مدرسه فمینیستی: نشست نگاه به زن درترانه های زیرزمینی (رپ ) با سخنرانی افسرافشارنادری ازسوی گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران درسالن موسسه فرهنگی نیکوکاری صبا برگزارشد. دراین نشست افشارنادری نگاه به زن درترانه های زیر زمینی را از منظرجامعه شناسی مورد بررسی قرارداد.
به گزارش مدرسه فمنیستی درابتدای این نشست شهلا اعزازی رئیس گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به تغییری که درمکان برگزاری نشست انجمن جامعه شناسی ایران بوجود آمده، گفت: درسالنی که دانشگاه تهران، دراختیار انجمن می گذارد به دلیل برگزاری نشست های متعددی که ازسوی گروه های دیگردراین مرکزبرگزارمی شود، امکان برگزاری یک نشست درماه وجود دارد، ازاین رو با موسسه نیکوکاری صبا وارد تعامل شده ایم که برخی ازنشست های انجمن دراین مرکز برپا شود.
به گفته وی به دلیل رشد نگاه مصرف گرایی که درجامعه امروزایران رواج پیدا کرده و موسیقی نیز یکی از هنرهای مصرفی درجامعه ایرانی است، تصمیم گرفتیم که نشست نگاه زنان درترانه های زیر زمینی را برگزار کنیم.
اعزازی افزود: موسیقی در زندگی انسان امروزی جایگاه ویژه ای دارد و این موضوع می تواند با توجه به رویکرد مردم به انواع موسیقی های موجود در جامعه و اقبال نوع خاصی ازموسیقی که برهویت و زیست اجتماعی و فردی ما تاثیر می گذارد، دست مایه تحقیق جامعه شناسان قرارگیرد.
افشارنادری هم با اشاره به اهمیت بررسی جایگاه موسیقی درشکل گیری هویت فرد و جامعه گفت: بخش عمده افراد جامعه موسیقی را توده وارمصرف می کنند. درترانه هایی که درایران زیرزمینی ضبط می شوند، چهره واقعی سراینده و خواننده واقعی پنهان است. نگاه خاصی که نسبت به زنان در ترانه ها وجود دارد، نگاهی توصیفی، خلاقانه، مصرف گرا و مردانه است.
دربیشترموارد این نگاه منطبق با منطبق زیبایی شناسی جامعه نیست و با بی حرمتی هایی به برخی اصالت های زن همراه است.
این عضو گروه مطالعات دانشگاه تهران با اشاره به پیوند موسیقی و شعر که در زندگی فرهنگی ایرانی ها جایگاه ویژه ای دارد، گفت: اصطلاح تصنیف ازاوایل قرن هشتم درفرهنگ ما رواج پیدا کرده است و تصنیف نوعی شعر با وزن عروضی است که از نظر ظاهری شاید تفاوتی با دیگر قوالب شعری نداشته باشد اما چون با آوازهمراه می شود، این ترکیب بندی قابلیت های دیگری را برای این قالب شعری بوجود می آورد، در بیشتر موارد این قالب شعری به عنوان ترانه شناخته می شود.
به گفته این پژوهشگر، نواختن ساز و گوش دادن به موسیقی درگذشته در میان طبقات خاصی از جامعه وجود داشته و برخی ازافراد طبقات جامعه ازاین نعمت محروم بوده اند اما به مرورموسیقی درمیان همه اقشار جامعه راه پیدا کرد.
وی افزود: دردوره صفویه تصنیف های هجایی که غالب شامل شعرهایی آزاد بودند در جامعه رواج پیدا کرد که بیشترازاین تصنیف ها به عنوان ضربی ها یاد کرده اند. در تصنیف ها برخلاف شعر رسمی قواعد دستوری رعایت نمی شود و سادگی بیان و روانی درکلام از ویژگی های تصنیف است، ازاین رو درک تصنیف ها همراه با دشواری نیست.
این پژوهشگر، ترانه ها را بازتاب نگاه رایج درجامعه عنوان کرد وگفت: ازاین روترانه ها؛ خرده فرهنگ ها، نا به هنجاری ها، ساختارهای اجتماعی وبسیاری ازمسائلی که درجامعه به شکلی خودشان را نشان می دهند را در خود بازتاب می دهند، مثلا با بررسی لالایی هایی که در میان اقوام مختلف رواج دارد، می توان به فرهنگ این اقوام پی برد. درلالایی های که مادران درگذشته برای کودکان خود می خوانند، حضورمرد بسیارچشمگیراست و این نشان ازغلبه نگاه مرد سالاردرجامعه درمقاطعی ازتاریخ و فرهنگ ما است.
افشارنادری ترانه های تخت حوضی را بخشی ازمیراث روایی ایران عنوان کرد که سراینده این ترانه ها مشخص نیست وسینه به سینه توسط خود مردم ثبت شده اند و به نسل های بعد رسیده اند و برخی ازاین ترانه ها مکتوب شده اند و امروزه به ما رسیده اند.
وی افزود: با بررسی ترانه ها می توان به نکات مهمی درباره افراد جامعه، پسندها و ناسپندهای آنها در تقابل با فرهنگ رایج در جامعه پی برد، در واقع یک اثر هنری بازنمای جامعه ای است که آن را بوجود می آورد و با مطالعه تاریخ هنر می توان، به درک درستی از ارتباط جامعه با هنر پی برد.
افشارنادری درادامه با اشاره به تفاوت پسند افراد طبقات خاص جامعه به موسیقی گفت: درگذشته موسیقی مورد قبول طبقه بورژوا، باله واپرا وترانه های روحوضی مورد پسند طبقه کارگرو روستائیان بوده است.
به گفته وی درقدیم موسیقی توسط گروه خاصی تولید می شد و به دلیل عدم امکان استفاده از موسیقی توسط سایراقشارجامعه به دلیل عدم دسترسی وامکانات لازم، خود همین گروه مصرف کننده موسیقی بودند، اما امروزبا رشد روزافزون تکنولوژی و تقویت سیستم های ضبط و پخش وانواع و اقسام وسائل پخش موسیقی، بخش عمده ای از مردم جامعه با موسیقی درگیر می شوند و رسانه ها نیز به دلیل تاثیر گذاری موسیقی درجامعه همواره ازموسیقی استفاده می کنند.
این پژوهشگرادامه داد: ازاین رو درزندگی مدرن و جامعه ایرانی موسیقی ازجایگاه ویژه ای برخوردار است وبا وجود تنوعی که درموسیقی بوجود آمده و پسندهای مختلف افراد جامعه، به راحتی می توان به سبک فرهنگی زندگی افراد پی برد و با مطالعه نظامند این موضوع نیزمی توان دلایل گرایش گروه های مختلف به نوع خاصی از موسیقی و رواج موسیقی خاص در جامعه پی برد.
افشارنادری برای تحقیق درباره شخصیت و جایگاه زن درترانه های زیرزمینی رپ 45 ترانه را به صورت اتفاقی ازمنظر فرهنگ و زیر بنای فکری مورد بررسی قرار داده است.
وی درباره اهداف انجام تحقیق بر روی ترانه های زیر زمینی گفت: من با انتخاب این سوژه برای تحقیق قصد داشتم که این موضوع را مورد بررسی بدهم که چه عواملی موجب شده که ترانه های زیر زمینی مورد استفاده قرار گیرد و چرا در این ترانه ها با هجوم هجوگویی و انتقال ضد فرهنگ به شخصیت زن روبروهستیم.
به گفته وی دراین ترانه ها با کاربرد واژه های توصیفی و پرخاشگری عام و خاص نسبت به زن و جایگاه اش روبروهستیم و ازارتباط کلامی که میان شخصیت زن و مرد دراین ترانه ها بوجود می آید می توانیم به جایگاه زن و نگاهی که نسبت به عشق درمیان گروه خاصی از افراد وجود دارد، پی ببیریم.
این پژوهشگرعلوم اجتماعی با بیان این مطب که برای تحقیق برروی ترانه های زیر زمینی می توان به عوامل و مشکلاتی که جوانان در زندگی خود با آن روبرو هستند، از جمله بی کاری، بی پولی، اعتراض به هنجارهای جامعه و فشارهایی که ازسوی جامعه به جوانان تحمیل می شود، توجه کرد.
وی افزود:به دلیل تفکر مرد سالارانه ای که در جامعه ما رواج دارد، حق انتخاب به زنان داده نمی شود و درچنین جامعه ای باید دید که چگونه خرده فرهنگ ها تغییرمی کنند و کلیشه های زندگی چگونه نقش ها را تعیین می کنند.
به گفته وی در جامعه ما برای استفاده از فرهنگ که یکی از انواع آن موسیقی است سیاست گذاری توسط نخبگان صورت نگرفته است، از این رو ژانرهای مصرفی بدون محتوا در جامعه رواج پیدا کرده اند.
این پژوهشگرمعتقد است، بخشی ازنگاهی که درترانه های زیرزمینی درباره زن وجود دارد، ناشی ازتفکرات مرد سالارانه و وجود کلیشه های جنسیتی تعریف شده است که به گونه ای بازنمود نگاهی است که درادبیات کلاسیک ما نسبت به زن رواج داشته است.
افشارنادری درادامه بخش هایی از ترانه هایی زیرزمینی رپ را به دلیل اینکه امکان پخش این ترانه ها در فضای عمومی وجود نداشت را برای حاضران خواند. وی درتحقیق برروی این ترانه ها به مواردی چون؛ خود توصیفی خلاقانه مردان، تجربیات مربوط به متن جامعه، توصیف ارزش گذرانه، تشبیهات، توصیف محاسن، ابرازعشق، الگوهای اجتماعی، حس مالکیت زنان، توقعات از زنان، نگاه زنان به خودشان و ارتباط موجود میان زن و مرد پرداخت.
وی افزود: دراین ترانه ها توصیف ها بیشتر جنبه توهین پیدا می کنند و این توهین ها به صورت پرخاشگری درترانه خودشان را نشان می دهند. همچنین دراین ترانه ها همچنان حس مالکیت زن دیده می شود اما این موضوع نسبت به سایر ترانه ها کمتر است.
این پژوهشگر با اشاره به نگاه زنان نسبت به خودشان در ترانه های زیرزمینی گفت: نگاه زنان به خودشان دراین ترانه ها آن چیزی است که مرد به آنها یاد می دهد و با این مقایسه از دیدگاه مردان زنان و دخترانی که ازهر نظرشایسته هستند و نمره 20 را می گیرند که در این ترانه ها، این زنان که مستحقق دریافت نمره 20 هستند، ایرانی نیستند.
افشارنادری ادامه داد: درترانه های زیرزمینی صفات زنانه با افرادی چون آنجولیا جولی، جسیکا آلبا و زنان چهره هالیودی مقایسه می شود و معیاریک زن خوب خوش لباس و مارک داربودن، شیطنت، های کلاس بودن، پوست برنزه، داشتن دماغ کوچولو، ماشین آخرین سیستم و داشتن پدرو برادرمورد تایید است.
وی افزود: دراین ترانه برای یک مرد خوب بودن ازنگاه زنان، پولدار بودن، داشتن حساب جاری قابل تامل، ماشین سواری، پاسپورت کانادا و آمریکا داشتن ویلا در شمال و خارج از کشور، داشتن خط ثابت برای راحت حفظ کردن عنوان می شود.
به گفته این پژوهشگر وضیعت ناشی از شرایط تولید و مصرف ترانه و موسیقی که امروزه بسیار آسان و گسترده شده موجب شده که هر ترانه ای با هر قابلیتی در جامعه منتشر و مورد استفاده قرار گیرد و همین موضوع موجب شده که خواننده های بسیاری که آثارشان فاقد هرگونه ارزش هنری است، ترانه بخوانند و این ترانه ها در جامعه نیزمنتشر و به مرور سطح پسند جامعه را پایین آید. این موضوع بدان معنی است که مرزهای میان موسیقی پر منزلت و کم منزلت در جامعه فرو ریخته است و گوش دادن به موسیقی زیر زمینی حتی به نوعی مبارزه با فرهنگ محسوب می شود.
به گفته افشارنادری براساس تحقیقات ارائه شده، تنها 16 درصد از افراد جامعه در کلاس های موسیقی شرکت می کنند و موسیقی درنظام آموزشی مدارس جایگاهی ندارد.
وی افزود: موسیقی زیرزمینی درجامعه به صورت ضد فرهنگ عمل می کند و بی اعتنایی که نسبت به زن در جامعه توسط این ترانه ها ترویج داده می شود، نشات گرفته از بی اعتنایی نسبت به زن در جامعه است .درترانه های زیر زمینی همواره زن تنها از نظر جسمی و جنسی مورد توجه قرارمی گیرد و بارها به او بی احترامی و فحاشی می شود و درکل نگاه تمسخر آمیزی نسبت به زن دراین ترانه ها وجود دارد و زن با صفاتی چون مکاری، حیله گری و شیطان صفتی معرفی می شود.
این جامعه شناس با اشاره به رشد ابزارو شیوه های زیبا سازی های مصنوعی درجامعه که از زن تصویری مصرفی در جامعه ایجاد می کند، گفت: در ترانه های زیر زمینی تصویری که از زن ارائه می شود زنی است که بارها خود را مورد عمل ساکشن قرارداده و لب ها و گونه ها راپروتز و پوداکس کرده است و چنین مواردی موجب می شوند که از زن تنها کالایی برای مصرف مردان فرض شوند.
وی در پایان سخنانش گفت: گذشتگان برای ما فرهنگ و ترانه های غنی به جا گذاشته اند اما برما چه گذشته است که چنین ترانه های سخیفی در دوره ما تولید و برای نسل های آینده به یادگارمی ماند.
در بخش دوم این نشست که به پرسش و پاسخ اختصاص داشت برخی از حاضران پرسش های خود را مطرح کردند.
به گفته یکی ازحاضران موسیقی زیر زمینی فقط رپ نیست و این موسیقی انواع مختلفی چون راک و جازرا نیز در برمی گیرد و جامعه ای که تحقیر می شود به گونه ای این تحقیر را نشان می دهد و اگر به ادبیاتی که پس ازقرون وسطی دراروپا به ویژه انگلیس رواج پیدا کرد؛ توجه کنیم متوجه می شویم که درادبیات آنها نیزتحقیر وهزل انسان به چشم می خورد.
این فرد حاضر درجلسه که خود را دانش آموخته جامعه شناسی عنوان کرد، افزود: نباید تحقیری که دربرخی گونه های موسیقی زیرزمینی دیده می شود را جنسیتی دید، بلکه این تحقیر نسبت به همه افراد جامعه وجود دارد.
افشارهم درپاسخ گفت: دراین ترانه ها زن درتقابل با مرد قرارگرفته و نسبت هایی که برای یک زن در جامعه که شامل خواهرو مادرهم می شود نادیده گرفته شده و تهاجمی که به زن می شود ازسه جهت زن، معشوق، دوست دختر یا همسرخواهرومادراست.
شهلا اعزازی هم گفت: من تاکنون به متن ترانه های رپ توجه نکرده بودم ونوع اجرا رپرها و تلفیق موسیقی وترانه به گونه ای است که مخاطب بسیاری ازمواردی که دراین نشست عنوان شد را متوجه نمی شود. به نظر من این ویژگی در ترانه های رپی که توسط رپرهای آمریکایی نیزاجرا می شود، دیده می شود.
وی افزود: حتی اگر به ترانه های تخته روحوضی توجه کنیم این ترانه ها نیزسروته ندارند ولی جز لاینفک زندگی ما هستند و به نوعی بازتاب زندگی ایرانیان درمقطع تاریخی خاص هستند، مثلا درترانه تخت حوضی ماشین مشدی ممدلی با برخورد منفی با پیشرفت تکنولوژی روبروهستیم.
به گفته این جامعه شناس، متاسفانه در جامعه ما دیگردوره عشق وعاشقی گذشته است ودیگرنباید انتظارداشته باشیم که ترانه سرایان و شاعران امروزمثل گذشتگان نگاه عاشقانه و ستایشگرانه نسبت به زن داشته باشند و این موضوع نیز ازناشی از هنجارهای رایج در جامعه امروزما است.
در چنین جامعه ای دیگر کسی به ازدواج نمی اندیشد و همه به فکر روابط پنهان و زندگی تجردی طولانی هستند.
در ادامه خادمی پژوهشگرجامعه شناسی که تحقیقاتی هم بر روی ترانه های زیر زمینی انجام داده، گفت: تعریف موسیقی زیرزمینی درایران با سایرکشورهای جهان متفاوت است. مثلا درآمریکا موسیقی زیر زمینی محسوب می شود که همه از آن لذت نمی برند و کنسرت ها تنها با تعداد افراد محدودی برگزار می شود، تاریخچه موسیقی زیرزمینی درآمریکا این گونه شروع شده و به مرور طرفدارانی پیدا کرده است.
وی افزود: اما تعریف ما ازموسیقی زیر زمینی موسیقی است که مجوزنداشته باشد و این نوع موسیقی شاخه های مختلفی چون عاشقانه، اعتراضی و اجتماعی را در برمی گیرد که بخشی ازافراد جامعه از این نوع موسیقی خوششان نمی آید و این نوع موسیقی مطلوب گروه خاصی از مردم است که به عنوان مثال «سروش» با ترانه «یک روز خوب می آید» و «شاهین نجفی» با ترانه «سال خون» که در سال جاری اجرا شد، توانستند مخاطبان بسیاری را جذب موسیقی خود کنند.
خادمی با اشاره به نوع نگاهی که درترانه های خوانندگانی چون شاهین نجفی اجرا شده اند، گفت: درترانه های شاهین نجفی نگاه به زن حمایتی است اما زنی که نجفی درترانه هایش ازآن حرف می زند، زن تن فروش و زنی است که مطلوب جامعه نیست.
به گفته وی بیشتر ترانه های زیرزمینی توسط جوان های 16 تا 20 ساله نوشته می شوند و با توجه به نوع نگرش این گروه سنی نسبت به همه چیز از جمله زن نمی توانیم انتظار داشته باشیم که نوع نگاه دیگری را در ترانه هایشان گسترش بدهند.
وی با اشاره به فضای مایوس و سیاه موسیقی پاپ درایران گفت: با اینکه خواننده های پاپ با ترانه سرایانی چون عبدالجبار کاکایی کار می کنند که پیشینه شعر و ترانه فارسی را با خود همراه دارد، اما او هم وقتی می خواهد ترانه بسراید، ترانه های افسرده کننده می سراید.
این جامعه شناس درپایان سخنانش گفت: بیشترترانه های زیرزمینی به کارهای ضربی شش وهشتی نزدیک می شوند و درچنین ترانه های اصولا ریتم مهم است نه مضمون. ازاین رو ترانه های زیر زمینی ما کم کم ازمفهوم عاری می شوند.
+ There are no comments
Add yours