فرصتها و چالش های تحصیل دختران مهاجر افغان در دوره متوسطه در ایران

اکرم خاتم-27 بهمن 1392

مدرسه فمینیستی: این مقاله به قلم اکرم خاتم، کارشناسی ارشد مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، برگرفته از پایان نامه نویسنده در مقطع کارشناسی ارشد با عنوان «شکل گیری هویت دانش آموز دختر دبیرستانی مهاجر و تاثیر سیستم آموزشی بر آن» و با راهنمایی دکتر ابراهیم صالحی عمران، استاد برنامه ریزی آموزشی دانشگاه مازندران به نگارش درآمده است:

سابقه حضور مهاجران افغان به عنوان مهاجران فصلی به قبل از انقلاب بازمی گردد و از اوائل انقلاب شاهد حضور پناهندگان افغان در ایران هستیم. علت تغییر وضعیت این مردم از مهاجران فصلی به پناهندگان به وضعیت این کشور مربوط می شود. در سالهای قبل از انقلاب، افغانستان درگیر خشکسالی های متعدد بود و بدین علت مردان و پسران جوان این کشور جهت کار به کشور ایران که بواسطه افزایش قیمت نفت سرمایه گذاری گسترده ای در صنعت و کشاورزی انجام داده بود مهاجرت می کردند. رشد تحولات اسلامی و انقلابی در ایران، کودتا چپ گرایان در افغانستان و اشغال آن توسط شوروری سابق و ترس از گسترش اسلامگرایی از ایران به آن، موجب شد که مردم این کشور در مقابل برنامه های آمرانه توسعه ای این کشور که عمدتا بر ریشه کنی بیسوادی، ممانعت از ازدواج دختران قبل از سن 16 سالگی و خرید و فروش آنان استوار بود به ایران پناهنده شوند. واکنش ایران در قبال این پناهندگان از کفر به دامان اسلام طبیعتا با استقبال زیاد توام بود و این رویه تا چند سال بعد از اتمام جنگ ایران و عراق نیز ادامه داشت. خسارات ویرانگر جنگ موجب شد که دولتمردان ایران برای اولین بار در سال 1372 به سازماندهی حضور مهاجرین افغان که عمدتا از قوم هزاره و شیعه مذهب بوده و در سرتاسر کشور بویژه در شهرهای مذهبی و حاشیه شهرهای بزرگ ساکن بودند، بپردازند. جمعیت مهاجرین در این مقطع بیش دو میلیون نفر بود و ثبت نام کنندگان این مقطع کارت شناسایی موقت دریافت کردند و بتدریج بهره مندی آنان از یارانه های آموزش و سوخت و بهداشت قطع گردید، از جمله ملزم به پرداخت شهریه و تحصیل طبق سیاستهای جدیدی شدند که جهت تحصیل آنان وضع گردیده بودند. با توجه به این بحث ها، هدف پژوهش حاضر بررسی چالشها و فرصتهای تحصیل دانش آموزان دختر مهاجر در تهران است که آنرا با روش تحقیق کیفی انسان شناسی شناختی پی گرفته ام. از سوی دیگر به علت عدم دسترسی به منابع آماری دانش آموزان مهاجر در وزارت آموزش و پرورش، برای دست یابی به جامعه آماری این تحقیق از سفارت خانه افغانستان در تهران درباره تعداد تقریبی دانش آموزان افغان مشغول به تحصیل کمک گرفته شد. بنابه آمار به زعم ایشان احتمالی این سفارت خانه 1000 نفر دانش آموز دختر افغان در دبیرستانهای تهران درس می خوانند که عمدتا در حاشیه های این شهر همچون کن، شهریار، ورامین، باقردشت، فرحزاد، بهشت زهرا، و شهرری پراکنده اند، در نتیجه جامعه آماری تحقیق 1000 نفر دانش آموز دختر دبیرستانی افغان در شهر تهران در نظر گرفته شده است. با توجه به تحقیقات قبلی درباره مهاجرین افغان (شاوزی،2005: 4 و خاتم و همکاران،13:1389) شهر ری متمرکزترین مرکز اسکان مهاجرین در شهر تهران قلمداد گردیده بود. به پیشنهاد آموزش و پرورش منطقه شهرری دو دبیرستان در شهرک علاالدوله در حاشیه شهرری برای انجام تحقیق بصورت هدفمند انتخاب گردید و از 26 دانش آموز آن به عنوان جامعه نمونه مصاحبه های عمیق نیمه ساختارمند به عمل آمد. علت انتخاب هدفمند جامعه نمونه، تمرکز این دانش آموزان در مدارس محدود و در محلات معین می باشد.

یافته های پژوهش

در این بخش تاثیر سه مولفه که در ایجاد چالش یا فرصت تحصیل دانش آموزان دختر مهاجر افغانئ تاثیر تعیین کننده دارند مورد بررسی قرار می گیرد، یعنی: سیستم آموزشی، جامعه میزبان و خانواده مهاجرین.

تاثیر سیستم آموزش و پرورش برشکل گیری هویت دانش آموزان دختر مهاجر افغان: در مجموع می توان چالشهای دانش آموزان مهاجر افغان را در دبیرستان را مرتبط با موارد زیر دانست:

◀️  Smith .A.D(1995).”Nation and nationalism; in a global Era” Cambridge. Policy Press.