سعی کنید آلیس بلانش را فراموش کنید!

مینا کشاورز-25 مرداد 1387

مدرسه فمینیستی: وقتی کتاب های تاریخ سینما را ورق بزنید خیلی کم پیش می آید با نام فیلمسازان زنی بر بخورید که مولف کتاب، آن ها را جزیی از پایه های اصلی سینما بداند. و در همه انواع این کتاب ها بیش ازفیلمسازان زن به بازیگران زن بر می خوریم چرا که سینما عمدتا در لذت بصری برای مخاطبان خلاصه می شود و بنا به نظریه لورا مالوی، نظریه پرداز و فیلمسازفمینیست،‌ این نگاه خیره و چشم چران مخاطب سینماست که لذت بصری را به وجود می آورد و زن در مقام بازیگر، بانی این لذت می شود. [1]
من که عشق کشف چیزهای ناشناخته در سینما را دارم وقتی تصمیم گرفتم بگردم و اولین فیلمساز زن دنیا را پیدا کنم فکر کردم خیلی زود به نتیجه می رسم ولی واقعا چند روزی افسرده شده بودم به هر کتاب مرجعی که فکر می کردم سرزدم. حتی کتاب “زن و سینما ” [2] که فکر می کردم شاید بخشی ازآن به این قضیه پرداخته باشد اما چیزی به دست نیاوردم. اما بعد ازچند روز جست و جو کسی را کشف کردم که به شدت شگفت زده شدم. یعنی کشف نخستین زن فیلمساز دنیا. کسی که همزمان با لومی یرها و برادران پاته [3] سینما را در کمپانی عکس گامونت درپاریس به سال 1895 کشف کرد.

آلیس گی بلانش [4] که اول جولای 1873 در پاریس متولد شد، در بیست سالگی در کمپانی گامونت که کارش فروش قطعات و دوربین های عکاسی بود به عنوان منشی استخدام شد. آلیس از طریق کار با دوربین ها توانست جزئیاتی از تصویر متحرک را کشف کند و به واسطه آگاهی اش از دوربین های عکاسی و تجهیزات آن، توسط برادران لومیر که از مشتریان گامونت بودند در 22 مارس 1895 دعوت به همکاری شد. چند ماه بعد از آن بود که سینما توسط لومیرها و آلیس گی بلانش کشف شد.

در حالی که در اکثر کتاب های مرجع و مهم تاریخ سینما فقط نام ادیسون، برادران پاته و لومی یرها به عنوان کاشفان سینما برده شده است.

بعد از این کشف بود که آلیس از گامونت خواست یکی – دو صفحه بنویسد و آشنایانش آن را بازی ( اجرا ) کنند و این آغاز فعالیت حرفه ای آلیس در مقام فیلمساز بود. بلانش در فاصله سال های 1922-1896 بیش از 400 فیلم کارگردانی کرد و با استفاده از گرامافونی که در کمپانی گامونت بود بیش از 100 فیلم کوتاه ناطق ساخت.

آنچه در مورد آلیس گی بلانش علاوه بر اینکه نخستین فیلمساز زن دنیا بوده، جذاب است این است که او نخستین کسی بوده که داستان را وارد سینما کرده و اولین فیلم داستانی تاریخ سینما را در 1896 با عنوان la fee aux choux (پری کلم ها ) ساخت. بلانش نه تنها اولین کسی بود که فیلم داستانی را کشف کرد بلکه اولین کسی بود که از نمای کلوز آپ در سینما استفاده کرد (هرچند که اولین کلوز آپ سینما را به دیوید وارک گریفیث منسوب کرده اند.) آلیس اولین فیلمسازی بود که رنگ را وارد سینما کرد و اولین فیلمسازی بود که فیلم نوآر ساخت و درباره همجنس گراها کار کرد. و اولین فیلمسازی بود که در آن زمان از پشت دوربین جلوتر آمد و در صحنه به هدایت بازیگران پرداخت. او یازده سال مدیر تولید کمپانی گامونت در فرانسه بود و “لویی فویاد” فیلمساز هم در کنار آلیس و در همان گامونت سینما را یاد گرفت.

آلیس در 1907 با هربرت بلانش ازدواج کرد و با هم به آمریکا رفتند و در 1910 نخستین استودیوی بزرگ تاریخ سینمای آمریکا پیش از هالیوود را به نام سولاکس در نیوجرسی راه اندازی کرد و در حقیقت اولین فیلمساز زنی بود که استودیویی متعلق به خود داشت. این استودیو تا 1914 در نیوجرسی فعال بود و طی این چهار سال بیش از 325 فیلم آنجا ساخته شد. آلیس از ازدواجش با هربرت دو بچه داشت. در 1922 زمانی که هربرت عاشق یکی از بازیگران زن سینما شد، آلیس از او طلاق گرفت و به فرانسه برگشت و هرگز فیلم نساخت.

در 1955 نشان هنر فرانسه به پاس یک عمر فعالیت تاثیر گذار در شکل گیری هنر سینما گرفت و در 1964 دوباره به آمریکا برگشت و در 24 مارس 1968 در نیوجرسی در گذشت.

با وجود اینکه آلیس یکی از عوامل اصلی به وجود آمدن سینما بوده و فیلم هایش نقش مهمی در شکل گیری نظریه فمنیسم در سینما داشتند اما تا زمان چاپ کتاب خاطراتش در 1976، نقش او در تاریخ سینما به کل نادیده گرفته شده بود. علاوه بر کتاب خاطرات (اتوبیوگرافیک ) آلیس گی بلانش، آلیسون مک ماهان، پژوهشگر انگلیسی کتابی با عنوان: “آلیس گی بلانش، رویای تباه شده سینما ” درباره بلانش و کارهایش نوشته است. در بخشی از این کتاب ماهان می نویسد: “توانایی آلیس به لحاظ فعالیت در این عرصه در روزگاری که زنان از حضور کم تری در جامعه برخوردار بودند واقعا قابل ستایش است. اما با وجود توانایی های او و همچنین با توجه به این که مورخان سینما او را نخستین فیلمسازی می دانند که داستان را وارد سینما کرد، اما به دلیل خوانش های نادرست از فمنیسم، هیچ گاه فیلم هایش آن طور که در خورشان بود، دیده نشدند و جایزه ای نگرفتند.” در حقیقت ماهان معتقد است آلیس قربانی وضعیت آن دوره جامعه اش شده و به دلیل فقدان ثبت تاریخی وقایع، نقش او در شکل گیری سینما هیچ گاه دیده نشده است.

علاوه بر این کتاب، مارکز لوپاژ، فیلمساز فرانسوی نیز در سال 1995 فیلمی با عنوان “باغ گمشده: زندگی و سینمای آلیس گی بلانش” ساخت و به اعتقاد لوپاژ، این فیلم درباره زنی است که دنیای سینما را با یک عبارت دو کلمه ای عوض کرد: “طبیعی باش” و مدام این نکته را سر صحنه به بازیگرانش گوشزد می کرد. فیلم لوپاژ، بر خلاف تاریخ سینما که سعی در فراموش کردن آلیس بلانش دارد، دوست دارد او را زنده کند.

منابع

مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی / سوزان هیوارد / ترجمه: فتاح محمدی / نشر هزاره سوم / 1381

تاریخ جامع سینمای جهان ( جلد اول ) / دیوید ا. کوک / ترجمه: هوشنگ آزادی ور / نشر چشمه / 1380

www.lostvisionary.com