نقش شروط ضمن عقد در کاهش آسیب های اجتماعی زنان / غزال مرادی

14 دی 1391

مدرسه فمینیستی: در جامعه کنونی ایران تاکید بر ازدواج های سنتی بیشتر است و ازدواج های غیر سنتی نیز به دلیل عدم جامعه پذیری چندان توفیقی ندارند. نابرابری های حقوقی زن و مرد چه در بقا و چه در شکست این ازدواج ها یکی از مسائل چالش برانگیز هستند. براساس نگرش فرهنگی غالب و قوانین حاکم بر توزیع قدرت در خانواده، امتیازاتی که یک زن از طریق این قرارداد اجتماعی کسب می کند بسیار متزلزل است. این نابرابری حقوقی و اجتماعی، تزلزل، کار مداوم و تکراری، استرس‌های فرزندپروری، نبود تضمین مالی، برآورده نشدن انتظارات از ازدواج، در دسترس نبودن فرصت‌های شغلی یا تحصیلی و موضوعاتی از این دست و ترس از آینده نامعلوم، زنان را در معرض انواع بیماری‌های روحی و روانی قرار می‌دهد و خشونت‌های روحی یا جسمی ‌نیز مزید بر علت هستند. به گفته رئیس انجمن روانپزشکان ایران «زنان بیشتر از مردان در معرض بیماری‌های روانی و افسردگی قرار دارند به طوری که درصد ابتلای زنان به اختلالات روانی در جامعه ما 2 برابر مردان است. دلیل آن مسائل بیولوژیکی و شرایط محیطی است. همچنین نابسامانی‌های اجتماعی و قانونی نیز در این مسأله موثر است». در میانه این همه گرفتاری ها، وجود شروطی هنگام عقد می‌تواند مناقشات خانوادگی را کاهش داده و از بسیار ی از آسیب های اجتماعی بکاهد.

مسائلی نظیر داشتن اجازه کار و حق حضانت بر فرزند و اجازه تحصیل و… مسائلی هستند که بسیاری از استرس های زنان را می تواند در طول زندگی مشترک و یا حتی بعد از آن کاهش دهد.

داشتن تحصیلات و شغل، می تواند به درآمدزایی زنان کمک کند و همچنین داشتن حق طلاق می‌تواند به اعتماد به نفس آنها در زندگی کمک کند و وقتی بر سرداشتن چنین حقوقی در هنگام عقد، با همسران خود به‌ نتیجه رسیده باشند، طبعا می توانند افراد باثبات تری در زندگی خود باشند و نقش‌های موجود خود را بهتر ایفا خواهند کرد. شروط ضمن عقد می تواند در بسیاری از مواردی که از آن صحبت شد، کارگشا باشد و همچنین نظام ناعادلانه روابط اجتماعی در خانواده وبه تبع آن در جامعه را کمی متعادل تر سازد.

شروط ضمن عقد ازدواج تعهداتی است که در حین ازدواج با توافق زن و شوهر وارد مفاد قرارداد ازدواج آن‌ها می‌شود. این شروط را می‌توان در سند رسمی ازدواج ذکر کرده و با وکالتنامه های تکمیلی و با امضای دو طرف رسمیت داد. این شروط در قانون ذکر نشده‌اند و به انتخاب طرفین چه در هنگام ازدواج و چه پس از آن تعیین می‌شوند. با اضافه کردن این شروط، زن برخی از حقوق مدنی و معنوی خود همچون حق سفر، داشتن شغل، انتخاب محل زندگی و مسکن، و حق طلاق را به دست می آورد. البته شروط ضمن عقد تنها یک راهکار موقت است برای مشکل نابرابری حقوقی که زن و مرد با ازدواج به آن دچار می‌شوند: راهکاری که تا بازنگری و اصلاح قوانین خانواده می‌تواند این تبعیضات قانونی را قدری تعدیل کند و تنها کمی از نابرابری موجود و مندرج در قوانین تبعیض آمیز (همچون مواد قانونی شماره های 1005 و 1114 و 1117 و 1122 و 1123 و 11801169 و 1170 و 1181) را کاهش بدهد.

گرچه با تلاش فعالان زن در سند ازدواج امروزی در ایران، تعدادی شرط اضافی برای رفع برخی از این نابرابری‌ها چاپ شده ‌است، اما شرط‌ های کنونی کافی نیستند و شروط ضمن ازدواج باید با آگاهی حقوقی بیشتری در خواست گردند. به رغم همه اینها باید به یاد داشته باشیم که شروط ضمن عقد تنها یک راهکار موقت است که تا بازنگری و اصلاح قوانین خانواده می‌تواند کفه ترازوی ازدواج را برای زن و مرد برابر کند.

با وجود اینکه طبق قانون هر نوع شرطی که مورد قبول متقاضی عقد باشد، ذکرش در عقدنامه ازدواج، بلامانع است، اما شروط ضمن عقد فاز جامعه پذیری خود را طی نکرده است و بعضی از سردفترها از ثبت شروط ضمن عقد خودداری می‌کنند و در بسیاری موارد تبلیغات منفی علیه آن حتی در نهاد هایی نظیر دانشگاه‌ها هم دیده می شود. آمارها نشان می دهد که بسیاری از زنان این حقوق را جدی تلقی نکرده و با آن‌ آشنایی ندارند. افزایش زنان تحصیل کرده خانه دار و همچنین سرگردانی بسیاری از زنان در راهروهای دادگاه‌ها بر سر مسائلی نظیر طلاق و حضانت و… حاکی از این است که هنوز این شروط جدی گرفته نمی شوند. هرچند تاکنون برای اطلاع رسانی در مورد استفاده از امکانات حقوقی موجود همچون شروط ضمن عقد، فعالیت های نیز بسیاری صورت گرفته است، اما هنوز لزوم اطلاع رسانی و آگاه سازی زنان در همه طیف های اجتماعی از طریق رسانه‌های فراگیر در جهت شناخت حقوق زنان و استفاده از امکانات حقوقی موجود تا فراهم آمدن زمینه لازم برای تغییر قوانین احساس می‌شود.

منابع:

1. شروط ضمن عقد را فراموش نکنید، مریم حسین خواه، روزنامه اعتماد، ۲۸/۶/۸۶.

2. تساوی حقوق با شروط ضمن عقد، ندا فرامرزیان کد مطلب: 40727، پنجشنبه 13 دی 1386

3. نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده رو به افزایش است،کانون زنان ایرانی، دو شنبه 2010-01-3

4. احمدی خراسانی ،نوشین ،جنبش یک میلیون امضا، روایتی از درون ،ناشر مولف 1386