در کنار هم تلاش کنیم. بنابراین استراتژی های ورود در هر منطقه ای مهم است که زنان برای ورود به قدرت باید آن ها را در نظر بگیرند.”

اگر تعداد زنان در مجلس دهم زیاد شود، فراکسیون زنان مجلس را جدی خواهند گرفت

شهناز رمارم در ادامه درباره کمیت حضور زنان در مجلس گفت: «بحث کمیت و کیفیت اخیرا مطرح شده است و سالهاست که مجلس ما مردانه است. و به نظرم بحث کمیت و تعداد زنان در مجلس آینده هم مهم است». وی در ادامه گفت: «اگر پیامبر اسلام در قرن ششم میلادی بحث حضور زنان را مطرح می کند، چون پیامبر به دنبال توسعه بوده است. اینکه عرب جاهل و سرزمین حجاز که عقب مانده ترین بوده است را می خواسته به توسعه برساند. اما زنی که می خواهد حضور داشته باشد باید شرایطش هم مهیا باشد. الان بحث جنگ قدرت پیش آمده و قرار است که مردان بخشی از قدرت خود را به زنان واگذار کنند. مردم وقتی بخواهند رأی دهند نیز به شرایطی که کاندیداها دارند، فارغ از زن بودن و مردم بودن رأی می دهند. ولی این عقب ماندگی و جبر تاریخی که شامل حال زنان شده است باید به نوعی جبران شود. افغانستان و عراق چون می خواهند به سمت توسعه بروند، تبعیض مثبت قائل می شوند و سهمیه می دهند. مثلا ما می بینیم که زنان معلمی وارد مجلس شده اند ولی چرا تاکنون به حقوق معلمان به صورت ویژه توجه نمی شود؟ چون جامعه فرهنگیان به صورت ویژه پشت آنها نبوده اند. یعنی وقتی وارد مجلس شدند یا از طریق لیست های حزبی وارد شدند و یا از طریق پتانسیل شخصی. اما خواستگاه آنها، خواستگاه صنفی شان نبوده است.»

شهناز رمارم یادآوری کرد: “حضور زنان در لیست احزاب اتفاقا به پیروزی احزاب کمک می کند. یعنی وقتی زنی وارد لیست احزاب می شود، باعث پیروزی آن حزب می شود. اما وقتی زنان خودشان وارد دیالوگ شوند با کسانی که لیست می بندند، یک حق ویژه است. آقایانی که در کمپین می آیند که ما آنها را تبلیغ کنیم، می گوییم که چند خط درباره زنان بنویس که وقتی می خواهی به مجلس بروی برای زنان چه می خواهی بکنی؟ به این ترتیب حداقل احساس می کند که از جامعه زنان رأی گرفته است و نباید نسبت به حقوق زنان بی توجه باشد. تا الان مدام می گفتند که خانم ها مدیران اصلی خانه هستند و با هندوانه زیر بغل زنان گذاشتن، رأی می گرفتند اما امروز شرایط عوض شده است و زنان از مردان مطالبه جدی دارند. زنان می توانند به مجلس بروند و پیگیر حقوق مغفول زنان باشند. البته اگر تعداد زیاد باشد، فضا را به سمتی می برد که فراکسیون زنان را جدی بگیرند.”

باید از افزایش تعداد زنان برای کاندیداتوری خوشحال بود

مهرنوش نجفی راغب درباره نقطه ضعف های عرصه قانون گذاری یادآوری کرد: “یکی از ضعف ها این است که از نظرات زنان یا اصلا استفاده نمی شود و یا حداقل استفاده می شود. بزرگترین عرصه قانونگذاری، مجلس است که فعلا فقط هشت زن در مجلس حضور دارند. در قوه قضائیه نیز اصلا از زنان استفاده نمی شود و در کارگروه های قوه قضائیه، زنان اصلا حضور ندارند و در نتیجه این روند، نقص های بزرگی در قوانین در رابطه با زنان ایجاد می شود. مثل قانون مجازات اسلامی و یا قانون حمایت از خانواده. به خاطر همین، به نظرم حتا کمیت حضور زنان در حوزه قانون گذاری بسیار مهم است. وی ادامه داد: ” زنی که در معرض انتخاب قرار می گیرد معمولا در موردش خیلی ریز بینی می شود و تا اینجا پیش می رود که این زن حجابش چه طور است و یا چه طور با جنس مخالف تعامل می کند. اما وقتی مردی می خواهد انتخاب شود، نهایتا تحصیلاتش یا سابقه کارش بررسی می شود. بنابراین فکر می کنم که باید ذره بین را از روی زنان برداریم که آیا صلاحیت کاندید شدن دارند یا ندارند. ما باید خوشحال باشیم که تعداد زنان ثبت نام کننده در انتخابات مجلس دهم افزایش یافته است.” مهرنوش نجفی راغب درباره تجربه شخصی اش از نگاه مردان به زنان در عرصه کاری اش هم گفت: “زمانی در همدان شهرداری بخاطر کم کردن هزینه ها، تصمیم گرفت که اجازه ندهد زنان اضافه کاری داشته باشند. وقتی ما زنان شورا فازغ از نگاه سیاسی به این موضوع اعتراض کردیم، مسئولان گفتند که زنان بهتر است به بچه داری بپردازند و این اضافه کاری باعث می شود که به زندگی آنها لطمه بخورد. مردان شورا می گفتند که باید واقعیت را در نظر گرفت و خانم ها مسئول آوردن پول به زندگی نیستند و مسئولیت شان با مردان متفاوت است.”

ما زنان با عملکردمان باید خودمان را ثابت کنیم

حمیرا ریگی درباره اینکه آیا وقتی زنی در مسئولیتی قرار می گیرد باید مسئله زنان را در اولویت قرار دهد یا خیر، اضافه کرد: “رویکرد مردسالاری را افراطی می دانم و هدف ما باید رفع تبعیض جنسیتی و برابری باشد. این نیست که ما بگوییم که مردان را کنار بزنیم و از آنها پیش بگیریم چون دنیا بر اساس تساوی و عدالت جنسیتی است. ما هم که الان در عرصه مدیریت قرار گرفتیم باید نگاه ها را به سمت شایستگی و توانمندی ببریم و از افراط پرهیز کنیم. پرهیز ما از افراط باعث می شود که جنس دوم هم تغییری در رفتار خود ایجاد کند و در نتیجه ما به عدالت جنسیتی برسیم.”

وقتی فرماندار شدم گفتند یکی از بلایای آسمانی نازل شده است!

حمیرا ریگی درباره پویایی جامعه زنان هم تصریح کرد: “اینکه در حال حاضر از میان 290 نفر نماینده، فقط 8 نفر تنها زن هستند، نشان می دهد که مشکلی در پویایی زنان وجود دارد. خوشبینانه می گوییم که نیمی از جامعه زنان هستند. با توجه به این مساله و تعداد نمایندگان زن مجلس، می توان گفت که نیمی از جامعه معلول است. حالا شما تصور کن که نیمی از جامعه معلول است و مسئولیت به عهده نیمه دیگر می افتد. نیمی که از عهده وظیفه خودش برآید شاهکار کرده است. بنابراین ما می بینیم که در عرصه قانونگذاری خلع داریم.”

ریگی درباره تجربه شخصی اش از مشکلاتش در پست فرمانداری نیز گفت: “زمانی که من بخشدار شدم یکی از اقوام همسرم گفت که تعجب می کنم چطور این ننگ را این طایفه پذیرفته اند؟ یعنی حضور من ننگ برای شان تلقی می شد. یا زمانی که فرماندار شدم، در جمع معارفه کسانی که در آن منطقه بخشدار بودم با خوشحالی آمده بودند اما کسانی که من فرماندارشان شده بودم، می گفتند که امروز یکی از بلاهای آسمانی نازل شد. بعد مردم به استاندار می گفتند که ما را به عنوان یک شهروند قبول نداشتید که یک زن را به عنوان فرماندار گذاشته اید؟ در هر حال در اینجا بود که من فکر کردم که مهم این است که این نگاه ها را چطور تغییر دهم؟ در واقع زنان با مسئولیت پذیری و نوع عملکردشان باید نگاه ها را تغییر دهند. من ابتدا بلای آسمانی بودم اما بعد از 2 سال شدم، محبوب دلها.”

برای کاهش فساد باید زنان از رسانه ها بهره ببرند

در بخش پایانی پنل اول این همایش، بخشی هم به پرسش و پاسخ اختصاص داده شده بود. شهناز رمارم در پاسخ به سوال یکی از حاضران اظهار کرد: “ما جامعه ای هستیم که می خواهیم به سمت دموکراسی برویم. مردم هم حتما از دو جنس زن و مرد است و خانه ملت زمانی معنا پیدا می کند که همه در آن حضور داشته باشند. فراتر از این ها نیز کشور ما سال هاست مردانه اداره می شود و حتی به این ترتیب نمی شود گفت با 50 درصد از منابع انسانی اش اداره می شود بلکه با توجه به غلبه فقط یک نوع تفکر در آن و عدم وجود تنوع در گرایش های سیاسی، می توان گفت که مملکت فقط با 25 درصد از منابعش اداره می شود. چرا که حتا در میان همان تفکر غالب هم 50 درصد خود را کنار گذاشته است. درحالی که برای توسعه همه جانبه باید همه منابع انسانی به کار گرفته شود.» وی در ادامه گفت: «کمپینی که ما در مشهد راه انداختیم به نام «کمپین رای به زنان» از همان ابتدا بخش زیادی از آقایان به ما پیوستند و الان 40 درصد کمپین ما مردان هستند و در اتاق فکر 5 نفری مان، 2 مرد دکترای حقوق و علوم سیاسی داریم و حامی ما هستند. می دانید چرا؟ چون به فکر توسعه کشور هستند و می دانند حضور زنان باعث توسعه می شود.”

حمیرا ریگی نیز در پاسخ به این سوال که آیا حضور شما به عنوان فرماندار با توجه به اینکه مشارکت سیاسی زنان منجر به کاهش فساد اقتصادی می شود، منجر به کاهش فساد شده است یا نه؟ گفت: “ابتدای سال 93 آقای هاشمی استاندار ما، سه خانم را منصوب کرد. از اینجا به بعد دیگر وظیفه ما بود که با عملکرد خود نشان دهیم که می توانیم. حضور مدیریت سیاسی ما سه زن باعث شد که ما الان 67 مدیر زن در استان داریم. هدف ما این بود که نشان دهیم که مسئولیت پذیری، دقت و ظرافت خصوصیت ماست و ما این را ثابت کردیم. اینکه می بینید که برخی جبهه گیری به جامعه زنان دارند دلیلش این است که تجربه ندارند. من در شرایطی به فرمانداری وارد شدم که وقتی زنان برای در میان گذاشتن مشکلات شان به من مراجعه می کردند می گفتند که ما برای اولین بار است که به ساختمان فرمانداری می آییم.”

مهرنوش نجفی راغب نیز در پاسخ به پرسش چگونگی کاهش فساد در دستگاه های اجرایی اظهار کرد: «رسانه باعث شفاف سازی و کاهش فساد امور می شود. برای مثال وقتی در آن ابتدا بحث تقسیم بندی کمیسیون ها شد و من وارد یکی از کمیسیون ها شدم بعد از 2 جلسه یک سری از آقایان عنوان کردند که این جلسات مردانه است و صلاح نیست که خانم نجفی راغب حضور پیدا کند. من این مطلب را در وبلاگم منتشر کردم و بعدها یاد گرفتم که رسانه چقدر می تواند مهم باشد و زنان می توانند از این ابزار برای تغییر به نفع مردم و نیز تغییر نگرش های جنسیتی و همینطور کاهش فساد استفاده کنند”.

نقد و بررسی مستندها

پس از برگزاری پنل اول، فیلم های مستند «خانم ف» به کارگردانی صادق سوری، «زنان فرماندار» به کارگردانی مژگان اینانلو و «زینت یک روز بخصوص» ساخته ابراهیم مختاری با حضور کارگردانان اکران شد. پس از اکران فیلم های مستند، پنل دوم این همایش با حضور کارگردانان این فیلم ها برگزار شد. در این میزگرد مژگان اینانلو، صادق صوری، حمید جعفری و ابراهیم مختاری به سوالات حاضران پاسخ دادند.

مهناز محمدی، عضو کانون شهروندی زنان و عضو کمیپین تغییر چهره مردانه مجلس و مستندساز که مجری این پنل بود از کارگردانان حاضر در میزگرد خواست که درباره فیلم توضیحاتی دهند.

در ابتدا ابراهیم مختاری سازنده فیلم زینت یک روز بخصوص گفت: “جامعه با زنان برخوردهای سلیقه ای می کند و این فیلم به بیننده یاد می دهد که چگونه با نهاد قدرت با حفظ حاشیه امن برای آن می توان وارد عرصه بازیگری و نقش آفرینی شد یا اساسا یک زن چگونه می تواند با حفظ جایگاه در عرصه عمومی نقش آفرینی کند.”

مژگان اینانلو، سازنده مستند،”زنان فرماندار”، نیز درباره این مستند گفت: “من تاکنون 9 فیلم مستند ساخته ام که تنها این فیلم ام درباره زنان است. وقتی خبر این اتفاق یعنی فرماندار شدن یک زن را در سیستان و بلوچستان شنیدم تلاش کردم که با دوستان ارتباط بگیرم اما هیچ کانالی راه نداد تا اینکه با معاون آقای یونسی دیدار کردم. بعد هم آقای یونسی را دیدم و او گفت که وقتی فیلم را ساختی باید تمام راش ها را به ما تحویل دهی تا ببینیم که چه می خواهید بکنید. چون بحث حضور زنان خیلی حساس بود. لازم به یادآوری است که بالاترین رأی آقای روحانی در انتخابات ریاست جمهوری هم مربوط به استان سیستان و بلوچستان بود. از این رو وقتی آقای مولوی عبدالحمید به عنوان امام جمعه با آقای روحانی دیدار کرده بود، گفته بود که ما از شما فقط یک فرماندار فهیم می خواهیم و این شد که آقای اوسط هاشمی، استاندار، این اقدام را انجام دهد. وقتی فیلم ساخته شد و آقای یونسی آنرا دید به من گفت که 20 عدد از این فیلم را بده که در هیئت دولت ببرم و پاسخ کسانی که می گویند زنان نباید فرماندار شوند را بدهم.”

مژگان اینانلو در پاسخ به اینکه چرا یک زن آن هم در آن منطقه از کشور فرماندار شد، گفت: “این اتفاق به عنوان اولین تست در منطقه بحران خیزی مانند سیستان و بلوچستان انجام شد چون به نظرم می خواستند هم کنترل مخالفان اهل تسنن را داشته باشند و هم به زنان امتیازی داده باشند.” او ادامه داد: “همین اخیرا شاهد بودیم که وقتی در استان خوزستان هشت بخشدار زن انتخاب شدند، مخالفت ائمه جمعه را در پی داشت. اما وزیر کشور در برابر این موضوع مخالفت کرد اما گویا استاندار لابی می کند و خانم ها را در حکم هایشان ابقا می کند. در واقع آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور یکی از کسانی است که به شدت با مدیریت زنان در این سطح مخالف است. خودم چند نفری را شاهد هستم که حکم هایشان را به حالت تعلیق درآورده بود و آنها را تأیید نمی کرد.”

حمید جعفری، مستندساز اظهار کرد: «به این فکر می کردم که ساخت چنین فیلم هایی چه اهمیتی می تواند داشته باشد و اصلا نمایش فیلم هایی مثل زنان فرماندار و امثال آن در اینجا چه اهمیتی دارد؟ من می خواهم درباره تأثیر آن صحبت کنم. من معتقدم که نمایش این فیلم ها در جاهایی که همان شرایط را دارند، تأثیرات بیشتری دارد. مثلا دختر عموی من که در آن زمان در ماهشهر زندگی می کرد، اوایل دهه چهل دانشگاه قبول شد اما عموی من اجازه نمی داد که به دانشگاه برود اما در نهایت با وساطت پدرم به دانشگاه رفت. این مثال را زدم که بگویم شاید اگر چنین فیلم هایی در جایی مثل بندر ماهشهر پخش شود، می تواند جرقه ای ایجاد کند و زنان بگویند، پس ما هم می توانیم.» مژگان اینانلو در پاسخ به این صحبت حمید جعفری گفت: “البته من معتقدم که چنین فیلم هایی برای خانم های شهرستانی و آقایان تهرانی خیلی تاثیرگذار است. حالا چرا می گویم آقایان تهران، چون تحقیقات نشان می دهد که مقاومت در برابر مدیریت زنان توسط مردان مدرن و شهرنشین اتفاق می افتد نه مردان روستایی. شاید دلیل اش آن باشد که مردان روستایی در درون خود هنوز حس حمایت از زنان را دارند و از این رو وقتی زنی پا به عرصه می گذارد واقعا حمایتش می کنند و من این را به چشم خود دیده ام. این درحالی است که مردها در جامعه شهری به خوبی درک کرده اند که وقتی زنی پا به عرصه سیاسی می گذارد، جای آنها را می گیرد.”

بزرگترین مانع حضور زنان خودشان هستند!

مژگان اینانلو درباره موانع حضور زنان گفت: “من معتقدم که بزرگترین مانع حضور زنان خودشان هستند. چون اولین و اصلی ترین قدم را خودشان برمی دارند. اگر خودشان کوشش نکنند و در خود احساس نیاز نکنند، جاده اگر هم هموار باشد و به اصطلاح اتوبان هم باشد، تکون نمی خورند.” اما در ادامه ابراهیم مختاری با این حرف که زنان خود مقصرند مخالفت کرد و گفت: “در فیلم من یعنی زینت یک روز بخصوص، شخصیتی وجود دارد که مادر شوهر است و قدرت خانه محسوب می شود ولی خواست و اراده مرد را در خود نهادینه کرده و بچه هایش را با ارزشی که از قانون پدر می گیرد، بزرگ می کند. یعنی یک چرخه در این میان اتفاق می افتد که آغاز آن با مردان شروع می شود. یعنی در این چرخه میل و تمایل مرد حاکم است و زن آن را می گیرد و بازتولید می کند.” مختاری ادامه داد: “ارزش توسط افکار عمومی اعمال می شود و از این رو باید در افکار عمومی تغییر ایجاد شود. اگر مثلا این فیلمی را که من ساخته ام، تلویزیون پخش می کرد، می توانست در تغییر یک ضد ارزش به ارزش در افکار عمومی کمک کند. برای همین مسئله ما مستندسازها پخش این مستندها در تلویزیون است. ما می بینیم که مدیران صدا و سیما که آقایان هستند، در برابر پخش این فیلم های همچون فیلم من مقاومت می کنند و هنوز این فیلم زینت از تلویزیون پخش نشده است.”

حمید جعفری همچنین در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: “سنت چنان ریشه دارد که روشنفکران ما هم دچارش هستند. اما مسئله ای که من می خواهم به آن اشاره کنم نوع برخورد متفاوت زنان در چنین موقعیت هایی است. شما رابطه زینت با خانواده اش را ببینید؟ و نیز سرانجام آذر زینلی را در فیلم «گفتگو در مه» را ببینید؟ اگر رفتارها و نوع کنش های این دو نفر را با هم مقایسه کنیم شاید زنان بتوانند راهکارهایی از درون آن پیدا کنند و شیوه عملکردی که بتوان تاثیر بیشتری را گذاشت انتخاب کنند.”

در سیستان و بلوچستان هنوز مردان جای زنان گریم شده و فیلم بازی می کنند چون می گویند زن بلوچ نباید در تصویر بیاید

صادق صوری، مستندساز فیلم «خانم “ف”» نیز کنش و واکنش با علمای دین و ساختار سنتی جامعه سیستان و بلوچستان را راه حل مشارکت زنان در استان بیان کرد و گفت: “موضوع زنان به عنوان یک معضل به راستی در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد. می توانم بگویم تا این اواخر هیچ فیلمی درباره زنان ساخته نشده است. حتی در فیلم های کوتاه ساخته شده در این منطقه می بینیم که مردان به جای زنان گریم شده و بازی می کنند. چون می گویند که زن بلوچ نباید جلوی تصویر بیاید.” صادق صوری همچنین درباره گذر از موانع ساخت فیلم درباره زنان گفت: “یک این است که باید ریش سفیدها را دید و با آنها وارد صحبت شد. روزی که خانم ریگی برای معارفه می رود، عبدالحمید مولوی می گوید که بلای آسمانی نازل شده است و حتی نامه ای به نماینده استان می زنند و می گویند که ما به تو رأی نداده ایم که یک زن را اینجا بگذارید کار کند. نامه به استاندار می رسد و در نهایت استاندار با ریش سفیدها دوباره وارد مذاکره می شود. در جوامع سنتی باید با افراد سنتی وارد مذاکره شد. در ثانی وقتی من به عنوان مرد می خواستم فیلمی درباره خانم ریگی بسازم مجبور بودم که برای مدتی با ایشان همراه شوم و همین باعث می شد که مثلا به همسر ایشان فشار بیاورند که چرا همسرت با یک مرد غریبه همراه می شود. البته خوشبختانه همسر خانم ریگی مرد خوشفکری بود و در او تاثیری نداشت و برایش این مسئله مشکلی نبود”.

باید از زن های موفقی همچون زینت یاد گرفت که چگونه با قدرت وارد گفتگو شد

ابراهیم مختاری در پایان این میزگرد اظهار کرد: “در روابط اجتماعی زینت یک فرونتی داشت و شطرنج غریبی را بازی کرد. او با قدرت وارد گفت و گو می شد. من بعدا کشف کردم که زینت نمونه ای از توفیق امر اصلاحات اجتماعی را متبلور می کند. شاید اگر اصلاح طلبان در گفت و گو با قدرت این شیوه را پیش می گرفتند، موفق می شدند. من اگر یاد نگیرم که چگونه با قدرت گفت و گو کنم، موفق نمی شوم و من از زن های موفق این آموزه را فرا گرفتم.»

عکس ها: تینا سپاس