زیستن واقعی، تنها در حاشیه زیستن است

عاطفه گرگین-27 فروردین 1392

مدرسه فمینیستی: زندگی «هانا آرنت» فیلسوف سرشناس آلمانی به کارگردانی مارگرته فون تروتا تاکنون تماشاگران بسیاری را به سوی خود جلب کرده است. این قلم، فیلم آرنت را در فستیوال بین المللی فیلم زنان دیده است. در این فستیوال، 2000 نفردر یک شب به دیدن فیلم هانا آرنت آمدند. آرنت اگرچه فمینیست نبود و نظر انتقادی به جنبش فمینیسم داشت و این جنبش را جدا از مردم بررسی می کرد ولی به دلیل کارآیی انسانی فلسفی سیاسی در دوران خود، در فستیوالی بین المللی فیلم زنان مطرح می شود. او در فستیوالی مطرح می شود که برگذارکنندگانش، سینمادوستان و سینماگران فمینیست و یا هواداران آنان هستند. آرنت در این دوران به عنوان زنی متفکر در میان فمینیست های اندیشمند جای ویژه ای دارد.

خانم کارگردان در این فیلم به بخشی اززندگی این فیلسوف یهودی آلمانی می پردازد و فعالیت های او را در سال 1960 تا 1964 به دید و ذهن تماشاگران می سپارد.

خانم مارگرته فون تروتا در این فیلم از دود سیگار هم برای اندیشیدن و اندیشه ورزی سود می برد. دود سیگار از اول تا آخر فیلم هانا آرنت را تنها نمی گذارد حتی در زمانی که آرنت را دوستانش بخاطر پای فشاری و ایستادگی برای اثبات نظریاتش مدتی ترک و منزوی می کنند.

موضوع اصلی فیلم، زندگی و اندیشه های هانا آرنت در فاصله بین این سالها در نیویورک است که با ربودن آدلف آیشمن در مه 1960 در آرژانتین توسط موساد آغاز می شود. آرنت در آوریل 1961 به عنوان خبرنگار از طرف نیورک تایمز در دادگاه آیشمن شرکت می کند. او در پایان این محاکمه در کتابی بنام «آیشمن در اورشلیم» گزارشی از ابتذال و شرارت را انتشار می دهد که در واقع شخصیت آیشمن را به تصویر و کلام سپرده است.

فیلم به فرار هانا آرنت به امریکا و حتی به کشتار یهودیان از سوی نازی ها نمی پردازد، بلکه تنها به رابطه او با استادش، هایدگر فیلسوف مشهور آلمانی اشاره کوتاهی دارد. آرنت که خود را از شاگردان او میداند و به اندیشه هایش علاقمند است به هایدگر می اندیشد و به او نزدیک تر می شود و این نزدیکی به رابطه عاطفی میان آن دو می انجامد.

بحث ها و گفتگوها درباره جنایات نازیبین روشنفکران و هانا آرنت در دانشگاه و در اتاق او و نوشیدن و سیگار کشیدن و دود آن را به گذشته تاریک و آینده مجهول ارسال داشتن خود حکایت از رابطه کارگردان با عمق اندیشه آرنت دارد. کارگردان از فیلم های مستند محاکمه آیشمن و نظریه ی ـ ابتذال و شرارت ـ آرنت در به انجام رساندن این فیلم سود برده است.

….

آرنت در سال 1940 توسط نازی ها در فرانسه دستگیر و به اردوگاه مرگ فرستاده می شود، اما او از بازداشتگاه اش می گریزد و به امریکا می رود. در نیویورک آرنت در کنار تدریس و تحقیق در دانشگاه هم به یهودیان اروپا کمک می کند و هم صهیونیسم را مورد انتقاد قرار می دهد. تئوری سیاسی هانا آرنت استوار بر نوع نگرش های سیاسی بود. او مدافع آزادی و برابری بود و منتقد و مخالف ایدئولوژی ها؛ نه فاشیسم پسندبود، نه کمونیست پسند و نه ناسیونالیسم تندرو. او علیه خشونت نگاشت. او بر این نظر بود که کاربرد خشونت نشانه ی داشتن قدرت نیست، بلکه نشانه ضعف است. خشونت وقتی به میان می آید که سیاست از میان رفته و بی معنا شده باشد.

هانا آرنت که تحت تاثیر اندیشه و شخصیت هایدگر بود در سال 1945 به ماریا سیر، استاد خود نوشت: در شرایط امروز زیستن شرافتمندانه تنها در حاشیه زیستن است، اگرچه خطر انواع مرگ ها او را تهدید کند.