قرار است دو زن جوان در زندان قم به بند کشیده شوند، چرا؟

سحر مفخم-8 دی 1389

مدرسه فمینیستی: حکایت فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی این دو زن جوان که قرار است با اجرای حکم شان در زندان قم به بند کشیده شوند، به راستی حکایت بی پناهی و مظلومیت مدافعان حقوق برابر است که در مطلب حاضر سعی می شود، از لابلای آنچه مکتوب شده، به نمایش گذارده شود.

روند احکام زندان فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی چگونه بود؟

مریم بیدگلی و فاطمه مسجدی دو تن از فعالان حقوق زنان و از اعضای کمپین یک میلیون امضا در قم هستند که طی تماس دادگاه انقلاب این شهر با آنها، می بایست روز شنبه خود را به زندان این شهر معرفی کنند این در حالیست که آنها در چند روز گذشته از طریق وکلایشان از ارسال پرونده شان به دایره اجرای احکام مطلع شده بودند.

این دو فعال حقوق زنان در ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ توسط ماموران امنیتی در قم دستگیر و پس از دو هفته با صدور قرار وثیقه ۲۰ میلیونی برای هر یک، از زندان آزاد شدند. پس از آن در روز ۱۳ مرداد ماه ۱۳۸۹ دادگاه بدوی برگزار شد که اتهام آنها تبلیغ علیه نظام و فعالیت به نفع گروه فمینیستی علیه نظام (کمپین) عنوان شده بود. در نهایت به موجب حکم دادگاه بدوی هر یک به یک سال حبس تعزیری محکوم شدند. علاوه بر آن فاطمه مسجدی به دو میلیون ریال جزای نقدی و مریم بیدگلی به یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم شدند.

در روز ۱۶ آذرماه ۱۳۸۹، دادگاه تجدید نظر فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی دو تن از فعالان جنبش زنان در شعبه سوم دادگاه تجدید نظر دادگستری استان قم برگزار شد و گمان می‌رفت حکم این دو فعال کمپین یک میلیون نیز مانند دیگر فعالان کمپین که همگی یا در دادگاه بدوی و یا در دادگاه تجدید نظر تبرئه شده اند، شکسته شود و در نهایت تبرئه گردند و یا حداقل حکم یک سال حبس این دو نفر نیز به حبس تعلیقی تغییر یابد، اما دادگاه تجدید نظر آنها را تبرئه نکرد و طبق حکم صادره از سوی دادگاه تجدید نظر در خصوص پرونده این دو فعال جنبش زنان، دادگاه دفاعیات آنان را وارد ندانست و تنها به دلیل فقدان سابقه کیفری، حکم یک سال حبس تعزیری آنان را به 6 ماه حبس تعزیری تقلیل داد و تغییری نیز در میزان جزای نقدی آن دو نیز داده نشده است.

در رای صادر شده توسط شعبه سوم دادگاه تجدید نظر دادگستری استان قم، فعالیت گسترده آنان در راستای اهداف کمپین و جمع آوری امضا برای کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان به عنوان تبلیغ علیه نظام قلمداد شده و امضای بیانیه در مورد فاقد صلاحیت دانستن جمهوری اسلامی در کسب کرسی گروه منطقه ای آسیا در کمیسیون مقام زن سازمان ملل نیز از موارد مورد توجه در صدور حکم تجدید نظر بوده است. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم در رای دادگاه (که در بیانیه کمپین بین المللی حقوق بشر ذکر شده) چنین آمده است: «با تعیین وقت رسیدگی و دعوت از آنان و استماع دفاعیات با عنایت به محتویات پرونده و مستندات دادگاه و فعالیت های گسترده آنان در راستای اهداف گروه کمپین و ارسال نامه به امضا آنان و تعدادی از اعضای کمپین که از وضعیت حقوق بشر در ایران شکایت نموده و جمهوری اسلامی ایران را برای نامزدی کسب کرسی گروه منطقه ای آسیا در کمیسیون مقام زن فاقد صلاحیت دانسته و حضور ایران در ان کمیسیون را تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی دانسته و مصاحبه مریم بیدگلی با سایت جرس که در آن به نشر اکاذیب برعلیه نظام پرداخته، امضا بیانیه ۶۰۰ نفر از فعالان جنبش زنان به مناسبت ۲۲ خرداد و همچنین ای میل ارسالی از سوی خانم بیدگلی به مسجدی و (شادی) ‌صدر که حاکی از فعالیت تشکیلاتی آنان و انتشار خبر دستگیری آنان ( درصورت دستگیری) به سایت ها و خبرگزاری ها وتدابیر لازم جهت اقدامات حقوقی و…. عدم اقامه دلیل موجه و مستدل از سوی تجدید نظرخواهها تا نقض دادنامه معترض عنه را ایجاب نماید و از نظر شکلی و رعایت تشریفات دادرسی نیز ایراد موثری به نظر نمی رسد لذا تجدیدنظر خواهی را غیر وارد تشخیص النهایه به لحاظ فقدسابقه کیفری دادگاه آنان را مستحق تخفیف دانسته مستندا به تبصره ۲ ماده ۲۲ قانون اصلاحی تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب و بند الف ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری ضمن رد تجدید نظر خواهی و تقلیل حبس هر یک از آنان به شش ماه و جزای نقدی به دو میلیون و یک میلیون ریال دادنامه تجدید نظر خواسته را تایید می نماید و رای صادر قطعی است.».

مگر فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی چه می گویند و چه می خواهند؟

تاکنون، همه اعضای کمپین یک میلیون امضاء که طی این مدت 4 سال به اتهام عضویت در کمپین و جمع آوری امضاء بازداشت یا دادگاهی شده بودند، در همان دادگاه بدوی تبرئه شده و یا حداکثر در دادگاه تجدید نظر از آنان رفع اتهام شده است و تاکنون هیچ محکومیتی برای هیج یک از اعضای کمپین با این اتهام در نهایت به مورد اجرا درنیامده است. اما در این میان فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی دو تن از فعالان کمپین یک میلیون امضاء بوده اند که برای اولین بار قرار است روز شنبه برای اجرای حکم به زندان برده شوند. این دو تن از همان اوایل شروع به کار کمپین یک میلیون امضاء به این کمپین پیوستند و در شهرستان قم تلاش کردند تا نه تنها در چارچوب های قانونی که در چارچوب های اسلامی برای رفع قوانین تبعیض آمیز نسبت به زنان تلاش کنند. این درحالی است که آنچه این دو تن برای آن تلاش کرده اند شامل قوانینی است که بسیاری از مسئولان نیز بر مشکلات قانونی آن آگاه هستند به طوری که در طول همین 4 سال حتا برخی از این قوانین مورد اشاره کمپین، توسط خود قانونگزاران خوشبختانه تغییر یافته اند، از جمله بحث دیه نابرابر زن و مرد و یا مسئله ارث بری زنان که در طول این سال های اخیر توسط مسئولان در برخی از جنبه ها تاحدودی تغییر مثبت کرده اند. و از همین روست اگر در آینده نیز بقیه قوانین مورد اشاره کمپین و این دو فعال کمپین همانطور که فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی آرزویش را داشتند، تغییر کند، آیا زندانی کردن این دو فعال نقطه سیاهی در کارنامه مسئولان نخواهد بود؟ یا بهتر است بپرسم اگر بقیه قوانینی که فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی آرزوی تغییرش را داشتند، مثل دیه و ارث بری تغییراتی کند چه کسی جواب زندان شدن آنان را خواهد پرداخت؟

فاطمه مسجدی را از لابلای ترجمه هایش می توان شناخت

فاطمه مسجدی را این سال ها با ترجمه هایش به عنوان مترجمی شناخته ایم که مسائل زنان را از زاویه دیدگاه های اسلامی مطرح کرده و تلاش کرده تا در حوزه فقه و جنسیت به غنای ادبیات زنان از این زاویه یاری رساند.

فاطمه مسجدی در مقاله اش با عنوان«اولویت بندی زنان در زندگی سیاسی و اجتماعی» در اسفند 86 به بررسی چگونگی ورود و مشارکت زنان پرداخته و سپس با بررسی دوره به دوره وضعیت و انتظارات از زنان در طی سی سال گذشته می نویسد: «امروز، بعد از سه دهه که زنان در اوایل انقلاب به دلیل فداکاری های مادرانه… از خواسته هایشان چشم پوشی کردند… حال برای درخواست نیازهاشان. یک روز بابتِ پی گیری تلاش هاشان در کمپین یک میلیون امضاء و جمع آوری امضاء برای تغییر قوانین تبعیض آمیز روانه زندان می شوند و روزِ دیگر با طرح تفکیک جنسیتی از ورود به دانشگاه منع می شوند. خلاصه آنکه ساده اندیشی است اگر با این تجربه نه چندان اندک، زنان ما پی گیرِ درخواست سی سال پیش خود نباشند… نابخردی است اگر پنداشته شود زنانی که در ابتدای انقلاب از حقوق خود و داشتن فرزند و شوهر چشم پوشی کردند بعد از سی سال، به پذیرش قانون جدید خانواده و طرح تفکیک جنسیتی که امروز در مجلس به بحث گذاشته شده، تمکین خواهند کرد. برای مقابله با جلوه های پدر سالاری جدید ، مهم دانستن قانون عادلانه برای تقویت برابری در خانواده که حقوق زن در آن اعمال شده را باید مد نظر قرار داد که این قدرتمند ترین ابزار برای ثبات جامعه درگیر ماهواره و نابسامانی های اجتماعی موجود در آن است.»

اما در تیرماه 1387 فاطمه مسجدی در پژوهشی با عنوان «زن در فقه اسلامی» تلاشی برای ارتقای دانش فقهی فعالان جنبش زنان
به بررسی کتابی با همین عنوان می پردازد، کتابی که توسط خلیفه حسین محمد، فقیه الدین عبدالکدیر، لیز مارکوتز نتسیر، مرزوکی وحید گردآوری شده و در سال 2006 منتشر شده است. همانطور که فاطمه مسجدی برایمان توضیح می دهد، نویسنده در این کتاب موفق شده قوانین دینی را برای فهم عامه مردم قابل درک و بحث و برای عموم مذهبیون علاقمند به حقوق بشر قابل استفاده کند. این کتاب همچنین به تفصیل مسائل زنان در فقه اسلامی را با تفسیر عالمانه و نواندیشانه تبیین و خواننده را با آرای جدید در این زمینه آشنا می سازدمحققان این کتاب بر آنند تا به تحلیل و ارزیابی دقیقی از تبعیض جنسیتی با توجه به تاریخی بودن زمینه های آن در قوانین اسلامی بپردازند چرا که معتقدند این قوانین به نسبت شرایط زمانی و مکانی متغیر است.

فاطمه مسجدی همچنین در مرداد 1389 با ترجمه مقاله ای از دکتر جمیله عابد با عنوان «علم و زنان مسلمان در قرن های 6 تا 13 میلادی» به بررسی نقش زنان مسلمان در تولید علم می پردازد و می نویسد: «با اطمینان کامل می توانیم ادعا کنیم که زنان در این دوره به دنبال دستیابی به علوم بودند و آن را در زمینه تعلیم و تربیت و آموزش و دیگر شکل های مشاغلِ تخصصی بکار بردند.

جدای از علومِ مذهبی، این مهم کمتر مورد توجه قرار گرفته است که زنان مسلمان سهم با ارزشی در تولید دانش طبیعی و زمینه فعالیت های عملی خودشان داشته اند. با این حال ما در باره زنان عارف در قلمرو اسلام از مسلمانان اسپانیا تا آسیای مرکزی که در حوزه آموزش و امور اجتماعی فعال بودند، آگاهی هایی داریم.

به جز چند جلد دائره المعارف، منابع تاریخی موجود که قادر باشند به پرسش های ما در باره فعالیت های زنان محقق پاسخ دهند، بسیار ناکافی هستند. چرا که مورخان بیشتر تاکیدشان بر شرح حال افراد برجسته بوده است تا شرح دشواری مطالعات شان در مسیر پژوهش هایی که منتج به برجسته شدن آنها گردیده است، به ویژه در باره زنان آن دوره ، چرا که آنها از اواخر دوره عباسی به تدریج از زندگی اجتماعی کنار زده شدند. با این حال، نشانه هایی در موضوع فعالیت های پژوهشی انجام شده به دست زنان مسلمان فرهیخته در تاریخ اسلام تا قرن 13 میلادی وجود دارد. هدفِ این مقاله روشن کردن تلاش های علمی زنان یاد شده است.»

فاطمه مسجدی در پژوهش اخیر خود که در آذر1389 به مناسبت روز جهانی حقوق بشر توسط سایت مدرسه فمینیستی منتشر شده طی مقاله ای با عنوان «بازخوانی مفهوم حقوق بشر»
به بررسی کتاب حقوق بشر خوان می پردازد این کتاب شامل مجموعه مقالات سیاسی، سخنرانی ها و اسناد مربوط به حقوق بشر از دوره باستان تا عصر حاضر است او می نویسد :«مسئله ی حقوق بشر پس از جنگ های جهانی اول و دوم مورد توجه قرار گرفت و به مساله چیستی حقوق اساسی انسان ها پرداخت؟ اولین منابعی که در تاریخ به موضوع حقوق بشر پرداخته اند، منابع مذهبی اند. وجود منابع مذهبی، حقوق بشر را از زاویه ی سکولار غربی به چالش کشانده است. آزادی خواهان و سوسیالیست ها متقابلا مدعی اند که مفهوم حقوق بشر یک واژه ی کاملا سکولار است و ربطی به وحی الهی ندارد. آزاد اندیشان تأکید بر مسئله ی حق مالکیت خصوصی، برابری انسان ها و آزادی سیاسی دارند. سوسیالیست ها، یا متفکران مترقی، اصرار بر برابری اقتصادی؛ به عنوان پیش شرط آزادی سیاسی و برابری در مقابل قانون دارند. اگرچه این نظریات همراه با جنبش های جدید اجتماعی، مسائل دیگری چون حقوق زنان، و حقوق گروه های جنسی و نژادی مختلف را به وجود آورد اما اثبات نظریه ی جهانی بودن حقوق بشر را دچار پیچیدگی کرد.
کتاب حاضر نشان می دهد که چگونه نگاه به مسئله ی حقوق بشر در طول تاریخ، توسط مهم ترین هواخواهان شان بیان شده و چگونه این نگاه ها در اسناد مهم قانونی به رشته ی تحریر درآمده اند».

همین چند پژوهش نشان می دهد که فاطمه مسجدی، تا چه میزان تلاش داشته تا در چارچوب های قانونی برای جامعه و هم وطنانش و البته هم جنسان اش قدمی بردارد. و با همه این توصیفات آیا او مستحق زندان است؟

و با آرزوهای مریم بیدگلی از میانه درد و دل هایش می توان همراهی کرد

و اما دغدغه های انسانی مریم بیدگلی را که به همراه فاطمه مسجدی در زمینه حقوق زنان و توانمندسازی زنان آسیب دیده در شهر قم فعالیت می کرد، می توان از لابلای مصاحبه اش (حکایت دو زن جوان که در سکوت خبری مبارزه کردند و هزینه دادند) لمس کرد.

مریم بیدگلی در این مصاحبه می گوید: «من تنها به دنبال شنیده شدن صدای این دردهایی که خودم و خانواده ام کشیده ایم هستم تا حداقل بگوییم که تاکنون خارج از چهارچوب قانونی کاری نکرده ایم.» او سپس می افزاید: «ما به خاطر ارتباط گرفتن کمپین با برخی از علما در قم شدیدا مورد شماتت قرار گرفته بودیم . ولی واقعیت این بود که کمپین یک میلیون امضا و پرداختن به حقوق انسانی زنان حالا دیگر به شهر قم آمده بود» او می گوید: «کمپین زنان در چار چوب قانون عمل می کرد و هنوز در همه ی شهر ها کمپین فعالیت می کند و همه ی اعضایی که دستگیر شده بودند هم تبرئه شده اند اما روی ما در قم فشار خاصی وجود دارد که آزار می دهد.»

مریم بیدگلی اما آرزو می کند: «کاش قوه قصاییه و کسانی که در پرونده ما دست دارند بدانند که ما هم دغدغه رعایت حقوق انسانی زنان را در کشور داریم و حالا خواستار این هستیم که حقوق خودمان هم رعایت شود… و در آخر می گوید: «آیا این توقع زیادی است که بخواهیم شرایط زنان جوانی که دلشان برای حقوق انسانی زنان دیگر کشور می سوزد را درک کنند و رای به تبرئه ی ما بدهند؟»

همه این سخنان را مریم بیدگلی می گوید، دختری 35 ساله که از دانشگاه قم لیسانس علوم سیاسی گرفته است و از سال 1379 دبیر خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در مرکز قم و از سال 1377 تا 1379 عضو واحد اطلاع رسانی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان وابسته به مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران و سال هایی نیز در فرهنگستان علوم اسلامی دفتر قم پژوهشگر و مدتی نیز دبیر پاره وقت آموزش و پرورش بوده است.

مریم بیدگلی در زمینه آموزشگری نیز در شهر قم تلاش های بسیاری کرده است از جمله او از سال 1384 تا 88 آموزشگر پیشگیری از آسیب های اجتماعی در سازمانهای غیر دولتی، آموزش و پرورش و ستاد مبارزه با مواد مخدر و از سال 1385 تا 1388 تسهیلگر پیشگیری از اعتیاد با تاکید بر پیشگیری از ایدز و هپاتیت در جوامع محلی و نیز مدیر عامل و عضو هیئت مدیره موسسه غیر دولتی «کانون فرهنگی اجتماعی زنان استان قم» و همینطور عضو شورای عالی زنان جمعیت هلال احمر قم و عضو هیئت نظارت بر سازمانهای غیر دولتی استان قم و… بوده است. فعالیت های او حتا سبب شده که در سال 1383 بانوی توانمند نمونه استان از طرف استانداری قم شناخته شود و در سال 1383 برگزیده جشنواره نخبگان علمی دینی فرهنگی از سوی شورای شهر قم شود. مریم بیدگلی همچنین در سال 1378 نماینده فرماندار قم در شعبه اخذ رای ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بوده است.

پژوهش ها و مطالب مریم بیدگلی نیز فراوان است از جمله:

◀️   “بررسی الگوهای لباس زنان مسلمان”,فرهنگستان علوم اسلامی . 1375