109 استاد دانشگاه در بیانیه ای نسبت به آینده دانشگاه ابراز نگرانی کردند

24 مهر 1387

109 استاد برجسته دانشگاه های کشور با انتشار بیانیه یی سرگشاده نگرانی خود را در باب سرنوشت دانشگاه و توسعه علمی کشور بیان کردند و خواستار تجدیدنظر اساسی در سیاست های آموزشی کشور شدند:

مقدمه

این بیانیه به عنوان گزارش جمعی از اعضای هیات علمی از وضعیت کنونی دانشگاه‌ها و پاره‌ای نگرانی‌ها در مورد بی‌توجهی به گسترش زمینه‌های فرهنگی و ساختاری توسعه علمی کشور و عدم‌پایبندی به قانون برنامه چهارم درخصوص استقرار «توسعه مبتنی بر دانایی»، به دانشگاهیان و مردم فرهیخته ایران تقدیم می‌شود. این بیانیه همچنین هشداری است به مسوولان در مورد گسترش سطحی‌نگری و نگاه غیر‌نظام‌مند، و اتخاذ روش‌های تبلیغاتی در ارائه آمار و اطلاعات علمی، و تمرکزگرایی از طریق نادیده گرفتن ضرورت‌هایی چون ارتقای کیفیت آموزشی و پژوهشی، افزایش مشارکت دانشگاهیان، تقویت ارزش‌های حرفه‌ای و علمی. این نوشتار همچنین بیانگر دغدغه‌هایی است در مورد عدم‌رعایت حریم و استقلال علمی دانشگاه، کاهش منزلت دانش و دانشمندان و برخوردهای بعضا امنیتی که آرامش فکری و ذهنی دانشگاهیان را با مخاطره مواجه ساخته است. در این گزارش رخدادها و روندهای نگران‌کننده مربوط به وضعیت دانشگا‌ه‌ها و توسعه علمی کشور در سه محور زیر بیان می‌شود: ۱) تضعیف بنیان‌های برنامه‌ای و ساختاری توسعه علمی، ۲) دگرگون‌سازی فرهنگ و کارکرد‌های دانشگاه و ۳) کاهش مشارکت استادان و دانشجویان.

تضعیف بنیان های برنامه یی و ساختاری

1- در برنامه های سوم و چهارم توسعه ، دانشگاه ها به عنوان نهادهای مستقل و برخوردار از اختیارات لازم به رسمیت شناخته شده اند و باید زمینه های توسعه آموزشی و پژوهشی خود را به منظور پیشبرد مرزهای دانش و توسعه سرمایه انسانی برای پاسخگویی به نیازهای کنونی و ساختن آینده کشور فراهم کنند. اما گسترش تصدی گری دولتی، نادیده گرفتن استقلال دانشگاه ها و کاهش اختیارات هیات های امنا، دانشگاه ها را به واحدهای ناکارآمد تبدیل کرده و آنها را با محدودیت ها و مشکلات زیادی در ارتقای کیفیت و پیشبرد برنامه های آموزشی و پژوهشی خود روبه رو کرده است. 2- برنامه های سوم و چهارم توسعه فرصتی تاریخی برای رشد متوازن بخش های علمی و اقتصادی کشور فراهم کرده و مسوولیت بهره برداری مناسب از آن را به عهده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان نهادی اندیشه ساز و چابک برای توسعه علوم و فناوری گذاشته است. اما متاسفانه برخلاف جهت گیری این برنامه ها در سال های اخیر، اتخاذ سیاست های تصدی گرایانه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باعث تضعیف اصلی ترین وظیفه آن در سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان توسعه علمی شده است. 3- واگذاری برخی از وظایف و اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به طیفی از نهادهای گوناگون موجب ساختارزدایی و غیرنهادینه ساختن فرآیندهای توسعه علمی و از هم گسستگی در مدیریت کلان نظام علم و فناوری شده و پویایی و انسجام لازم برای توسعه علمی را به مخاطره انداخته است.

?دگرگون سازی فرهنگ و کارکردهای دانشگاه

1- در حال حاضر دانشگاه به مثابه سازمانی تابع، منفعل و نیازمند دخالت دائمی دستگاه های دولتی تحت قیمومیت نهادهای غیرعلمی تلقی می شود. این رویکرد به تضعیف بنیان های علمی و دگرگون سازی فرهنگ و کارکرد دانشگاه به عنوان نهاد مستقل علمی و مولد اندیشه خلاق و نقاد و اثرگذار بر روند توسعه کشور انجامیده است. 2- کاهش نقش دانش و ظرفیت های کارشناسی در ساماندهی امور جامعه به امری نگران کننده تبدیل شده است. نادیده گرفتن هشدارهای دانشگاهیان در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجب به حاشیه رانده شدن دانشگاه ها و نخبگان، زوال سرمایه اجتماعی و آسیب پذیری جامعه ایرانی در سطوح ملی و بین المللی شده است. 3- کم توجهی به ضرورت آزادی علمی در فعالیت های آموزشی و پژوهشی و ایجاد محدودیت در نقد علمی دیدگاه ها، سیاست ها و برنامه های موجود نقش دانشگاه را در آفرینش های علمی، روشنگری اجتماعی و پشتیبانی محققانه و اندیشمندانه از برنامه های توسعه تضعیف کرده است. 4- افزایش دسترسی به آموزش عالی از سیاست های مهم کشور به ویژه در طول برنامه های سوم و چهارم توسعه به شمار می آید، ولی گسترش بی رویه جمعیت دانشجویی بدون تامین منابع و امکانات کافی در سال های اخیر کیفیت آموزش عالی را به مخاطره انداخته است. 5- فقدان مشارکت های سازمان یافته دانشگاهیان و نهادهای علمی، تحقیقاتی و آموزشی در سیاستگذاری، تعیین اولویت ها و تخصیص اعتبارات پژوهش و فناوری به توزیع ناشفاف این اعتبارات و کاهش اثربخشی پروژه های تحقیقاتی انجامیده است. 6- کاهش حمایت از انجمن های علمی، تخصصی و حرفه یی و ایجاد محدودیت برای آنها باعث کاهش مشارکت این نهادها در فرآیندهای مشاوره، تصمیم سازی و گسترش مشارکت های غیرنهادمند شده است.

کاهش مشارکت استادان و دانشجویان

1- بازنشسته کردن استادان ممتاز و نخبه کشور و ایجاد محدودیت های اداری و سیاسی به ویژه در علوم انسانی و اجتماعی موجب محروم ماندن دانشگاه ها از استادان برجسته، صاحب فکر و مستقلی شده است که سال ها باعث افتخار و انگیزش دانشجویان بوده اند.

2- بر مبنای تجربیات دانشگاه های برتر، مدیران سطوح مختلف دانشگاهی از یک سو باید با مشارکت اعضای هیات علمی تعیین شوند و از سوی دیگر فضای دانشگاه ها در برابر تحولات روزمره از ثبات و پایداری نسبی برخوردار باشند. در سال های اخیر کم توجهی به نقش و نظر دانشگاهیان در انتخاب مسوولان رده های مختلف دانشگاهی به کاهش انگیزه و بهره وری اعضای هیات علمی انجامیده و نقش دانشگاه در فرآیندهای گسترش پویایی و ثبات در جامعه را تقلیل داده است.

3- برخلاف سنت های رایج دانشگاهی، جذب اعضای هیات علمی از مقوله یی تخصصی و اداری مستقل و در صلاحیت گروه های آموزشی و نهادهای درون دانشگاهی به یک پدیده یی پیچیده، متمرکز و حتی خارج از اختیار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تبدیل شده است.

4- برخوردهای امنیتی و انضباطی با تشکل های قانونی و منتقد دانشجویی و به تعطیلی کشاندن و تصرف فضاها و امکانات آنها و صدور احکام محرومیت از تحصیل برای فعالان دانشجویی فضای دانشگاه را دچار رکود و بی نشاطی کرده و مشارکت دانشجویان را در فعالیت های فرهنگی و سیاسی کاهش داده است.

5- اعمال انواع سهمیه های جنسیتی، منطقه یی، بومی و خاص در آزمون های سراسری و محروم ساختن بعضی از متقاضیان تحصیلات تکمیلی با عنوان دانشجویان ستاره دار برخی از متقاضیان برتر را از انتخاب رشته مورد نظر خود یا اساساً از ورود به دانشگاه محروم ساخته است. ادامه این روند موجب سلب اعتماد عمومی به فرآیندهای سنجش علمی دانشجویان بر مبنای رقابت استعدادها و همچنین موجب کاهش امید به آینده در میان جوانان می شود.

پیامدها و انتظارات

نظام اجرایی کشور با فاصله گرفتن از تفکر کارشناسی و مرجعیت دانشگاه در زمینه توسعه پایدار، عادلانه و مردم سالار، شکاف های تاریخی بین نخبگان و حاکمیت را دامن می زند. در جامعه ایران برمبنای مطالعات دهه گذشته، دانشگاه از جایگاه معتبر اجتماعی و دانشگاهیان از بالاترین سطح اعتماد مردم برخوردار هستند اما روندها و رخدادهای نگران کننده مورد اشاره، پیامدهای مخاطره آمیزی در تضعیف منزلت دانشگاه به عنوان کانون تولید و اشاعه اندیشه خلاق، نقاد و توسعه گرا به همراه دارد. تداوم این رویه ها دانشگاه را به کانونی یک بعدی و تک صدایی و ناتوان از پاسخگویی به نیازهای گسترده و مسائل پیچیده توسعه همه جانبه تبدیل خواهد کرد. نخبگان علمی و دانش آموختگان دانشگاهی در شرایط محرومیت از مشارکت در فرآیندهای بهسازی جامعه یا فاقد انگیزه و بهره وری می شوند یا چاره یی جز مهاجرت نمی یابند. کاهش انگیزش یا مهاجرت حاملان اندیشه و دانش از کشور، جامعه مستعد ایرانی را از بصیرت ها و نقدهای عالمانه این نخبگان فکری در جهت پاسخگویی خردمندانه به نیازها و چالش های پیش رو محروم می سازد.

امضاکنندگان زیر، این بیانیه را به عنوان سندی از نگرانی ها و هشدارهای خود در باب سرنوشت دانشگاه و توسعه علمی کشور منتشر و قضاوت در مورد محتوای آن را به عموم مردم، به قشر فرهیخته و علاقه مند به دانش، دانشجو و دانشگاه واگذار می کنند. اما همچنین امیدوارند مسوولان ذی ربط با مشکلات و نگرانی های موجود برخورد شایسته یی داشته و در جهت رفع این نگرانی ها اقدامات سازنده یی را در پیش گیرند. بر این اساس، از دست اندرکاران انتظار می رود به جای دنبال کردن شیوه های غیر برنامه یی، متمرکز و غیر مشارکتی کنونی، به تقویت دستاوردهای چشمگیر کشور به ویژه در دهه گذشته در زمینه توسعه علوم و فناوری و استقلال دانشگاه ها بپردازند و به خصوص ساز و کارهای موثر در توسعه علمی پایدار همچون تقویت فضای مناسب فعالیت های علمی و آزادی اندیشه نقاد و خلاق در بین استادان و دانشجویان را بیش از پیش مورد توجه قرار دهند.

امضاکنندگان

1- دکتر عباس بهرام، 2- دکتر عزیزالله تاجیک اسماعیلی، 3- دکتر سیدحسین سراج زاده،

4- دکتر علیرضا مرادی، 5- دکتر عباس منوچهری،

6- دکتر سعید معیدفر، 7- دکتر ناصر فکوهی،

8- دکتر نعمت الله فاضلی، 9- دکتر حمیدرضا جلایی پور، 10- دکتر حسن محدثی، 11- دکتر ابراهیم صالحی عمران، 12- دکتر یعقوب موسوی، 13- دکتر احمد فشار، 14- دکتر سیدمحمد توکلی، 15- دکتر حسن آقایی 16- دکتر مهدی کشمیری، 17- دکتر محمدجواد منعم 18- دکتر مقصود فراستخواه، 19- دکتر محمدامین قانعی راد، 20- دکتر روزبه معینی، 21- دکتر سیدحمید فتحی، 22- دکتر مصطفی کریمیان اقبال، 23- دکتر علی محدث، 24- دکتر جواد شکراللهی مغانی، 25- دکترمحمدباقر منهاج،

26- دکتر مصطفی معین، 27- دکتر جعفر میلی منفرد، 28- دکتر رضا فرجی دانا، 29- دکتر فخرالدین دانش، 30- دکتر فرهاد درویش، 31- دکتر سیداحمد معتمدی، 32-دکتر عبدالرضا افتخاری، 33- دکتر ناصر بورجردیان، 34- دکتر اسدالله رضوی، 35- دکتر عبدالحمید ریاضی، 36- دکتر حسین عسگریان ابیانه 37-دکتر مرتضی میرمحمد رضایی، 38- دکتر اسماعیل قافله باشی، 39- دکتر محمد شفیع صفاری، 40- دکتر عبدالجواد احمدی، 41- دکتر علی اصغر سلطانی، 42- دکتر سیدابولحسن نائینی، 43- دکتر مسعود البرزی، 44- دکتر محمدرضا رازفر 45- دکتر عباس عباسی، 46- دکتر مسعود شمس بخش، 47- دکتر مهدی قمشی، 48- دکتر محمدعلی وحدت،

49- دکتر محمدرضا آقاابراهیمی، 50- دکتر محمدعلی ناصری، 51- دکتر ابراهیم واشقانی فراهانی، 52- دکتر جعفر کامبورزیا، 53- دکتر اکبر خیاطی 54- دکتر رحیم عبادی، 55- دکتر سیدناصر هاشمی، 56- دکتر علی پایا، 57- دکتر محمدهادی خوش تقاضا، 58- دکتر مسعود صفایی مقدم، 59- دکتر برات قبادیان، 60- دکتر علیرضا ربیعی، 61- دکتر محمدرضا تاجیک، 62- دکتر جعفر توفیقی، 63- دکتر یوسف ثبوتی، 64- دکتر سیدصفدر حسینی، 65- دکتر هادی خانیکی، 66- دکتر فرهاد رحمتی، 67- دکتر عبدالله رمضان زاده، 68- دکتر محمدتقی صالحی، 69- دکتر مجتبی صدیقی، 70- دکتر غلامرضا ظریفیان، 71- دکتر محمد ستاری فر، 72- دکتر ناصر شمس، 73- دکتر ابراهیم شیری، 74- دکتر محمدجواد رسایی، 75- دکتر علی قنبری، 76- دکتر رضا سمیع زاده، 77- دکتر جلال بختیاری، 78- دکتر محسن کدیور، 79- دکتر محمودرضا بهبهانی، 80- دکتر غلامعلی منتظر، 81- دکتر محمود مهرمحمدی، 82- دکتر آقافخر میرلوحی، 83- دکتر ابراهیم قاسمی نژاد،84- دکتر تقی آزادارمکی 85- دکتر علی شکفته راد، 86- دکتر پرویز احسان زاده- 87- دکتر حسن حاج قاسم، 88- دکتر علی شکوری راد، 89- دکتر بهروز وحیدی، 90- دکتر رضا صراف، 91- دکتر غلامرضا مرادی، 92- دکتر سیدحسین حسینیان،93- دکتر محسن بهشتی سرست، 94- دکتر حسن رئیسیان، 95- دکتر ذکرالله محمدی، 96- دکتر سیدعلی محمدموسوی، 97- دکتر نصرالله عسگری، 98- دکتر صفر فضلی، 99- دکتر حسین ایمانیه، 100- مهندس سیدمحمد حسین پروین نیا،101- مهندس بهروز صحابه، 102- دکتر سیدحسین صادقی، 103- دکتر رضا افضل زاده، 104- دکتر وحید احمدی، 105- دکتر جلال بختیاری، 106- دکتر ابوالحسن ریاضی، 107- دکتر محمدعلی ادریس، 108- دکتر محمدمهدی سالاری راد 109- دکتر سیدعلی میرحسنی.