نگاهی به فیلم «گذشته» اصغر فرهادی

غزال مرادی-17 مهر 1392

به بهانه برگزیده شدن فیلم “گذشته” برای نمایندگی سینمای ایران

مدرسه فمینیستی: “گذشته” فیلمی خوش ساخت است ترکیب بندی صحنه ها و رئال بودن آن از ویژگی هایی است که اصغر فرهادی در بیشتر فیلم هایش به کار می برد میزانسن ها، بازی گیری از هنرپیشگان و به ویژه از کودکان و نوجوانان از نکات مثبت این فیلم است. روند فیلم ریتمی کند دارد و کشف ها در سکانس هایی پس از هم اتفاق می افتد. داستان فیلم مانند بارانی که در سکانس اول احمد و ماری دو شخصیت این فیلم را غافلگیر می کند لحظه به لحظه مخاطب را در جزییات داستان درگیر می کند.

فرهادی نگاهی جزیی نگر دارد نگاهی که موجب می شود مخاطب خود را با فیلم بیگانه احساس نکند. استفاده از جزوییاتی که فیلم را ملموس تر می کند و استفاده از همین جزییات است که سبب شده مخاطب ایرانی با این فیلم به شکل بیگانه برخورد نکند.

محوریت داستان، داستانی زنانه است. فرهادی به خوبی توانسته است بخشی زندگی مادران مجرد را به تصویر بکشد؛ و درگیری میان مادر و دختر، دختری که می خواهد به نوعی از مادر حمایت کند تا مادر دوباره دچار رابطه ناموفق دیگری نشود. جدال میان دو نسل، که برخلاف سایر فیلم ها این بار بچه ها هستند که می خواهند بار مسلط اخلاقی داستان باشند و مادرشان را از شکست دیگری نجات دهند. در واقع فرهادی واکنش بچه ها را در مقابل انتخاب های والدین نشان می‌دهد، مانند واکنش فؤاد به خشکشویی که او بودن در جایی که مادرش خودکشی کرده را نمی پسندد.

محوریت داستان را زنان شکل می دهند: ماری، لوسی، نعیما و سلین زنانی که هر یک ناگزیر از چیزی هستند که در پیش رو دارند و درگیر انتخاب های خود شده اند. دو زن (ماری و سلین) که یکی در سایه دیگری محو شده است. زنی که به دلیل رابطه همسرش با زن دیگری خودکشی می‌کند و در کما به سر می برد و زنی (ماری) که پس از دو بار ازدواج ناموفق، با ارتباط با مرد دیگری در حال ساخت زندگی دیگری است که خود نیز دریافته این زندگی شکل گرفتنی نخواهد بود.

داستان با ورود همسر سابق ماری آغاز می شود. احمد مردی خونسرد و آرام است و داستان نیز به آرامی شکل می گیرد. داستان، شکل نامتعارفی از درگیری‌های خانوادگی را نشان نمی دهد بلکه تنها زندگی زنی را به چالش می‌کشد؛ زنی که سعی در حفظ ظاهر در مقابل همسر سابقش دارد که البته در این امر ناموفق است. فیلم ناتوانی ماری را به تصویر می کشد زنی که مشکلاتی که خود فراهم کرده است بزرگتر از توان اوست و این امر، با نامرتب بودن خانه ماری نشان داده می شود: درهای بدون رنگ که نیمه رنگ شده رها شده اند، لوله ظرفشویی گرفته شده، و سیگار کشیدن های پشت سر هم “ماری” و …

اشیاء المانهای این داستان هستند و به مخاطب کدهای مورد نیاز را می دهند: رنگ، عطر، لوله ظرفشویی، چمدان، هلیکوپتر، چیدمان اثاثیه و… به گونه ای گام به گام در داستان توجه مخاطب را به خود متمرکز می کنند.

«گذشته» غافلگیری سایر ساخته های فرهادی را ندارد اما با همان تعلیق روبرو است؛ تعلیقی که شکل طبیعی دارد و دچار تعلیق‌های مصنوعی سینمایی نشده است. روزمره بودن و سیر روایی طبیعی داستان است که بر جذابیت آن می افزاید. البته برخلاف سایر ساخته های فرهادی داستان گره افکنی کمتری دارد و البته برخی از گره‌های داستانی به عمد ناگشوده می ماند.

فرهادی در این فیلم دست به قهرمان سازی نزده است و فیلم فارغ از نگاههای کلیشه ای به کشور فرانسه و شهر پاریس است. به گفته خود فرهادی «این داستان می تواند در هر جا اتفاق بیفتد» و چون سایر ساخته هایش نشان داده است که می تواند ترکیب هوشمندانه ای از یک فیلم منتقدپسند و در عین حال تماشاگر عام پسند را به وجود آورد. آن چیز که بیشتر از هرچیز برجذابیت فیلم های فرهادی می‌افزاید روایتی از زندگی هر روزه است که این بار تماشاگر از پرده سینما آن را نظار ه می کند. در واقع همان چیزی که هنر دنبال می کند برجسته ساختن رویدادی عادی و بیرون کشیدن روح هنری آن.

پانویس ها:

*- فیلم گذشته جدیدترین ساخته اصغر فرهادی که چندی پیش در سینماهای تهران اکران شد داستان فیلم داستان احمد مرد ایرانی است که برای طلاق از همسر سابقش وارد زندگی او می شود ودرگیر اتفاقاتی می شود که در 4س ال نبودش برای همسرش رخ داده است . گذشته (به فرانسوی: Le Passé)‏ فیلم درام فرانسوی محصول سال ۲۰۱۳ به کارگردانی اصغر فرهادی است که برای اولین بار در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۳ اکران شد. برنیس بژو ، طاهر رحیم و علی مصفا از بازیگران این فیلم هستند. این فیلم به زبان فرانسوی است و در پاریس تصویربرداری شده‌است.

فیلم گذشته برای نمایندگی سینمای ایران برای دریافت اسکار ۲۰۱۳ بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان برگزیده شد. کمیته گزینش نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی (اسکار) فیلم‌های گذشته اصغر فرهادی و دربند ساخته پرویز شهبازی را برای این رقابت از میان ۱۲ فیلم دیگر ایرانی برگزیدند و در نهایت هیات داوران فیلم گذشته را در بررسی نهایی برگزید.

1- فیلم گذشته نماینده سینمای ایران در اسکار، بی‌بی‌سی فارسی