تفکیک جنسیتی و تشنج در روابط زنان و مردان

الهه صدری-9 مرداد 1393

مدرسه فمینیستی: تفکیک جنسیتی که این روزها توسط آقای قالیباف شهردار تهران در حال اجرا است در واقع عملی است تبعیض آمیز و از نظر حقوق شهروندی و افکار عمومی جوامع امروزی، غیر قابل پذیرش است. از نگاه مذهبی نیز این که دولتمردی بخواهد به جدا کردن و تفکیک جنسیتی فرمان بدهد قابل قبول نیست زیرا در آیه ی اول سوره ی نساء خداوند به انسانها می فرماید: ما شما را از نسلی واحد آفریدیم (آدم و حوا) و از آن دو تن، خلقی بسیار آفریدیم از مرد و زن. فهم و برداشتی که از این آیه در ذهن شنونده بوجود می آید این است که آفریدگار عالم، به چشم برابر به مخلوقاتش نگاه می کند حالا می خواهد زن باشند یا مرد.

از نظر تجربی هم اگر بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم حداقل تجربه نسل ما (در زمان های نه چندان دور که دوران دانشجویی را می گذراندیم) حاکی از این است که دختر و پسر در کنار هم درس می خواندیم و بر خلاف تفکر منفی عده ای خاص، این مصاحبت ها هیچ گاه ذهنیت منفی ایجاد نمی کرد. در حالی که اگر امروز به آمارها و روابط روزمره در سطح جامعه نگاهی بیاندازیم متوجه می شویم که اتفاقا سیاست بسته نگاه داشتن جامعه و اجرای تفکیک جنسیتی در شکل های مختلف اش، نه تنها هویت ارزشی و اخلاقی جامعه را حفظ نکرده بلکه نتایج منفی از جمله تظاهر، پنهان کاری، دوگانگی شخصیت، و رفتارهای خارج عرف را در میان نسل جوان، دامن زده است.

یکی از راه های حفاظت از حریم خصوصی شهروندان، به ویژه برای بالا بردن احساس امنیت و تأمین آرامش آنها، لازم است که هر چه بیشتر پایه های عرف و اخلاق جامعه تقویت شود، اما در این میان سیاست تفکیک جنسیتی نه تنها کمکی به این امر نمی کند بلکه تجربه نشان داده که در نهایت به نتیجه ی مثبتی نخواهد رسید.

یکی از اعضای شورای شهر که اتفاقاَ خودش نیز یک زن است، به صراحت اعلام کرده من با این طرح موافقم؛ از این خانم باید پرسید که آیا خود شما هم در محل کارتان تفکیک جنسیتی را رعایت می کنید و مثلا هنگام تصمیم گیری برای حل معضلات شهری در شورای شهر، شما که خانم هستید می روید در اتاقی و آقایان در اتاقی دیگر تصمیم می گیرند؟ و یا در مجلس شورای اسلامی نیز هنگام تصمیم گیری ها، تفکیک جنسیتی بین زنان و مردان برقرار است؟

از خانم نماینده ی شورای شهر تهران که مدافع تفکیک جنسیتی است و برای نشان دادن حقانیت اش اظهار داشته که: مترو ها تفکیک شده است، و پارک مخصوص بانوان نیز با 74 هکتار مساحت ایجاد شده؛ باید پرسید شما هر روز که می خواهید به سر کارتان بروید، آیا مترو سوار می شوید؟ اگر تا حالا سوار قطارهای مترو شده اید حتماَ می دانید که فقط دو واگن اول و آخر مترو، مخصوص خانم هاست و در ساعات شلوغ چنان به هم فشرده می شوند که حتی جای نفس کشیدن هم نیست. در مورد اختصاص پارک بانوان در یکی از بزرگراه ها نیز باید به ایشان یادآور شد که برای رفتن به این پارک، تنها وسیله رفتن به آنجا، با ماشین شخصی یا با تاکسی است که با این وضع، برای عموم خانم ها که وسیله نقلیه شخصی ندارند و نرخ تاکسی هم برایشان گران است، چندان هم قابل استفاده نیست.

سیاست جداسازی جنسیتی روابط عادی بین زن و مرد را پیچیده، غیرمتعارف و نهایتاَ متشنج می کند. این تشنج، در بلندمدت برای جامعه و نیروهایی که حضور فعال شان در محیط های کاری، برای توسعه مملکت ضروری است قطعاَ اثرات مخرب و زیان باری به همراه دارد.

از سوی دیگر به اعتقاد اغلب کارشناسان، سیاست تفکیک جنسیتی صرفاَ پوششی برای حذف زنان از عرصه های عمومی است. برای نمونه در تصمیم اخیر شهرداری تهران برای اعمال تفکیک جنسیتی، به صراحت ذکر شده که مدیران شهرداری باید صرفاَ از کارمندان مرد جهت سمت‌هایی مانند مسئول دفتر، منشی، اپراتور تلفن، تایپیست و مسئول پیگیری و… استفاده کنند. در واقع هر جا که سخن از تفکیک جنسیتی به میان می آید، سهم زنان نیز کاهش می یابد، چرا که وقتی قرار باشد دو مکان جداگانه برای کارمندان زن و مرد (یا کلاس های جداگانه برای زنان در دانشگاه و مکان های دیگر) در نظر گرفته شود، یا اساساَ این امر (به دلیل کمبود امکانات) ممکن نیست و در نتیجه زنان به کل حذف می شوند، و یا به بهانه کمبود بودجه، مکان مجزای مربوط به زنان معمولا دارای امکانات و سرویس های محدودتری است.

مجموعه ی این تنگناها سبب می شود که غالباَ کارفرما و رئیس و… به راحتی از خیر استخدام پرسنل زن بگذرد. از همین روست که چند روز پیش وزارت کار در نامه ای به شهرداری، خواهان لغو بخشنامه ای شده بود که زنان را از دسترسی به برخی مشاغل، ممنوع می کند. چرا که ایران به کنوانسیون بین المللی کار پیوسته است و در آنجا متعهد شده که در مشاغل، تبعیض علیه زنان نباید اعمال شود. در واقع این نشان می دهد که همه مسئولان آگاه هستند که همواره تفکیک جنسیتی، به افزایش نابرابری و تبعیض علیه زنان می انجامد، یعنی این تفکیک ها همیشه بیشتر به ضرر زنان تمام می شود، همانطور که در بخشنامه شهرداری، از مدیران مرد خواسته شده که منشی و مسئول دفتر و… را فقط از میان مردان استخدام کنند و لابد قرار است تمام زنانی که تا امروز منشی و مسئول دفتر و تایپیست و مسئول پیگیری و… مدیران مرد بودند، باید اخراج شوند! در واقع تفکیک جنسیتی پوششی برای اخراج محترمانه این زنان از شهرداری است.