نقش زنان درکتابهای درسی یک چهارم مردان است/ لزوم تعادل در تصویرسازی ها

10 خرداد 1389

مهر: یکهزار و 700 تصویر در کتابهای فارسی بخوانیم و بنویسیم مقطع دبستان وجود دارد و در پایه های تحصیلی دوم تا پنجم نیز 75 درصد تصاویر کتابهای درسی مربوط به مردان و 25 درصد مربوط به زنان است. این موضوع با توجه به اهمیت دوران ابتدایی در نظام تربیتی ، اهمیت بازنگری و ایجاد تعادل بویژه در تصویر سازی ها را یادآوری می کند.
دکترعلیرضا افشانی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تحقیق انجام شده بر روی کتابهای فارسی مقاطع دوم تا پنجم ابتدایی گفت: این یافته ها نبود تعادل در محتوای مواد درسی به نفع مردان را نشان می دهد و حضور زنان در عرصه های سیاسی، علمی، ورزشی و دینی در این کتابها بسیار کمتر از مردان ترسیم شده است.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد با اشاره به این که بخش قابل توجهی از فعالیتهای آموزشی دانش آموزان در مدرسه حول محور کتابها و متون درسی است، ادامه داد: بر اساس برآوردها 75 درصد از کار کلاسی کودکان در مدرسه و 90 درصد از تکالیف خانه، حول محور کتابهای درسی است و کتابها و مطالب درسی به مراتب نقشی بیش از انتقال صرف اطلاعات به کودکان را بر عهده دارند.

این جامعه شناس در مورد اهمیت توجه به نقشهای جنسیتی در کتابهای درسی اظهار داشت: اساسا بخشی از برنامه درسی مدارس به طور مشخص با این هدف طراحی می شود که کودکان را جامعه پذیر کند و از طریق آموزش نقشهای اجتماعی و جنسیتی متناسب، آنها را به اعضایی فعال در جامعه تبدیل کند. کتابهای درسی یکی از کارگزاران اصلی انتقال ارزشهای اجتماعی در محیط مدرسه هستند و نقش کلیدی را در شکل دادن به نگرش دانش آموزان درباره جهان اجتماعی و کنش گران آن بازی می کنند.

وی با بیان این که دوره دبستان مقطعی است که کودکان به تازگی از محیط خانه جدا شده اند و بنا بر مقتضیات سنی خاصشان هنوز تجربه لازم و کافی برای قضاوت درست ندارند و استعدادی فراوان برای تاثیرپذیری دارند، گفت: یافته های تحقیق انجام شده نشان می دهد در مجموع یکهزار و 700 تصویر در کتابهای فارسی بخوانیم و بنویسیم مقاطع اول تا پنجم دبستان وجود دارد و در همه پایه های تحصیلی دوم تا پنجم تصاویر مربوط به جنس مذکر به وضوح بیشتر از تصویرهای مربوط به جنس مونث است.

دکتر افشانی افزود: 75 درصد تصاویر کتابهای درسی این مقطع مربوط به مردان و 25 درصد مربوط به جنس مونث است و بیشترین تصویر مربوط به جنس مذکر در کتاب پایه چهارم ابتدایی است که 85 درصد کل تصویرهای پایه را به خود اختصاص داده است.
وی تاکید کرد: یافته ها نشان می دهد رابطه معکوسی بین پایه تحصیلی و تاکید تصویرها بر جنس مونث وجود دارد به گونه ای که با افزایش پایه تحصیلی استفاده از تصاویر جنس مذکر بیشتر می شود.

وی به نتایج بخش دیگری از این تحقیق اشاره کرد و گفت: در کتابهای درسی زنان بیشتر در نقشهای کودکی و نوجوانی و مردان به طور عمده در نقشهای بزرگسالی به تصویر درآمده اند. 67 درصد از کل تصویرهای جنس مونث در تمامی پایه های تحصیلی، زنان را در سنین کودکی و نوجوانی و تنها 33 درصد آنها را در سنین بزرگسالی ترسیم کرده اند، این در حالی است که نسبت مردان در سنین بزرگسالی 55 درصد و کودکی و نوجوانی 45 درصد است.

عضوهیئت علمی دانشگاه یزد اظهار داشت: همچنین در کتابهای این مقاطع تحصیلی 386 بار عناوین والدین استفاده شده که از این میان کلمه مادر و مامان در 53 درصد موارد و بابا و پدر 47 درصد است و در واقع این تنها موردی است که انعکاس نقشهای جنسیتی زنان در کتابهای درسی از مردان پیشی گرفته است.

وی بیان داشت: همچنین 153 مورد از عناوین اقوام و خویشاوندان در متون کتابهای درسی آمده است که از این تعداد 61 درصد عناوین خویشاوندان مذکر و 39 درصد عناوین خویشاوندان مونث بوده است. در پایه پنجم ابتدایی تنها یک مورد از اقوام مونث و 25 مورد از اقوام مذکر شده است.

افشانی با اشاره به مشاغل ذکر شده در کتابهای درسی تصریح کرد:497 عنوان شغل در متون درسی گزارش شده است که از این تعداد 10 درصد مربوط به مشاغل زنان و 41 درصد در مورد مشاغل مردانه و بقیه شغلها جهت گیری جنسیتی ندارد. همچنین با افزایش پایه تحصیلی معرفی تعداد مشاغل مربوط به زنان کاهش یافته است.

وی در گفتگو با مهر ادامه داد: همچنین ترسیم زنان در نقشهای حرفه ای و تخصصی از 38 درصد در سال 48 به 68 درصد در سال 86 رسیده این در حالی است که ترسیم زنان در مشاغل کشاورزی از 13 درصد به 26 درصد رسیده ولی برای مردان این رقم از 31 درصد به 12 درصد کاهش پیدا کرده است.

این جامعه شناس تاکید کرد: تاکنون توجهی آگاهانه و هدفمند در پرداختن به مقوله جنسیت در محتوای کتابهای درسی وجود نداشته است و این بخش نیازمند توجه جدی مسئولان است.