کانون زنان ایرانی -نرگس جودکی : ژیلا بنی یعقوب و بهمن احمدی نیمه شب در خانه دستگیرشده و به بازداشتگاه و در نهایت زندان اوین برده شدند و تا امروز هم بدون هیچ دادگاه و محاکمه ای در بندند.مهسا امر آبادی بیشتر از روزنامه نگار بودن به جرم همسری با مسعود باستانی گرفتار شده است .و بسیاری دیگر که روزهاست از خردادماه تا امروز با ما سخن نمی گویند.هیچ یک از بازداشت شدگان روند طبیعی و قانونی دستگیری و حبس را پشت سر نگذاشته اند یا در امتداد یک خیابان دستگیر شدند و یا در محل کار و یا شبانه در خانه ، بدون احضاریه, بدون اطلاع و احضار . با پیمان حاج محمود عطار درباره حقوق افراد پیش از دستگیری گفتگو کرده ام تا دوباره حقوقی را با هم مرور کنیم که یا از آن بی اطلاعیم و یا در زمانه اکنون از آن محروم.
پیمان حاج محمود عطار , حقوقدان معتقد است جلب و دستگیری متهم ، نوعی محدودکردن آزادی اوست و اصل هم آن است که محدودکردن آزادی دیگران ممنوع باشد. بنابراین اصل آن است که جلب متهم ممنوع باشد. اصل 32 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز این اصل رابیان کرده است:
“اصل 32- هیچ کس رانمی توان دستگیرکردمگربه ترتیبی که قانون معین می کند.”
یکی ازاصولی که درمورد جلب متهم باید رعایت شود آن است که قبل ازاحضارمتهم، نمی توان اوراجلب کرد، بلکه ابتداباید وی را احضارکرد. درصورتی که متهم بدون عذرموجه حاضرنشودامکان جلب او وجود خواهد داشت”
او به ماده 117 و 118 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره می کند:”
«ماده 117- اشخاصی که حضور پیدانکرده و گواهی عدم امکان حضورهم نفرستاده باشند به دستور قاضی جلب می شوند.»
احضارمتهم به موجب احضارنامه و یابه موجب آگهی درروزنامه صورت می گیرد.(ماده 115 قانون یادشده)
ماده 118 این قانون دردومورد استثنائا ، جلب بدون احضار قبلی را اجازه داده است:
«ماده 118- قاضی می تواند درموارد زیر بدون این که بدوا احضاریه فرستاده باشد، دستورجلب متهم راصادرنماید:
الف- درجرائمی که مجازات قانونی آنها قصاص ، اعدام و قطع عضو است.
ب- متهمانی که محل اقامت یاشغل و کسب آنها معین نبوده و اقدامات قاضی برای دستیابی به متهم به نتیجه نرسیده باشد.» “
البته در این خصوص باید به ماده 124 قانون آئین دادرسی کیفری نیز توجه داشت:
«ماده 124- قاضی نباید کسی را احضار یا جلب کند مگراینکه دلایل کافی برای احضار یا جلب موجود باشد.»
بنابراین وجود دلایل کافی برای تحقق جرم و انتساب آن به متهم نیزضروری است تا بتوان کسی راجلب کرد.
حکمی که درقانون آیین دادرسی کیفری جدید برخلاف اصول ثابت آیین دادرسی و حقوق متهمان به تصویب رسیده ، مقررات تبصره ماده 122 است که ازآن بانام جلب سیار یاد می شود:
«تبصره- درصورت ضرورت ، قاضی می تواندبرگ جلب رادراختیار شاکی قراردهدتا به معرفی او ضابطین، متهم راجلب و تحویل مراجع قضایی کنند.»
به گفته این وکیل دادگستری این حکمی است که بسیارموردسوء استفاده شاکیانی قرارمی گیردکه صرفا قصد اذیت و آزاروهتک حرمت طرف خودرادارند. جلب سیاردرقانون آیین دادرسی کیفری سابق به صراحت پیش بینی نشده بوداما عملا درمراجع قضایی وجودداشت.
جلب متهم در مرحله محاکمه ودادرسی نیز پیش بینی شده است و ماده 181 قانون آئین دادرسی کیفری در این خصوص مقرر می دارد:
«ماده 181- هرگاه متهم بدون عذر موجه حاضرنشود و وکیل هم نفرستد در صورتی که دادگاه حضور متهم رالازم بداندوی راجلب خواهد کرد دوچنانچه حضورمتهم دردادگاه لازم نباشدوموضوع جنبه حق اللهی نداشته باشدبدون حضوروی رسیدگی و حکم مقتضی صادرمی کند”
اما اگر متهم در دادگاه حاضر نشود چه؟
عطار می گوید:” ابهامی که دراینجا وجودداردآن است که اگر متهم درجلسه دادگاه حاضر نشود و پرونده معدصدوررای نشود اصولا بایست وقت رسیدگی دیگری تعیین شودکه معمولا این وقت برای چندماه بعدتعیین می گردد.پس اگر دادگاه درهمان جلسه ، دستور جلب متهم رابدهدباید متهم چندین ماه درحبس باقی بماندتا وقت دادرسی فرابرسد.زیرا به موجب ماده 123 قانون آیین دادرسی کیفری ، شخصی که جلب می شودبایدتحت نظر و محافظت قرارگیرد. اگرمتهم بازداشت شوداین مدت رامی توان مشمول تبصره ماده 18 قانون مجازات اسلامی دانست.
قاعده احضار مقدم برجلب درمورد شاهدنیز باید رعایت شود. همچنانکه ماده 159 قانون آیین دادرسی کیفری برآن تصریح دارد:
«ماده 159- هریک ازشهودتحقیق و مطلعین باید درموعدمقرر حاضرشوند. درصورت عدم حضور برای باردوم احضار می گردند. چنانچه بدون عذرموجه حضورنیابندبه دستور دادگاه جلب خواهندشد. رعایت مفاد ماده 86 الزامی است.»
جلب شاهد قبل ازاحضار درهیچ صورتی جایزنیست. “
به گفته این حقوقدان درموردجلب ودستگیری، قواعد مخصوصی وجودداردکه باید موردتوجه قرارگیردواین قواعد به این شرح است:
کتبی بودن جلب: به موجب ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری ، جلب بایدبه موجب برگه کتبی باشد:
«ماده 119- جلب متهم به موجب برگ جلب به عمل می آید. برگ جلب که مضمونش ، مضمون احضاریه است باید به متهم ابلاغ شود.»
جلب درروزباشد: ماده 121 قانون آیین دادرسی کیفری برانجام جلب درروز تاکید کرده است:
«ماده 121- جلب متهم به استثنای مواردفوری، بایددرروز به عمل آید.»
اطلاق واژه جلب دراین ماده شامل جلب سیار نیزمی شود.
لزوم تحویل فوری مجلوب به مقام قضایی . ماده 123 قانون یادشده دراین خصوص گفته است:
«ماده 123- متهم ازهنگام ابلاغ برگ جلب تاحضور نزد قاضی تحت نظر و محافظت خواهدبود.
تبصره- مامورین مکلفندمتهم جلب شده رابلافاصله تحویل مقام قضایی دهند ودرصورتی می توانند وی رابازداشت نمایند که بیم تبانی و خوف فراروامحای آثارجرم باشدودرهرصورت حق نگهداری وی رابیش از 24 ساعت بدون اجازه مقام قضایی ندارند.»
اما درهمین راستا قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی ، مصوب خردادماه 1383 ، در بندپنجم چنین بیان می کند:
«5 ـ اصل منع دستگیری و بازداشت افراد ایجاب می نماید که در موارد ضروری نیز به حکم و ترتیبی باشد که در قانون معین شده است و ظرف مهلت مقرره پرونده به مراجع صالح قضایی ارسال شود و خانواده دستگیرشدگان در جریان قرار گیرند.»
ممنوعیت جلب شخص بیمار: این حکم درماده 125 قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است:
«ماده125- هرگاه شخصی که دستور احضاریاجلب اوداده شده به علت بیماری نتواند نزد قاضی حاضر شوددرصورت اهمیت و فوری بودن امرجزایی، قاضی نزداورفته و بازجویی لازم رابه عمل می آوردو یامنتظر رفع مانع می شود.»
+ There are no comments
Add yours