کم پینِ «بنام زن» فارسی وان

نیره توکلی-16 اسفند 1393

مدرسه فمینیستی: متن زیر، طنزنوشته ای است به قلم نیره توکلی که به مناسبت روز جهانی زن به نگارش درآمده است:

شبکۀ فارسی وان در یک اقدام متهورانه کمپینی به راه انداخته به نام «کمپین بنام زن». نظر به اینکه شعارهایی که دست‌کم هر نیم‌ساعت یک بار آن‌ها را تکرار می‌کند بسیار پیچیده‌اند، برای ارج نهادن به حقوق زنان و پاسداری از دستاوردهای این شبکۀ شجاع و متهور، می‌کوشیم در اینجا آن‌ها را بازنمایی و تحلیل کنیم. باشد که ما نیز گامی در پیشبرد این کمپین عظیم برداشته باشیم.

یکی از شعارهایی که روزی هشتاد دفعه آن را تکرار می‌کند عبارات زیر است:

«تفکیک جنسیتی اشتباهه. به همون اندازه حقوق برابر برای زنان، به معنی تساوی هم اشتباهه. سلب حق انتخاب برای هر جنسی، بویژه زنان، درست نیست و باید در مسیر هر چیزی که شأن زنان را خدشه‌دار می‌کند، سرعتگیرهای تشویقی گذاشت.»

همچنان که ملاحظه می‌فرمایید، فهم جملات پرمغز این عبارات بسیار دشوار است. از همین رو، سعی می‌کنیم آن‌ها را خورد خورد تحلیل کنیم.

جملۀ اول: «تفکیک جنسیتی اشتباهه.» تحلیل فمینیستی این جمله آن است که اشکالی ندارد زن و مرد در کنار هم باشند. ما به زن‌ها اجازه می‌دهیم که در کنار مردها باشند، کار کنند، حقوق بگیرند، بچه به دنیا بیاورند، کارهای خانه را انجام بدهند و… اما زن‌ها نباید رویشان را زیاد کنند و به این فکر خام بیفتند که، مثلاً در برابر کار برابر، حقوق برابر بگیرند. چون، بلافاصله، در جملۀ بعد توضیح داده می‌شود که «به همون اندازه حقوق برابر برای زنان به معنی تساوی هم اشتباهه.» بدین معنا که زنان باید کار بکنند، اما این فکر بیخود را به مغزشان راه ندهند که با مردان برابر یا خدای ناکرده مساویند. آن‌‌ها نباید فکر کنند که در ازای کاری که می‌کنند باید به همان اندازۀ مردان حقوق و دستمزد بگیرند، همینکه تفکیک نمی‌شوند، باید شکرگزار باشند و لازم نیست حقوقشان هم برابر به معنای تساوی باشد. این دیگر واقعاً طمع ‌زیادی است. تصور می‌کنم تا اینجا متوجه شده باشید که چه قدر این کمپین شجاعانه است. فکر می‌کنم فقط شبکۀ تلویزیونی داعش- در صورتی که تأسیس شود- با چنین شجاعتی حقوق برابر برای زنان را اشتباه بداند.

در اینجا پارادوکس دیگری مطرح می‌شود و آن این است: «سلب حق انتخاب برای هر جنسی، بویژه زنان، درست نیست».

بر منکرش لعنت، باید به مردان و، به‌ویژه به «زنان»، حق انتخاب داد. مثلاً، اگر قرار است توی خیابان قدم بزنند یا رانندگی کنند، باید آن‌ها را آزاد گذاشت که از هر طرف که می‌خواهند بروند. به طرف میدان آزادی یا هتل استقلال. اما این ممکن است «شأن» آن‌ها را به خطر بیندازد. پس لازم است، برای به خطر نیفتادن شأن آن‌ها، به ویژه شأن زنان – چون هر چه باشد، در اینجا داریم کمپین آزادی زنان راه می‌اندازیم- باید «سرعتگیرهای تشویقی» نصب کنیم. حالا این «سرعتگیر تشویقی» چیست، ما از تحلیلگران و صاحب‌نظران بسیاری برای نصب آن یاری طلبیدیم. برخی معتقد بودند که بهترین «سرعتگیر تشویقی» استفاده از موسیقی است. زیرا حتی گاوها هم با شنیدن موسیقی شیرشان زیاد می‌شود. در نتیجه، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که مثلاً اگر زنی دارد تند تند راه می‌رود، برایش این موسیقی را پخش کنند: «او، خانوم، کجا، کجا؟» یا نسخۀ اوریجینال قدیمی‌تر افغانیش را که می‌فرماید: «او، خانوم، کجا میری؟ چقده با ناز میری. یک کمی صَبِر بکن، منو با خود ببری (دقت کنید: صَبِر باید، به فتح ص و کسر ب، تلفظ شود)».

در این سرعتگیر تشویقی، چه تشویقی بزرگتر از «منو با خود ببری»؟ این «منو»، که با خود برده می‌شود، بسیار حالت تشویقی دارد و به معنای بردن یک نفر با خود است. حالا اینکه آن یک نفر کیست، تفاسیر گوناگونی نزد فلاسفۀ مختلف دارد که در این مقال نمی‌گنجد، ولی همۀ فلاسفه در مذکر بودن و تشویقی بودن آن اجماع نظر دارند.

برخی نیز معتقدند که می‌شود، مثلاً، به زنان اجازه داد رانندگی کنند و بچه‌هایشان را ببرند دم مدرسه و بیاورند، ولی در خیابان‌های محل گذر آن‌ها از این ساندویج‌های خیلی بزرگ نصب کنند. وقتی که زن‌ها با ماشینشان از روی این ساندویج‌های فنر و شاسی‌شکن رد می‌شوند و از آن طرف فرود می‌آیند، به آن‌ها بگویند: «باریکلا!»
در این صورت، هم شأن زنان حفظ می‌شود و هم تشویق می‌شوند.

فارسی وان مدام تأکید می‌کند که «نظرات» و «پیشنهاداتمان» را در مورد کمپین‌های فارسی وان برایشان بفرستیم، و ممکن است خیلی‌ها نظرها و پیشنهادهایشان را بفرستند، اما فرقی نکند. یعنی فارسی وان باز تکرار ‌کند که «تفکیک جنسیتی اشتباهه. به همون اندازه حقوق برابر برای زنان به معنی تساوی هم اشتباهه.».
بنابراین، من در اینجا، اولا، پیشنهاد می‌کنم که واژۀ کمپین را به «کم‌پین زنان»، تغییر دهند.

پانوشت: «کم‌پین» از تلفیق واژۀ فارسی «کم» و واژۀ انگلیسی «پین» (pain)، به معنای درد، ساخته شده و به معنای «کم‌درد» است. بدین معنا که درست است نداشتن حقوق برابر برای زنان دردناک است، اما چون با سرعتگیرهای تشویقی همراه می‌شود، درد آن کمتر است.

پیشنهاد دومم این است که در عنوان این «کم‌پین» هم یک تغییر جزئی بدهند. به این صورت:
«کم‌پین به‌نام زنان، به‌کام مردان».

خسته شدم از بس تحلیل‌های سخت‌سخت کردم!