گزارش “همایش یک روزه حقوق کودک در پرتو مقررات داخلی و بین المللی” / رزا قراچورلو

16 آذر 1387

همایش یک روزه “حقوق کودک در پرتو مقررات داخلی بین المللی”، به مناسبت روز جهانی کودک و گرامیداشت آن، بنا بر پیشنهاد، تلاشها و همت کمیسیون حقوق بشر (کمیته پشتیبان حقوق زنان و کودکان) کانون وکلای دادگستری مرکز (تهران) و در چارچوب طرح “ارتقاء حقوق بشر و دسترسی به عدالت “مرکز برنامه عمران سازمان ملل متحد UNDP) و با همکاری و مشارکت دو جانبه مالی کانون وکلای دادگستری مرکز و UNDP در تاریخ پنج شنبه چهاردهم آذر ماه (چهارم دسامبر) سال جاری (1387) در تالار ابوریحان بیرونی دانشگاه شهید بهشتی برگزار گردید.
کمیسیون حقوق بشر کانون وکلا که در حال حاضر دارای یازده عضو (متشکل از وکلای پایه یک دادگستری تهران که برخی از آنها از اعضای هیات علمی دانشکده های مختلف حقوق در شهر تهران نیز می باشند) به انتخاب هیات مدیره محترم کانون وکلا و با اخذ رای اکثریت آنها فعال است و به طور منظم جلساتی را در روزهای دوشنبه هر ماه پیرامون بحث و بررسی در رابطه با مباحث مهم حقوق بشر، بررسی و پاسخ به نامه های ارسال شده به کمیسیون و تصمیم گیری در مورد تشکیل جلسات فوق العاده و یا برگزاری کنفرانس ها و همایشهای حقوق بشر یا کارگاههای آموزشی حقوق بشربرگزار می نماید، موضوع برگزاری همایش یک روزه حقوق کودک به مناسبت روزجهانی حقوق کودک را از مدتها قبل در دستور کار خود قرار داده بود و در نهایت پس از تصویب و توافق همه اعضای کمیسیون، کمیته پشتیبان حقوق زنان و کودکان آن که یکی از چهار کمیته زیر مجموعه کمیسیون و در حال حاضر فعال ترین کمیته آن به شمار می رود، مسئولیت اصلی برگزاری این همایش را بر عهده گرفت.

کمیته یاد شده که تحت سرپرستی و مدیریت خانم گیتی پورفاضل (وکیل پایه یک دادگستری و نایب رئیس کمیسیون حقوق بشر) و با همکاری فعالانه بسیاری از خانمها و آقایان وکیل و کارآموز وکالت اداره می گردد، این موضوع را بصورت جدی و مشتاقانه پیگیری نمود. در کمیسیون حقوق بشر برای بررسی و مطالعه دقیق و علمی مقاله های ارسال شده به کمیسیون در ارتباط با موضوع همایش (حقوق کودک) پس از اعلام فراخوان کمیسیون برای ارسال مقالات، یک کمیته علمی مرکب از پنج نفر از اعضای کمیسیون (آقایان دکتر اردشیر امیر ارجمند، دکتر سید محمد حسین هاشمی، محمد مصطفایی و خانمها دکتر بهشید ارفع نیا و دکتر رزا قراچورلو ] اینجانب[ ) تشکیل گردید و همه مقالات ارسال شده ( که حدوداً سی مقاله بودند) میان اعضای نام برده تقسیم و مطالعه و بررسی شد و قرار است که همه آن مقالات همراه با تمام سخنرانی های ارائه شده در این همایش، توسط کانون وکلای دادگستری مرکز (تهران) (با مساعدت کمیسیون انتشارات آن) و پیگیریهای کمیسیون حقوق بشر و نیز همراه با همکاری موثر دبیرخانه طرح ارتقاء حقوق بشر UNDP بعداً در یک کتاب به صورت مجموعه مقالات همایش یاد شده، چاپ و منتشر گردد.

این همایش به مناسبت روز جهانی کودک در راستای ضرورت و اهمیت حمایت از کودک و توجه بیشتر به حقوق کودکان و اصلاح قوانین داخلی تبعیض آمیز و خشن نسبت به کودکان و ارائه راهکارها و پیشنهادهای مهم و لازم برای تحقق این هدف ارزشمند توسط مسئولان یاد شده و همه سخنرانان در همایش، برگزار شد.

در این همایش که از ساعت 10 صبح آغاز گردید و ساعت 16:30 دقیقه به پایان رسید، حدود سیصد نفر از وکلا و کارآموزان دادگستری، دانشجویان حقوق ، اعضای بعضی از نهادهای غیر دولتی مانند انجمن حمایت از حقوق زنان و کودکان ، انجمن حمایت از حقوق زنان و کودکان رهیاب ، انجمن حمایت از حقوق کودک، انجمن های غیر دولتی کودکان کار و خیابان، افراد مستقل صاحب نظر، خبرنگاران و روزنامه نگاران داخلی و همچنین بعضی از ارکان فرعی سازمان ملل متحد در تهران همچون یونیسف و یونسکو و نیز از اعضای دبیرخانه طرح ارتقاء حقوق بشر UNDP واقع در مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه تهران ، بعضی از اعضای کمیسیاریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) ، از انجمن زنان حقوقدان و وکیل کانون وکلای دادگستری اصفهان، از نهادهای دولتی همچون کانون اصلاح و تربیت، بعضی از قضات دادگاههای اطفال و نیز آقای امیدی (معاون دادستان و سرپرست مجتمع قضایی شهید فهمیده)، برخی از استادان داشکده های حقوق ، فعالان حقوق بشر، بعضی از اعضاء انجمن علمی گروه مطالعات زنان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، از دانشگاه مفید قم و تعدادی از روان شناسان و جامعه شناسان و دیگر علاقه مندان حضور داشتند. لازم به توضیح است که آقای جندقی (ریاست محترم کانون وکلای دادگستری مرکز) و بعضی اعضاء هیات مدیره محترم کانون وکلای دادگستری مرکز همراه با دکتر کوروش کاکوان (ریاست محترم کمیسیون حقوق بشر) ، در این همایش از ابتدا تا پایان میزگرد حضور داشتند.

برنامه همایش به شرح ذیل و به صورت منظم و با استقبال بی نظیری انجام شد:

1- ساعت 10 صبح، تلاوت آیاتی از قرآن مجید و پخش سرود ملی.

2- پس از آن، جناب آقای جندقی مطالبی در ابراز خوش آمدگویی به حضار و قدردانی از کمیسیون حقوق بشر به ویژه از کمیته پشتیبان حقوق زنان و کودکان و قطعه ادبی بسیار زیبا و پرمعنایی از زبان یک کودک ویتنامی در جلسه بیان فرمودند.

3- سپس سخنرانی آقای امیدی (سرپرست دادسرای شهید فهمیده و معاون دادستان ) به مدت بیست دقیقه تحت عنوان “کودکان در معرض بزهکاری” ارائه شد.

ایشان با توجه به مقتضیات جامعه امروز، وضعیت کودکان بزهکار و قوانین داخلی کیفری و همچنین موضوع سن مسئولیت کیفری و موارد مهم و قابل توجه دیگری را در همایش مطرح نمودند.

4- سخنران بعدی خانم مهوش نورعلیشاهی (وکیل دادگستری تهران و عضو کمیته حمایت از حقوق زنان و کودکان کمیسیون حقوق بشر کانون وکلا) تحت عنوان ” حقوق کودک و بین الملل” به موارد تبعیض آمیز میان کودک دختر و پسر در قوانین داخلی مدنی و کیفری ایران، ممنوعیت هرگونه تبعبض نسبت به کودکان به جهت جنسیت آنها یا منشا تولد آنها (به اصطلاح کودک مشروع و نا مشروع یا متولد از زنا)، مهمترین مواد کنوانسیون بین المللی حقوق کودک مصوب بیستم نوامبر 1989مجمع عمومی سازمان ملل متحد (مثل حق حیات کودکان، عدم آزار و اذیت و خشونت جسمانی، روانی، جنسی علیه کودکان، حق برخورداری از بهداشت و سلامت، رفاه اجتماعی، کار و غیره) پرداختند.

5- سخنرانی خانم گیتی پورفاضل (سرپرست کمیته حمایت از حقوق زنان و کودکان و نایب رئیس کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری مرکز) تحت عنوان “حمایت از کودک و وضعیت خانه کودک شوش ” در مورد مسذله قاچاق کودکان و سوء استفاده از آنها، خشونت های خانگی، وضعیت نا مناسب خانه های کودک به خصوص خانه کودک شوش و نیازها و ضرورتهای این خانه ها، ارائه آمار بسیار جالبی در خصوص تعداد کودکانی که هر ساله قاچاق می شوند یا در جهت تجارت جنسی مورد سوء استفاده قرار می گیرند، مسئله ختنه زنان و دختران در حال حاضر به خصوص در آفریقا، بحران های انسانی، آوارگی، فقر، از هم پاشیدگی بنیان خانواده و ساختارهای اجتماعی، غلبه فرهنگ خشونت ارائه شد.

پس از سخنرانی وی ، فیلم کوتاه و مستند “خانه کودک شوش” تهیه شده توسط آقای جاوید به مدت پانزده دقیقه برای مدعوین و حاضران در جلسه پخش گردید. این فیلم مستند به وضعیت نا مناسب و رو به تعطیل شدن و انحلال خانه کودک شوش و نیازهای ضروری کودکان آن مرکز مثل نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی به ویژه در زمینه دندان پزشکی و همینطور دیگر حمایت ها و کمک های مالی و اقتصادی، فرهنگی و آموزشی آن مرکز اشاره و توجه کرده بود.

6- پس از کلیپ ، دکتر علی نجفی توانا (وکیل دادگستری و استاد دانشکده حقوق واحد مرکز دانشگاه آزاد اسلامی تهران) دیگر سخنران در همایش یاد شده بود که سخنرانی خود تحت عنوان “سن مسئولیت کیفری ” با تاکید بر مهمترین ایرادها و انتقادات وارد بر متغیر بودن بودن سن رشد، بلوغ، مسئولیت کیفری، سن مقرر قانونی برای حق رای و مشا رکت در امور سیاسی و اجتماعی، سن ازدواج و موارد دیگر که در قوانین مدنی و کیفری ایران با یکدیگر مغایرت دارد و معیار مشخصی برای تعیین آن وجود ندارد و همچنان سن شرعی و یا سن بلوغ شرعی در هاله ای از ابهام قراردارد، اشاره نمودند .

7- آقای محمد مصطفایی، وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق بشر و کودکان که ضمناً دبیر کمیسیون حقوق بشر نیز می باشند و کالت رایگان بسیاری از کودکان محکوم به اعدام را تاکنون بر عهده داشته اند، دیگر سخنران این همایش بودند و سخنرانی خود تحت عنوان “حق حیات کودک” را به مدت حدود بیست دقیقه همراه با پخش فیلم کوتاه و مستند “حق حیات کودک” تهیه شده توسط خانم علی اکبری (به مدت پانزده دقیقه) در مورد کودکانی که در معرض مجازات اعدام قرار گرفته اند و در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می شوند یا اعدام شده اند که بسیار فیلم متاثر کننده ای بود و همه حاضران در جلسه را به شدت تحت تاثیر و تعمق قرار داده بود، ارائه نمودند ودر سخنرانی خود به حق زندگی و حیات کودکان (مانند هر انسان دیگر) طبق اسناد و موازین بین المللی همچون ماده شش میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و ماده هفت و سی و هفتم کنوانسیون بین المللی حقوق کودک مصوب بیستم نوامبر 1989 و لزوم توجه به اینکه در مورد این کودکان مجازات اعدام به جهت پایین بودن سن آنها در زمان ارتکاب جرم، صادر و اجرا نشود، تاکید کردند.

8- آخرین سخنران این همایش، خانم دکتر رزا قراچورلو (وکیل دادگستری تهران و عضو کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری تهران) که استادیار دانشکده حقوق واحد مرکز و فعال در زمینه حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و کودکان و عضو اصلی بسیاری از انجمن ها و نهادهای غیردولتی ( NGO های) حقوق زنان و کودکان هستند، سخنرانی خود تحت عنوان “وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران و در اسناد و موازین بین المللی” به مدت بیست دقیقه با پخش ترانه ای کوتاه و بسیار تاثیرگذار به نام “دختر گل فروش” که جمع حاضر در همایش را به شدت تحت تاثیر قرارداده بود و نیز با قطعه شعری از زنده یاد فروغ فرخزاد با مضمون ” من خواب دیده ام که کسی می آید و سفره را می اندازد و نان را قسمت می کند و …” و تقدیم سخنرانی خود به تمام کودکانی که کودکی نکرده اند (!) آغاز و ارائه نمودند و در سخنرانی خود به تعریف کودک کار و خیابان طبق مقاوله نامه های سازمان بین المللی کار (ILO) و تعریف کودک کارگر، قوانین داخلی مرتبط از جمله قاون کار ایران مصوب سال 1369، سن کار کودکان ، مشاغل سخت و زیان آور برای کودکان و ممنوعیت بکارگیری کودکان در این مشاغل، مسئله پورنوگرافی و سوء استفاده از کودکان در صور قبیحه و امر قاچاق مواد مخدر و روان گردان، فروش اعضای بدن آنها، تجاوز جنسی به کودکان و نیز استثمار اقتصادی کودکان به ویژه کودکان کار و خیابان و در خاتمه به ارائه راهکارها و پیشنهادهایی برای رفع هرچه سریعتر این معضل نابهنجار اجتماعی در تمام جوامع و کشورها از جمله ایران با همکاری و همبستگی تمام نهادهای دولتی، غیر دولتی، فعالان مستقل حقوق بشر و حقوق کودکان، حقوقدانان و وکلا، ارکان فرعی سازمان ملل متحد همچون یونیسف و دیگر نهادهای مرتبط تاکید نمودند.

در پایان سخنرانی ها و پس از زمان مقرر برای نماز و صرف ناهار ، در ساعت 14:30 دقیقه میزگرد پرسش و پاسخ با حضور و مشارکت تمام سخنرانان همایش (به غیر از دکتر نجفی توانا که به جهت مشغله کاری خود تشریف برده بودند) ، به مدت حدود دو ساعت انجام شد و در این میزگرد پرسش و پاسخ هم به صورت شفاهی توسط حاضران محترم در جلسه و هم بصورت نامه ها و پرسش های کتبی ادامه داشت و سخنرانان برحسب ارتباط پرسش با تخصص یا موضوع سخنرانی آنها یا بر این اساس که سوال مشخصا از آنها پرسیده می شد، به هر یک از پرسش ها پاسخ می دادند.این همایش در ساعت 16:30 رسما خاتمه یافت .

به امید آن که توجه به مسئله مهم حمایت هرچه بیشتر از حقوق کودکان فقط به یک یا چند روز و همایش اختصاص نیابد و اکتفا نشود و در تمام لحظات زندگی و فعالیتهای خود، حمایت از حقوق کودکان را به عنوان آسیب پذیرترین افراد و قشر این جامعه فراموش نکنیم.