گشت «ویژه حجاب» در 5 کشور جهان

ترجمه فریبا شهلایی-14 دی 1391

مدرسه فمینیستی: مسئله پوشش و حجاب زنان، و برقراری مجازات و محدودیت های قانونی برای شهروندانی که از این قوانین (قهر مشروع دولت) سرپیچی می کنند، مختص ایران بعد از انقلاب نیست بلکه همانطور که مقاله حاضر نشان می دهد در پنج کشور دنیا نیز، وجود دارد. این مقاله که نوشته سوزان مرکلسون و جاشوا کیتینگ است و توسط فریبا شهلایی به فارسی برگردانده شده است نشان از انواع و اقسام مداخله دولت ها در زندگی خصوصی شهروندان شان است. دولت هایی که لزوماَ از یک نوع ایدئولوژی پیروی نمی کنند و دارای مذهب و ایدئولوژی های کاملا متفاوت هم هستند.

بررسی محدودیت های قانونی پوشش زنان در پنج کشور جهان

1 . سودان، جرم: پوشیدن شلوار برای زنان و آرایش کردن برای مردان

بعد از این ­که «لوبنا حسین» جنجال عنان گسیخته ­ا­ی را در رسانه ­های جمعی به راه انداخت، در میان روزنامه ­نگاران جهان به نام «زن شلواری سودان» شناخته شد. او می خواست توجه آنها را به شلاق زدن زنانی که «لباس زننده بر تن می ­کنند» جلب کند. هر چند با وجود این ­که دستگیری و محاکمۀ او توجه همگان را برانگیخت اما نتوانست قوانین مورد قبول دولت سودان را تغییر دهد.

هنوز هم هر ساله هزاران زن سودانی به جرم «برهم زدن نظم عمومی» دستگیر می ­شوند، جرایم گنگ و دوپهلویی که می ­توان به هر چیزی از : دامن کوتاه گرفته تا رقصیدن زنان و مردان تعمیم داد.

در ژوئن 2009، لوبنا حسین یکی از چندین زن شلوار پوشی بود که در رستورانی در خارتوم دستگیر شد. ده تن از این زنان، بلافاصله به جرم خود، مبنی بر «پوشش زننده» اعتراف کرده به 10 ضربه شلاق و پرداخت 250 پوند سودان محکوم شدند. لوبنا حسین، کارمند سابق سازمان ملل که نمی توانست از مصونیّت دیپلماتیک استفاده کند، برای علنی کردن تعبیر و تفسیر افراطی دولت از قوانین شریعت، جرم خود را به دادگاه کشاند. او به جای 40 ضربه شلاقی که ابتدا قرار بود اجرا شود، به زندان رفت و تا زمانی که انجمن صنفی روزنامه نگاران جریمۀ او را پرداخت، در آن جا ماند.

هرچند، موردی همچون لوبنا از مرکز توجه جهانی خارج شده، مواردی این چنینی هنوز هم در زمینه های مشابه اتفاق می افتد.

در ماه دسامبر، پلیس سودان ده ها زن را که بعد از دیدن فیلم شلاق زدن زنی در انظار عمومی (که در اینترنت پخش شده بود)، بر علیه قوانین تحقیرآمیز اسلامی به تظاهرات پرداختند دستگیر کرد. همچنین در این ماه، یک دادگاه سودانی چندین مرد را به جرم رفتار زننده محکوم کرد. این مردان که تمامی آنها مدل های آماتور شو لباس در سودان بودند، به آرایش کردن صورتشان متهم شدند. هر کدام از آنها و آرایشگر زن شان به پرداخت 200 پوند در سودان محکوم شدند.

2 . عربستان سعودی؛ جرم: برهنگی، پوشیدن لباس جنس مخالف

کنترل پوشش، تنها یکی از قوانین اجتماعی ایجاد محدودیت در عربستان سعودی است که جدایی جنسیتی را در بیشتر دوران زندگی به شهروندان این کشور تحمیل می­کند.

طبق معمول، زنان با پوشیدن بالا پوشی سیاه به نام عبا و روبنده، کاملاً خود را با آداب و رسوم پوشش در ملاء عام وفق داده اند. هرچند امکان اعمال سلیقۀ شخصی در عباها وجود دارد: مثل استفاده از تزیینات برَاق بر روی عبا و نیز ایجاد طرح های متنوع.

در کشور عربستان سعودی مردان نیز به مانند زنان، در برخی از موارد با محدودیت های خاص خود مواجه هستند که این موارد خاص، بیش تر در رابطه با پوشیدن لباس های زنانه است.

برای نمونه، در سال 2009، دولت سعودی 67 مرد را در ریاض به اتهام پوشیدن لباس زنانه دستگیر کرد که در یک میهانی خصوصی به مناسبت روز استقلال فلیپین شرکت کرده بودند. اتفاق مشابهی در سال 2005 افتاده بود که طی آن 100 مرد که خود را به شکل زنان در آورده بودند، در شهر جده در یک میهمانی خصوصی، به طور دسته جمعی بازداشت شدند. در روزنامه های دولتی آمده بود که این مردان می رقصیدند و ادای زنان را در می آوردند. ابتدا، آنها محکوم به حبس و ضربات شلاق شدند اما بعد بخشوده، و سپس آزاد شدند.

3 . بوتان ، جرم: پوشیدن لباس­های غربی

پادشاه سابق کشور بوتان، خواهان به اجرا درآوردن تعالیم بودایی بود و می­خواست «سعادت عموم مردم» را بالا برد تا جایگزین برنامه های توسعۀ اقتصاد سنتی شود. او همچنین راهکارهای ناخوشایند و نامشخصی را برای حفظ فرهنگ سنتی بوتانی از آن­چه او تأثیر فساد بیرونی می نامید، ارایه داد : راهکارهایی همچون کنترل پوشش.

از سال 1990، قانون، بوتانی­ها را ملزم به پوشیدن لباس رسمی و ملی در انظار عمومی کرد که به نامDriglam Namzha شناخته شده بود. مردان می باید ردایی می پوشیدند به نام gho که تا سر زانویشان را می پوشاند. و زنان مجبور به پوشیدن کیمونویی به نام kira شدند که تا مچ پا را می پوشاند. کسانی که به جز این، لباس دیگری بر تن می کردند 30/3 دلار جریمه می شدند که معادل سه روز حقوق آنها بود.

کارمندان دولت بیش از سایر اقشار، ملزم به رعایت این قوانین بودند. آنها باید شال­ رنگارنگی به کمر می بستند که طرح و رنگ آن را ادارۀ مورد نظر طراحی می کرد. بوتانی ها به تدریج با پوشیدن لباس های نامتناسب، به این قانون از خود اکنش نشان دادند، یعنی مد کردن پوشیدن جین زیر gho. Driglam Namzha تنها یکی از قوانین فرهنگی است که باعث رنجش نپالی های جامعۀ هندو در جنوب بوتان شده و سا­ل های مدیدی است که دولت مرکزی آنها را به ستوه آورده است.

4 . فرانسه ، جرم: پوشیدن برقع و نقاب

در واکنش شدید دولت فرانسه به رویدادهای لیبی، نیکولاس سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه با قلمداد کردن خود به عنوان مدافع آزادی در جهان اسلام، با این قانون جدیدِ مناقشه آمیز، بعید به نظر می رسد بتواند حمایت مسلمانان را جلب کند.

طبق دستورالعملی که اواخر اکتبر در مجلس این کشور به تصویب رسید و در دوم آوریل به اجرا درآمد زنان دیگر نمی توانند با لباس سنتی اسلامی در انظار عمومی ظاهر شوند. این دستورالعمل شامل پوشیدن نقاب (پوشاندن تمام صورت) و پوشیدن برقع (پوشاندن تمام بدن) است.

طبق این قانون، اگر کسی با نقاب دستگیر شود 200 دلار جریمۀ نقدی شده، و یا ملزم به گذراندن مراحل شهروندی فرانسه خواهد شد.

همچنین جرایم مردانی که زنان خود را مجبور به پوشیدن برقع می­کنند، بسیار سنگین تر است : جریمه­ی نقدی بالای 20000 دلار ، یا رفتن به زندان.

پلیس، در نخستین روز به اجرا درآمدن این قانون جدید، دو زن را در گردهمآیی مقابل کلیسای جامع نوتردام پاریس دستگیر کرد. طبق قوانین، پلیس نمی تواند از زنان بخواهد حجاب خود را در ملاء عام بردارند اما باید آنها را تا مقرر پلیس همراهی کند تا در آن جا آنها را ملزم به برداشتن حجاب شان کند.

حساسیت فرانسه نسبت به نمادها و نشانه های مذهبی در ملاء عام چیز جدیدی نیست: از سال 2004، پوشاندن موی سر در مدارس دولتی قدغن شده است. اما این قانون جدید، برای جامعۀ مسلمان فرانسه موقعیت دشواری را به همراه داشته است.

اخیراً حزب اتحاد برای جنبش مردمی (UMP)، میزبان مناظرۀ سراسری مناقشه آمیزی دربارۀ نقش اسلام در جامعه بود. در این برنامه، رئیس جمهور به ناکامی خود در تقابل با تعدد فرهنگی اذعان داشت.

مسلمانان فرانسه اعتقاد دارند که این تحریم نمادین، پاسخ تبعیض آمیزی است برای مشکلی که اصلاً وجود خارجی ندارد. نزدیک به 2000 زن در فرانسه به پوشاندن تمام صورت شان اعتقاد دارند.

5. کره شمالی؛ جرم: موهای بلند؛ شلوار

در کره شمالی، جایی که زندگی روزمره نمایشی از مقررات است، مسئلۀ پوشش از این قاعده مستثنا نیست. در سال 2005، تلویزیون دولتی سریال 5 قسمتی دربارۀ نظافت شخصی به نام «بیایید موهایمان را طبق شیوۀ زندگی سوسیالیستی کوتاه کنیم» پخش کرد. در این برنامه به مردان آموزش می داد تا یکی از چندین مدل های تأیید شدۀ مو را انتخاب کنند. موی کوتاه مدل آلمانی و مدل های «بلند، متوسط و کوتاه» از گزینه های انتخابی بودند. توصیه می شد هر 15 روز یکبار موی سر کوتاه شود، و مردان بالای 50 سال مجاز بودند برای پوشاندن جاهای کم پشت سرشان، موهایشان را تا 7 سانتی متر بلند کنند. مدل موی «کیم یونگ دوم» رهبر محبوب، در این فهرست دیده نمی شد.

پوشیدن لباس مناسب برای مصلحت کشور مهم و حیاتی به شمار می آمد. طبق گزارش روزنامۀ گاردین، در سال 2005 برنامۀ رادیویی با عنوان «پوشش مطابق سلیقه و علایق مردم ما» پخش شد. در این برنامه به مردم کرۀ شمالی این گونه القا می شد که با مرتب و منظم بودن، سرمایه­داری را از خود دور کرده، «شیوۀ زندگی سوسیالیستی در عصر نظامی گری» را ارتقاء دهید.

عدم پوشش مطابق سلیقه و علایق مردم غیرقابل قبول است. زنان اگر به­جای دامن، شلوار بپوشند زندان با اعمال شاقه در انتظار آنها خواهد بود. در سال 1986، کیم یونگ دوم فرمانی را صادر کرد که طبق آن زنان ملزم به پوشیدن لباس سنتی کره شدند.

«رهبر محبوب ما می گوید هویت ملی نه تنها با زبان، آیین و اخلاقیات که با لباس به نمایش گذاشته می شود.» منتشر شده در سایت رسمی کرۀ شمالی، سال 2009.

طبق گفتۀ کیم در این سایت، لباس سنتی کشور «نشانۀ افتخار ملی» است.

پانوشت:

سوزان مرکلسون و جاشوا کیتینگ، منبع: www.adelidenom.com.au May, 23, 2011