زنان ایران، جنبش اجتماعی را در جایگاه واقعی خود قرار خواهند داد

مهرداد مشایخی-17 اسفند 1387

مدرسه فمینیستی: از واژه هایی که در فرهنگ سیاسی ایران معمولاً به نادرست به کار گرفته شده یکی “جنبش” است. چنانکه، هر حرکت اعتراضی محدود و کم دامنه ای، هر تحرک وابسته به سازمان های سیاسی چپ، هر پویش مخالف دولت (ولو تضادهای درون حکومتی)، و نظایر آنرا به سهولت “جنبش” خطاب کرده اند!

خوشبختانه فعالیت های هدفمند، شبکه ای، غیر متمرکز، مطالبه محور، متداوم، برنامه ریزی شده، نقاد، متنوع، روبه گسترش، هماهنگ، خردگرا، متکثر، دموکراتیک، سکولار، تبعیض ستیز، مدنی و امید برانگیز زنان ایران در سال های 1380 می رود تا ” جنبش اجتماعی” را در جایگاه واقعی خود قرار دهد. اگر در شرایط نابسامان سیاسی کنونی، این جنبش را در موقعیت آرمانی – به معنی همه گیر شدن ارزش ها، اهداف و شبکه های ارتباطی آن – نمی یابیم نباید این شبهه را ایجاد کند که این حرکت فاقد خصلت جنبشی است.

زنان “فرهنگ مقاومت” را از محدوده فضاهای سنتی آن در تاریخ معاصر ایران: دانشگاه، کارخانه، مسجد خارج ساخته و در مقیاسی به مراتب گسترده تر پراکندند. جنبش برای احقاق حق، به کوچه و خیابان و پارک و منازل، ورزشگاه و محافل و دوره های جوانان و نوجوانان و همچنین فضای مجازی راه یافت و زنان ( و مردان) “عادی” بسیاری را با خود همدل و همراه ساخت. این به هیچ روی دستآورد کمی نیست؛ دستکم، هیچ “جنبش” دیگری در سال های اخیر چنین موفق عمل نکرده.

تجربه جهانی موید آنست که هنگام گشایش فضای سیاسی (که نوبت آن در ایران هم بدلایل عدیده فرا خواهد رسید)، جنبش ها از نقطه “صفر” آغاز نمی کنند. نقطه عزیمت آنها همواره شبکه های رسمی یا غیر رسمی ارتباطی موجود است. پس اگر امکان ایجاد تشکل ها، سازمانها و شبکه های رسمی وجود ندارد، شبکه های ارتباطی غیر رسمی را می باید بهر قیمت ساخت و حفظ کرد.ارزش واقعی آنها در دوره بسامان آتی نمودار خواهد شد.

دیگر، آیا جنبش زنان (و یا بخش هایی از آن) قصد ندارند در فرایند ” انتخاباتی” تاثیر گذار باشند؟ نه الزاماً به عنوان حامیان بی چهره “اصلاح طلبان”، و یا مدافعان ایدئولوژیک و همیشگی تحریم، که به مثابه صدای مستقل و سومی که مطالبات ضد تبعیض خود را با صدای رسا به اطلاع همگان میرساند و اعلام می کند که”ما هستیم”؛ آیا “شما” می توانید به مطالبات ما گوش فرا دهید و آنها را آشکارا در برنامه خود بگنجانید؟

اگر جنبش زنان با اعلام عمومی انتظارات و مطالبات خود گفتمان حق مدارانه را ترویج کند، بی شک سایر جنبش ها و شبکه های اجتماعی نیز به تدریج از چنین منظری به “فرصت” انتخاباتی نگاه خواهند کرد؛ رویکردی نو و تازه به ” انتخابات” غیر آزاد .