کتاب «جنبش یک میلیون امضا: روایتی از درون»/ نوشین احمدی خراسانی

5 شهریور 1386

مدرسه فمینیستی: کتاب «جنبش یک میلیون امضا: روایتی از درون» نوشته نوشین احمدی خراسانی را به شکل فایل پی دی. اف می توانید در زیر بخوانید

گشایش کتاب

در آستانه پنحم شهریور1386، اولین سالروز اعلان عمومی «کمپین یک میلیون امضاء برای تغییر قوانین تبعیض آمیز» قرار داریم. این کمپین، پس از برپایی تجمع صلح آمیز 22 خرداد 1385 (در سالگرد روز همبستگی زنان ایران) در میدان هفت تیر، به منظور پیگیری قطعنامه پایانی آن تجمع آغاز به کار کرد. در آن تجمع که گروه های مختلف و متنوع فکری زنان شرکت داشتند همچون سال گذشته، انگیزه شرکت شان در تجمع، بیان مشکلات و خواسته های حقوقی بود. اما مطالبات حقوقی آنان یعنی تغییر قوانین تبعیض آمیز (به ویژه تغییر قوانین مربوط به خانواده) خواسته هایی است که طی صد سال در جنبش زنان ایران با فراز و فرودهایی مطرح و به شکل های مختلف از سوی زنان ایرانی درخواست شده است. از این رو پس از برگزاری آن تجمع مسالمت آمیز در میدان هفت تیر، گروه های مختلفی از زنان دور هم گرد آمدند و برای پیگیری مفاد قطعنامه آن تجمع، در نشست های متعدد به تبادل نظر و مشورت پرداختند و سرانجام کمپین یک میلیون امضاء، از دل همین نشست ها و مشورت ها (که حدود سه ماه، از خرداد تا شهریور ماه به طول انجامید) پی ریزی شد و سرانجام در پنج شهریور 1385 این کارزار دسته جمعی، حرکت خود را رسما آغاز کرد: جمع آوری یک میلیون امضاء با روش «چهره به چهره»، به همراه پخش جزوه های آموزشی در مورد تاثیر قوانین موجود، و گفتگوی مستقیم و صمیمانه با مردم.

طی نزدیک به سه ماه نشست های مقدماتی (از خرداد تا شهریور 85) که بیش از پنجاه تن از فعالان جنبش زنان از گروه های مختلف و از برخی شهرستان ها در آن شرکت داشتند، سه سند نهایی تنظیم شد، اسنادی که «میثاق حداقلی» برای کار مشترکی که قرار است تا جمع آوری یک میلیون امضاء ادامه یابد.

اولین سند، «بیانیه» کمپین است که هنگام گفتگو با مردم، هر شهروندی که تمایل داشته باشد پای آن را امضاء میکند. دومین سند، «طرح» کمپین است که در آن، روش و اهداف این کمپین و چگونگی کار کمیته های اجرایی کمپین به اختصار مشخص و تعریف شده، و بالاخره سومین سند دفترچه هایی با نام «تاثیر قوانین در زندگی زنان» است که هنگام گفتگو با مردم برای جمع آوری امضاء توزیع می شود.

این سه سند که مجموعه تلاش های متفاوت اعضاء و همدلان و امضاء کنندگان بیانیه کمپین را با دیدگاه های گوناگون و هویت های مختلف «به مانند ریسمانی فکری _ عملی» به یکدیگر پیوند می دهد، اولین کارپایه و میثاق مشترکی است که در بخش بزرگی از جنبش کنونی زنان مورد وفاق قرار گرفته است، از این روست که در تاریخ جنبش معاصر زنان دارای اهمیت فراوان است.

***

امروز کمپین یک میلیون امضاء برای تغییر قوانین تبعیض آمیز، یاران و کنشگرانی پرشمار به خود جذب کرده و شبکه ای غیررسمی و شبه سازمانی برای پیشبرد فعالیت های خود، به وجود آورده است. در واقع این کوشش همدلانه و متحد، توانسته به افق های تازه و گشوده ی یک جنبش جدید مدنی ارتقاء یابد. این حرکت در مسیر رشد و بلوغ خود، و کشف «روش» های جدید و به کارگیری آن ها، از مرزهای مفهومی و عملی آن چه که در جامعه ما به عنوان «کمپین» نامیده میشود فراتر رفته است. جنبش یک میلیون امضاء، کمپینی نیست که به طور مرسوم حول یک «پتیشن اینترنتی» سازمان داده شده باشد یا با اعضایی محدود فعالیت کند، یا به دلیل برداشت نادرست از این واژه، فعالیتی محدود به «جمع آوری مطالب و اخبار از این طرف و آن طرف» منحصر باشد، بلکه این کارزار دسته جمعی، فراتر از مدل های مرسومی است که امروزه از آن به عنوان «کمپین» نام برده میشود.

این کارزار دسته جمعی که با هدف مشخص (جمع آوری یک میلیون امضاء) به منظور تغییر قوانین تبعیض آمیز (از طریق گفتگوی چهره به چهره) و برای ارائه این امضاء ها به مجالس قانونگذاری در ایران به راه افتاد، امروز شبکه ای غیررسمی به وجود آورده که هر روز کسانی در این شبکه سیال و بی مکان، رفت و آمد دارند، گاه می روند و گاه می آیند، مدتی کار می کنند و آگاهی جنسیتی از قوانین را در شهر و محله های زادگاه خود می پراکنند، برخی پس از مدتی آن را ترک می گویند و دوباره باز می گردند. زمانی آن را از آن خود می سازند و زمانی دیگر فراموشش می کنند. هر بار هم میزبانانی جدید برای این رفت و آمدها وجود دارد، به این ترتیب شبکه ای زنده و فعال اما ساختارنیافته و غیرثابت از حاضران و سابقٍٍٍٍۀ تلاش غایبان، بی وقفه جاری است که کسی را نه یارای توقف آن و نه سرعت بخشیدن به حرکت اش است. شیرین عبادی در مراسم روز 22 خرداد 1386 به درستی اشاره کرده که: «دیگر حتا اگر ما هم بخواهیم نمی توانیم کمپین یک میلیون امضاء را متوقف کنیم».

امروز هیچ فرد و گروهی نمی تواند ادعای رهبری این حرکت گسترده را داشته باشد یا خود را متولی آن بداند، چون به راستی هیچ فرد و گروهی نمی تواند به تمامی خود را در آن بیابد و آن را آیینه تمام نمای افکار و عقاید و ایده هایش قلمداد کند. از طرف دیگر هیچ فرد و هیچ گروهی از جنبش زنان هم نمی تواند آن را از آن خود نداند چون نمی تواند کتمان کند که تکه هایی از وجودش را در آن به یادگار گذاشته است چراکه بخش هایی از خود را در آن می بیند. هم از این روست که ما با جنبشی نوین دارای بافتی متکثر و چندمرکزی سروکار داریم که شعاع پرتوهای عمل گرایانه اش فراتر از افراد و گروه ها و نیز فراتر از عملکرد یک «کمپین» به معنای رایج آن در ایران است.

***

و اما مجموعه مطالب این کتاب حاصل برداشت ها و دغدغه های شخصی نگارنده است که برخی قسمت های آن، پیشتر در این جا و آن جا، منتشر شده، اما شاید وحدت موضوعی مطالب، علت تدوین مجدد آن ها در قالب یک مجموعه باشد: دغدغه هایی پراکنده درباره یک مضمون واحد یعنی کمپین یک میلیون امضاء برای تغییر قوانین تبعیض آمیز!

مطالبی که پیشتر در برخی از سایت های زنان (سایت زنستان و سایت تغییر برای برابری) منتشر شده و نیز بخش های تازه ای که به منظور انسجام بیشتر مطالب به آن ها افزوده ام در واقع حاصل پرسش های متعدد و گاه حساسیت برانگیزی است که در طول یک سال گذشته در جنبش زنان کشورم با آن ها روبه رو بوده ام، گرچه پاسخ های قطعیت نیافته (و صد البته ابطال پذیر) که در این مجموعه برای این پرسش ها و دغدغه ها ارائه کرده ام به داوری و برداشت شخصی ام _ به عنوان یکی از صدها عضو کمپین _ باز می گردد، و لزوما با قضاوت و برداشت دیگر فعالان این جنبش، همخوان نیست. زیرا جنبش یک میلیون امضاء به مانند هر جنبش اجتماعی نوین در عصر کنونی، سرشار از تفسیرها، برداشت ها و نگرش های متنوع و رنگارنگ است.

تمایلات، افکار و فرهنگ های مختلف موجود در این جنبش نوپا، انعکاس بلاواسطۀ جامعه چند فرهنگی مان است. به ویژه که فضای باز و بافت کثرت گرای آن، برای ظهور و شکوفایی هر چه بیشتر استعدادها و عقاید و سلیقه های اعضا و همراهانش، بستر مناسبی تدارک دیده و در این راه موفق نیز بوده است.

دلیل اصلی در تدوین و انتشار مجموعه حاضر، ادای دین به کمپین و یاران صدیقی است که نزدیک به یک سال همکاری و همدلی با آن ها مرا از تجربه های ناب، و معرفت های تازه، سرشار کرده است (چه آن ها که چهره به چهره به گفتگو نشستیم و چه آنان که کوچه به کوچه با یکدیگر گام برداشتیم، چه کسانی که نامه به نامه، ایده هایمان را رد و بدل کردیم و چه عزیزانی که قدم به قدم آثار مثبت فعالیت هایشان را از دور شاهد بوده ام و نیز یارانی که با فروتنی، هیچ نام و نشانی از خود برجای نگذاشته اند). در نتیجه من هم مصمم شدم تا به سهم خود، بخشی کوچک از فضای خلاق و انرژی آفرین این مدرسه زنانه (یعنی فضا و روابط ایجاد شده حول کمپین) را مستند و مکتوب سازم.

امیدوارم با انتشار این مجموعه، دیگر اعضا و یاران کمپین نیز با مستند کردن برداشت ها و تجربه های غنایی خویش، بخش های دیگری از واقعیت جوشان این جنبش نوپا را به ثبت برسانند. بی تردید بخشی از تاریخ جنبش زنان به عنوان فعالیت ها، قضاوت ها و دیدگاه های موجود، «در حین حرکت» ساخته می شود، و بخش دیگرش به عنوان «تاریخ» بعدها ساخته و مکتوب خواهد شد، بنابراین امروز شاید وظیفه یکایک ما به عنوان عضوی از این حرکت پرثمر و پویا آن باشد که تفسیرها، برداشت ها و دغدغه های خود را به هر شکل و صورت، مکتوب سازیم تا «مورخان» بتوانند بعدها بر بستر این روایت ها و تجربه های مکتوب، این حرکت اجتماعی را بازآفرینی کنند. به هرحال مجموعه حاضر نیز حاصل تاثیر چند وجهی این جنبش نوین بر نگارنده به عنوان یکی از اعضای آن است. آن را در قالب 5 فصل عرضه کرده ام که در فصل اول، سعی کرده ام دلایل و چرایی طرح «مطالبات حقوقی» مورد نظر کمپین را از زاویه نگاه خود و واقعیت های زندگی روزمره ، مطرح سازم. در فصل دوم، روش «گفتگوی چهره به چهره» به عنوان «نماد» جنبش یک میلیون امضاء و تبعات و پیامدهایش، توصیف شده است.

فصل سوم این مجموعه به مسائل بغرنج روابط درونی کمپین اختصاص دارد. در این فصل، چالش ها و تناقضات موجود در عملکردها و مناسبات متقابل میان اعضای کمپین را از منظر تجربه زیسته و برداشت های شخصی، مورد بحث و کنکاش قرار داده ام. در فصل چهارم به نقدهایی پرداخته ام که از زوایای گوناگون به این جنبش وارد شده است. و در فصل آخر یعنی فصل پنجم به تعاملات بیرونی جنبش یک میلیون امضاء با دیگر جنبش های اجتماعی و احزاب سیاسی و به خصوص با «جنبش های فراملیتی زنان» اشاره کرده ام.

در آخر لازم می دانم که سپاس و قدردانی ام را نسبت به دوست گرامی ام ناهید کشاورز، ابراز کنم که در فرصت اندکی که در اختیار داشت این مجموعه را پیش از چاپ مطالعه کرد و مرا از راهنمایی های ارزنده خود، محروم نکرد.

نوشین احمدی خراسانی

نسخه پی دی اف کتاب را دانلود کنید:

کتاب «جنبش یک میلیون امضاء: روایتی از درون» / نوشین احمدی خراسانی