شهادت زن از نظر برخی از فقها

28 اردیبهشت 1389

خبرگزاری بین المللی زنان ایران : یکی از مسائل مطرحه در بحث شهادت ، نقش جنسیت در اعتبار شهادت است ‏یعنی آیا زن یا مرد بودن تاثیری در شهادت دارد یا خیر؟

به گزارش سرویس حقوقی خبرگزاری زنان ایران ، در مقررات قانونی جمهوری اسلامی ایران تفاوتهایی در اعتبار شهادت زن نسبت ‏به شهادت مرد وجود دارد. شهادت یکی از ادله اثبات دعوی است، قانون مدنی درماده 1258 دلائل اثبات دعوی را پنج چیز شمرده است که یکی از آنها شهادت است ، در امور کیفری و اثبات جرم نیز شهادت بعنوان یکی از ادله بشمار می‏رود در قانون مجازات اسلامی در بحث مربوط به هر یک از حدود و نیز قصاص نحوه اثبات آنها بوسیله شهادت بیان شده است .

شهادت در صورتی معتبر و در اثبات دعوی مؤثر است که شرایط لازم در شاهد و نوع ادای شهادت موجود باشد .

درکتاب “حقوق زن از دیدگاه اجتماعی، فرهنگی ودینی” نوشته مجید شالچی آمده است ، امور کیفری در حدود و یا به تعبیر فقها در حق الله، اصولاً شهادت زن ارزشی ندارد و موجب اثبات جرم نمی شود جز در مورد زنا که با شهادت سه مرد عادل و دو زن عادل زنای موجب حد جلد یا رجم و با شهادت دو مرد عادل و چهارزن عادل زنای موجب حد جلد ثابت می شود .

در امور حقوقی یا حق الناس اصولاً امور غیر مالی با شهادت زنان نه به صورت انفرادی و نه به انضمام به مردان قابل اثبات نیست. در امور مالی شهادت دو زن به انضمام یک مرد می تواند موجب اثبات دعوی شود .

البته در برخی موارد محدود ممکن است موضوع را فقط با شهادت زنان ثابت کرد و آن مواردی ست که مردان نمی توانند بر آن اطلاع پیدا کنند، مانند تولد طفل، بکارت، عیوب باطنی زنان، حیض وامثال اینها، اما علی الاصول هر جا شهادت زنان قابل پذیرش است شهادت دو زن عادل شهادت یک مرد به حساب می آید .

در برخی موارد نیز شهادت زنان می تواند مقداری از مورد شهادت را اثبات کند نه همه موارد خواسته را. مثلاً در مورد شهادت بر وصیت اگر چهار زن شهادت دهند که فردی مقداری از مال خود را وصیت کرده است وصیت ثابت می شود، اما اگر سه زن شهادت بر وصیت دهند یک چهارم وصیت ثابت می شود و همین طور است در مورد شهادت بر حیات داشتن جنین که متولد شده و مرده است. شهادت زن یک چهارم سهم الارث را برای بچه ثابت می کند.شهادت دو زن نصف و سه زن سه چهارم و چهار زن، تمام سهم الارث را ثابت می کند .

حقوق بر دو قسم است؛ حق الله و حق الناس

در حق الله برخی فقط با شهادت چهار مرد ثابت می شود، مثل زنا، لواط و مساحقه (هم جنس بازی زنان). فقط زنا با سه مرد و دو زن و دو مرد و چهار زن ثابت می شود. البته حد رجم با شهادت دو مرد و چهار زن ثابت نمی شود. بعضی از اقسام حق الله نیز با دو شاهد مرد ثابت می شود مثل سرقت، شرب خمر، ارتداد هیچ یک از اقسام حق الله یا با یک شاهد و قسم مدعی و یا با شهادت زنان به تنهایی ولو خیلی زیاد باشد ثابت نمی شود .

حق الناس شامل سه دسته می شود

1-دسته ای که فقط با دو شاهد مرد ثابت می شود که عبارتند از: طلاق، خلع وکالت، وصیت، نسب و رؤیت هلال .

2-دسته ای از حقوق که با دو شاهد مرد و یک شاهد زن و دو شاهد زن و یک شاهد مرد با قسم ثابت می شوند و عبارتند از دیون و اموال و عقود معارض مثل بیع، صلح، اجاره ، مساقات و رهن و جرمی که موجب دیه باشد .

3-دسته ای از حقوق که با شهادت زن و مرد جداگانه و یا به ضمیمه یکدیگر ثابت می شوند و عبارتند از ولادت، حیات جنین هنگام ولادت عیوب باطنی زنان .

فقها علی الاصول شهادت زنان را در حدود و قصاص و امور غیر مالی نپذیرفتند و در امور مالی شهادت دو زن را معادل با یک مرد قابل پذیرش دانسته اند، البته از برخی فقها نیز خلاف این نظر رایج نقل شده است، چنانچه مثلاً به نقل از ابن قدامه در کتاب المغنی، دو تن از فقهای اهل سنت به نام های عطا و حماد معتقدند در حدود وقصاص نیز شهادت یک مرد و دو زن پذیرفته است. چنانچه در بین فقها شیعه نیز به نقل صاحب جواهر، ابوعلی معتقد بوده که شهادت زنان با مردان در حدود و انساب و طلاق پذیرفته می شود .

در هر حال قدر مسلم و مشترکی که در این نظریات فقهی وجود دارد، محدودیت شهادت زن نسبت به قلمرو شهادت مرد و پایین تر بودن ارزش شهادت زن نسبت به مرد است، زیرا همان گونه که مشاهده شد در بسیاری از موارد حدود و در موارد قصاص و امور غیر مالی اصولاً شهادت زن پذیرفته نمی شود. در امور مالی هم که شهادت زن قابل پذیرش است علی الاصول شهادت زنان به تنهایی قابل قبول نیست .