ما زنان می خواهیم و می توانیم (گزارش نشست کمپین تغییر چهره مردانه مجلس)/ گزارش: ندا ناجی – عکس ها: مریم جوادی

26 آذر 1394

کانون شهروندی زنان: از زمانی که «کمپین تغییر چهره مردانه مجلس» در 5 آبان ماه 1394 آغاز به کار کرد، اعضای کمپین تلاش کرده اند تا در قالب برپایی نشست ها (از جمله نشست مطبوعاتی آغاز به کار کمپین یا برگزاری نشست در نمایشگاه مطبوعاتی[1]) یا برگزاری کارگاه ها (از جمله برگزاری کارگاه در دانشگاه[2]) یا حضور در گردهمایی های گوناگون (از جمله حضور در کنگره تخصص صلح سبز[3]) یا سخنرانی در سمینارهای مختلف (از جمله سخنرانی در نشست هم اندیشی زنان[4] و…) یا نگارش مطالب و مصاحبه های مطبوعاتی در سایت ها و روزنامه های گوناگون[5] به طرق مختلف اهداف کمپین را در افکار عمومی تبیین کرده و در ضمن آن فعالان و کنشگران جامعه مدنی در عرصه های گوناگون را به کاندایدا شدن برای مجلس ترغیب کنند.

در ادامه این کوشش ها، روز دوشنبه 23 آذرماه، نشستی توسط «کمپین تغییر چهره مردانه مجلس» و با موضوع «جامعه مدنی و بسترسازی برای مشارکت زنان در روزند قانونگذاری» و با مدیریت صبا شعردوست و سخنرانی دکتر شهلا اعزازی، زهره تنکابنی، دکتر مسرت امیرابراهیمی و لی لی ارشد برگزار شد.

در آغاز برنامه صبا شعر دوست از اعضای کمپین تغییر چهره مردانه مجلس، ضمن خوش آمد گویی به حضار توضیحاتی در مورد کمپین و اهداف آن ارائه نمود: “کمیته های کمپین از پنجم آبان ماه شروع به فعالیت کرده اند و سه کمیته کارت قرمز برای کاندیداهای زن ستیز، 50 کرسی برای زنان برابری‌طلب‌‌‌‍‌ در مجلس و من کاندیدا میشوم به همت اعضا تاکنون توانسته اند فعالیت های گوناگونی را در سطح جامعه در جهت اهداف هر یک از این کمیته ها پیش ببرند”

وی سپس به توضیح فعالیت کمیته کارت قرمز پرداخت در قالب دادن کارت قرمز به کاندیداهایی که در جهت تضییع حقوق زنان گامی برداشته اند و فارغ از جنسیت نمایندگان از بازخوردهای این حرکت صحبت کرد و با اشاره به واکنش یکی از نمایندگان زن مجلس به این کارت قرمزها آنرا دستاوردی مهم خواند. این عضو کمپین در مورد استقبال کمپین از نقدها آن را زمینه ساز پیشرفت فعالیت های کمپین خواند و در پاسخ به یکی از پرسشهای مطرح شده در مورد دلیل راه اندازی این کمپین گفت: “یکی از اهداف اصلی ما افزایش تعداد کاندیداهای زن در مجلس است. این در حالی است که طی سالهای اخیر بیشترین تعداد کاندیداهای زن حدود 3% از مجموع کاندیداها بوده است. بنابراین ما در این کمپین تلاش کرده ایم که برای افزایش این تعداد به پا خیزیم تا در نهایت بتوانیم نمایندگانی در مجلس داشته باشیم که به عنوان یک زن در مجلس نطق کنند و از حقوق زنان دفاع کنند”.

شعردوست همچنین با اشاره به کمیته 50 کرسی برای زنان برابری‌طلب در مجلس نسبت به اقدامات و فعالیت‌های تصویری و همچنین تهیه صندوق مطالبات زنان توسط این کمیته اشاره کرد.
این عضو کمپین، سپس با قدردانی از حضور آقایان در نشست، گفت که ما از پشتیبانی مردانی که به حقوق زنان باور دارند استقبال می کنیم.

شهلا اعزازی: زنان در حوزه های مختلف کلیشه های جنسیتی را شکسته اند اما در عرصه سیاسی همچنان کلیشه های جنسیتی فعال است

شهلا اعزازی جامعه شناس، نویسنده و عضو هیئت علمی دانشگاه بحث مورد ارائه خود را نظری و فارغ از آمارهای مشارکت سیاسی زنان خواند و با اشاره به خبر انتخاب زنان به عنوان نمایندگان شوراها در عربستان، نسبت به اعلام حضور زنان در مجلس ایران اظهار امیدواری کرد.
اعزازی بحث خود را با آغاز جنبش مشروطه و فعالیت های زنان و موفقیت های آنان آغاز نمود و حضور زنان در جامعه را نتیجه تلاش زنان برای آموزش دختران دانست. وی در ادامه گفت: «در کنار خواسته آموزش زنان از همان ابتدا، خواست‌های دیگری از جمله تغییرات حقوقی و مشارکت سیاسی زنان مطرح بوده، اما این خواسته به ویژه خواسته مشارکت سیاسی زنان طی بیش از یک صد سال گذشته، بحثی دامنه دار و پرفراز و نشیب بوده است و در نهایت هم حتا امروز می بینیم که با وجود موفقیت زنان در عرصه آموزش، همچنان عرصه سیاسی از زنان خالی است.»

شهلا اعزازی، مدیر گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی در ادامه به حضور زنان کارآمد در عرصه اجتماعی و عدم حضور در سیاست و لزوم ارائه تعریفی جدید از سیاست و نقش قدرت اشاره کرد. وی ورود مسائل زنان به جامعه را معلول تلاش زنان از جمله در حوزه فیلم و سینما، و موفقیت های داخلی و بین المللی در حوزه ورزشی و هنری و تیراژ بالای کتاب های زنان در ادبیات، افزایش مجلات و طرح مسائل زنان در روزنامه ها توسط خبرنگاران زن و دفاتر انتشارات زنان بیان نمود. این پژوهشگر حوزه زنان در مورد سازمانهای غیردولتی گفت: “بسیاری از سازمانهای غیر دولتی توسط زنان بوجود آمدند و زنان در مورد رسیدگی به مسائل محیط زیستی و مسائل مربوط به کودکان نیز پیشگام بودند.” وی همچنین در مورد موفقیت های زنان ادامه داد: “زنان ورشکار ایرانی با وجود کلیه محدودیت هایی که پیش روی شان وجود داشته در زمینه ورزش نیز درخشیده اند و این پیشرفت ها بدلیل توانایی و قابلیت های خود زنان بود و عرصه عمومی اعم از دولت و مسئولین نه تنها کمکی به زنان نکرده اند بلکه با الویت‌بندی‌های استخدامی و سهمیه بندی های دانشگاه به نفع مردان، و نیز بازتولید دائم کلیشه های جنسیتی، مانع پیشرفت زنان شده اند.” اعزازی رشد زنان در زمینه های ذکر شده را برای شکستن کلیشه های جنسیتی و افزایش آگاهی و الگو سازی برای سایر زنان جامعه بسیار مهم و تاثیرگذار خواند ولی آن را فاقد اثرگذاری اساسی در حوزه قوانین و افزایش مشارکت سیاسی آنان دانست. وی در ادامه ایجاد این تغییر را از طریق امر سیاسی ممکن دانست و گفت: اما تاکنون فعالیت سیاسی زنان عمدتا در قالب اعتراضاتی نمادین به ممنوعیت انتخاب زنان به عنوان رییس جمهور و پست های مدیریتی محدود بوده است، اما در کمپین تغییر چهره مردانه مجلس، ما وارد سطح دیگری از تلاش های زنان برای افزایش مشارکت سیاسی زنان شده ایم.

این جامعه‌شناس همچنین در مورد موانع حضور زنان در عرصه عمومی بیان کرد: “تمام گروه های سیاسی از جمله سنتی و حتا گروه های روشنفکری به اشکال مختلف با حضور سیاسی زنان مخالفت کرده. برخی از این گروه ها با استفاده از کلیشه های جنسیتی و انتصاب صفاتی چون لطافت و مادری و کار خانه‌داری که فاقد ساعت کار مشخص و حقوق و بیمه و مرخصی‌ است، زنان را برای عرصه خصوصی مناسب دانسته اند و آنان را از ورود به عرصه سیاسی منع کرده اند. چرا که به زعم آنان امر سیاسی به عرصه عمومی متعلق است که مسائل مهم در آن صورت می‌گیرند و مردانه است و قابلیت بررسی و تفکر دارد، درحالی که فعالیت های زنان در عرصه خصوصی، طبیعی هستند و قابلیت تفکر ندارند.”

اعزازی همچنین در مورد روش‌های دیگر کنار گذاشتن زنان از حوزه عمومی و سیاست گفت: “زنان خیلی تمایلی به احزاب سیاسی ندارند چرا که آنچه مورد علاقه زنان است در احزاب جایی ندارد چرا که احزاب هر موضوعی را که به زنان ارتباط پیدا می کند، امری غیرمهم می دانند و آنرا از سیاست حذف می کنند. و برای همین است که زنان عمدتا سعی کرده اند از طریق جامعه مدنی، دغدغه ها و علایق خود را پیگیری کنند.”

شهلا اعزازی در ادامه سخنرانی خود به مسئله نظریه عدم شایستگی زنان و دور کلیشه‌ای در این رابطه پرداخت و گفت: “برخی بحث از شایسته سالاری می زنند و می گویند چون زنان در سطوح پایین مدیریتی نیستند، بنابراین تجربه اش را ندارند که به سطوح بالاتر هم دست یابند، این درحالی است که می بینیم مردان که عمدتا هیچگونه تجربه ای در خانواده در رابطه با مثلا آموزش و پرورش کودکان شان یا نظام سلامت و پزشکی ندارند، در این موارد و به شکلی کاملا انتزاعی و به دور از واقعیت های موجود در مجلس می نشینند و قانون تصویب می کنند، درحالی که زنان که به واسطه مدیریت شان در خانواده به طور روزمره مرتبا با سیستم های مختلف آموزشی و حمل و نقل عمومی، سیستم سلامت و پزشکی و… سروکار دارند، هیچگونه نقشی در قانونگذاری و مدیریت این سیستم ها ندارند.”
وی در پایان گفت: “حضور زنان در عرصه سیاست معنای دیگری به سیاست مردانه می‌دهد و آن ‌را از سیاست کورجنس تبدیل به سیاست‌گذاری جنسیتی خواهد کرد که به درخواست های متفاوت گروه‌های جنسیتی پاسخ خواهد داد و این به معنای پایان دادن به قدرت ساختاری مردان و به تحت نظارت قرار دادن زنان است”.

زهره تنکابنی: ائتلاف نهادهای همسو زنان برای جلوگیری از پخش آرا

زهره تنکابنی، فعال جامعه مدنی در حوزه صلح، از دیگر سخنران این جلسه بود. وی گفت: «من در این فرصت می خواهم توجه شما را به سه موضوع با اهمیت در عرصه انتخابات و زنان جلب نموده و بر آن تاکید کنم» وی در ادامه به اولین مسئله اشاره کرد و گفت: «بیست سال پیش کنفرانس بین المجالس مصوبه ای را به امضای اعضا رساند مبنی بر سهم 30 درصدی زنان در مجالس کشورهای عضو که به امضای رئیس وقت مجلس شورای ایران نیز رسید. این مصوبه قرار بود ظرف بیست سال در کشورهای عضو اجرایی شود که امسال آخرین مهلت اجرای آن است. اکنون وقت آن است که زنان ما فعالیتی بیش از پیش را برای اجرای این مصوبه به کار بندند. ما فرصت آن را داریم که 90 نماینده زن در مجلس داشته باشیم. گرچه باید تعداد داوطبین نمایندگی بسیاری بیش از رقم فوق باشد تا با سازوکاری که در انتخابات ایران وجود دارد موفقت امکان پذیر شود.» وی در ادامه گفت: «با توجه به اینکه باید از هدر رفتن آراء جلوگیری کرد، ائتلاف نهادهای مختلف زنان قطعا می تواند مفید باشد. هر نهادی با توجه به وزن خود در جامعه می تواند در لیست مشترک تعدادی را قرار دهد. زنان باید نشان دهند که در میدان رقابت متحدند و می توانند از زیاده خواهی بگذرند. در کشورهایی که موانع انتخاباتی زیاد است معمولا اتحاد عمل نهادهای همگرا بسیار مفید است و قطعا برای موفقیت ضروری است نهادهای مختلف زنان با یکدیگر ائتلاف نمایند.»
زهره تنکابنی در ادامه سخنرانی اش گفت: «مجلس نهاد تصمیم گیری در مورد سیاست های کلان کشور است. زنانی که برای این نهاد انتخاب می شوند نه تنها باید مدافع حقوق زنان باشند که برای تثبیت برابری حقوق خود باید آگاهی کافی در مسایل دیگر مثل مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را نیز داشته باشند تا به وقت لزوم بتوانند در این موارد اظهارنظر کنند وگرنه حضورشان در مجلس به وهن زنان کشور می انجامد. زنان مدیر و مدبر و آگاه به مسایل ایران و جهان که در کشورهای به وفور وجود دارند نشان می دهند که به رغم محدودیت های زیاد زنان در ایران خود را به سطح بالایی در این زمینه رسانده اند. چطور می توان مذاکرات مجلس را دید و از خاموش بودن مطلق خانم ها شرمگین نشد؟ زنانی باید کاندیدا شوند که توانایی شرکت در کمیسیون های مختلف مجلس از جمله کمیسیون های روابط خارجی، امنیت، فرهنگی، آموزش عالی و غیره را داشته باشند.»

مسرت امیرابراهیمی: همکاری و همیاری مردان با زنان، تسهیل‌گر پیشرفت زنان

دکتر مسرت امیرابراهیمی، جامعه شناس و پژوهشگر مستقل، در زمینه چالش‌های زنان در عرصه سیاسی صحبت کرد و موضوع صحبت اش را به حضور و نقش مردان در انتخابات اختصاص داد.

این جامعه‌شناس به آمار زنان تحصیل کرده در مقاطع مختلف تحصیلات عالی و تناقض آن با سهم پایین زنان در مدیریت و اشتغال در حیطه دولتی اشاره کرد و گفت: “مسائل مختلف اجتماعی از جمله پایین آمدن سن تن‌فروشی، اعتیاد، سالمندی و زنانه شدن آن ریشه در حوزه خصوصی دارد ولی بحران آن به حوزه عمومی منتقل می‌شود و متاسفانه هنوز که هنوزه نگاه به این بحران‌ها، سنتی و با ارائه راه ‌حل ‌های قدیمی و تکراری و البته همراه با انکار است” وی در ادامه تغییر نگاه محافظه‌کار مردانه میانسال با نگاه متجدد و عمومی را به عنوان راه حل این بحران‌‌ها عنوان کرد.

امیرابراهیمی با تکیه بر نظریه دیوید گریبر گفت: “قدرت انسان ها را کور میکند و به همین دلیل است که مردان که نسبت به زنان در موضع قدرت قرار دارند، کمتر به درک مسائل زنان می‌پردازند. این درحالی است که زنان همواره مجبوره بوده اند که ببینند مردان چگونه می اندیشند ولی این مسئله معمولا کمتر در مردان مشاهده می شود.» وی در ادامه گفت: «حضور زنان در عرصه سیاسی و اجتماعی نه فقط برای حل مشکلات زنان بلکه برای مقابله با مشکلات اجتماعی لازم است» وی سپس برای نمونه به سیاست خانم مرکل در آلمان در مواجهه با پناهندگان اشاره کرد و گفت: «خانم مرکل برای پناهندگان مادری کرد و برای خود جامعه آلمان پدری» وی سپس گفت: «متاسفانه اگر زنی در مدارج قدرت اشتباهی مرتکب شود ، آنرا به جنسیت او نسبت می دهند ولی اگر مردی اشتباه کند آنرا به مسائل مهم دیگر ارتباط می دهند و همین نشانه نگاه جنسیتی و تبعیض آمیز به زنان است.»

مسرت امیرابراهیمی در ادامه به چالش اشتغال زنان در حوزه عمومی و کار در حوزه خصوصی اشاره کرد و گفت: “اگر هم بین اشتغال زنان و کار خانگی آنان مشکلی ایجاد شود به دلیل محدودیت هایی است که برای زنان ایجاد شده است از جمله مسئله اجازه شوهر برای کار از بیرون زن وگرنه ما می بینیم که زنان زیادی در مدیریت های سیاسی کلان و یا به عنوان نماینده مجلس حضور داشته اند و هرگز مشکلاتی از این قبیل را ندیده‌ایم».

وی سپس به چالش دیگر زنان در عرصه سیاسی اشاره کرد و گفت: «یکی از مسائل دیگری که زنان در حوزه سیاسی با آن مواجه هستند آن است که معمولا زندگی خصوصی آنان بر له یا علیه آنان استفاده می شود این درحالی است که مردان این مشکل را ندارند”.

این پژوهشگر مستقل، در ادامه به نبود منابع کافی برای تبلیغات کاندیداهای زن، عرف رایج مبنی بر رعایت شئونات ظاهری از سوی زنان را از دیگر چالش‌های پیش‌روی زنان در فعالیت‌های سیاسی آنان دانست و گفت: «مردان معمولا این مشکلات را ندارند چرا که به ظاهر آنان توجه نمی شود ولی به ویژه در ایران این مسئله ظاهر زنان یکی از مسائل کلیدی و مهم برای زنان در عرصه سیاسی است» وی در ادامه گفت: «در ایران تصویر و ظاهر ایدئولوژیک زن مسلمان بر توانایی های آنان ارجح دانسته می شود»

وی سپس در مورد قضاوت در مورد توانایی زنان در عرصه سیاسی گفت: “زمان مناسب برای چنین قضاوت هایی، وقتی فرامی رسد که زنان و مردان در شرایط برابر و فارغ از نگاه غیر جنسیتی قرار بگیرند.” وی همچنان همکاری و همیاری مردان با زنان را تسهیل‌گر پیشرفت زنان نداست و در انتها سخنرانی خود را با ارائه آماری از تحقیق انجام شده در سال 2014 در آمریکا حول مسئله جنسیت در عرصه سیاسی به پایان رساند و گفت: «طبق این تحقیقات بین 55-60 درصد مردم آمریکا قائل به عدم تفاوت بین زنان و مردان در عرصه سیاست بودند.»

لی لی ارشد: ما نیمی از جمعیت ایرانیم

لی‌لی ارشد، مددکار اجتماعی و مدیرعامل خانه خورشید که یکی از مراکز خدمات رسانی به زنان آسیب دیده است، سخنران آخر این نشست بود. وی به تاثیر ورود زنان توانمند به مجلس و کمک آن به طرح و تصویب قوانین نه تنها به نفع زنان که به نفع همه گروه های اجتماعی پرداخت.

این مددکار اجتماعی گفت: “از دغدغه های زنان در کمیپن تغییر چهره مردانه مجلس، تعداد بیشتر زنان در مجلس برای پرداختن به قوانین مناسب به دلیل محدودیت‌ها است.” وی همچنین افزود: “زمانی‌که نیمی از جامعه در تصویب قوانین دخالت نداشته باشند نتیجه آن عدم پرداخت به مشکلات نیمی از جامعه است و این دلیلی است که ما امروز گردهم آمده‌ایم”.

لی لی ارشد گفت: «زنان به دلیل تجربه و موقعیتی که در آن قرار دارند معمولا نگاه حمایتی و نه تقابلی دارند و برخورد زنان با مسائل مختلف از جمله محیط زیست، سالمندی، کودکان و سایر مسائل اجتماعی، مداراجویانه تر است. چرا که زنان معمولا با گروه های مختلف از جمله کودکان، سالمندان، محیط زیست و… سرو کار بیشتری دارند و معمولا به گروه های مختلفی که آسیب پذیرتر هستند رویکردی حمایتی و خدماتی دارند، بنابراین نه تنها به حقوق خودشان بلکه به حقوق دیگر گروه های در اقلیت و فاقد حقوق و قدرت هم بیش از مردان توجه دارند. برای همین است که می بینیم زنان در سازمان های غیردولتی که به امور مختلف از جمله محیط زیست، کودکان، اقلیت ها، سالمندان و… می پردازند، زنان بیش از مردان فعال هستند و این نشانه آن است که زنان فعال و کنشگر و با رویکرد برابری خواهانه اگر در قانونگذاری سهیم شوند علاوه بر آن که به مسائل و حقوق جنسیتی خود توجه نشان می دهند، بلکه به دیگر گروه های اجتماعی و مسائل مختلف اجتماعی دیگر از جمله محیط زیست و کودکان هم توجه نشان می دهند.»

لی لی ارشد در ادامه به برخی از طرح هایی که در مجلس مطرح است اشاره کرد و گفت: «مثلا طرح جمعیت و تعالی خانواده، که در مجلس الان مطرح است، نه تنها برخی از موادش از تبعیض آمیز است بلکه منافی تشکیل خانواده و عدالت برای زنان سرپرست خانوار هم هست. چرا که وقتی در یکی از ماده های این طرح، زنان را از فرصت های شغلی برابر محروم می کند این نه تنها تبعیض آمیز که اتفاقا مخالف تعالی خانواده است.»

او در ادامه همچنین محدودیت‌ها و تبعیض ها بین زنان و مردان در حوزه خصوصی را عدم اجازه زنان برای خروج از کشور بدون اذن همسر و امکان ازدواج موقت برای مردان و دشواری در اثبات نسب در این نوع ازدواج و پایین بودن سن ازدواج دختران برشمرد و حضور زنان حقوقدان و در تماس با این مشکلات را کمکی بزرگ به حل این معضلات عنوان کرد.

وی در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: «من گاهی به عنوان کسی که در حوزه آسیب های اجتماعی زنان و کودکان فعالیت می کند، وقتی به برخی از مردان دست اندرکاران اجرایی کشور در مورد مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد مشاوره می دهم، با کمال حیرت می بینم که آنان وقتی این مشکلات را می شنوند باور نمی کنند و با تعجب حرف های مرا دنبال می کنند، ولی در میان زنان دست اندرکار اجرایی کمتر با چنین مسئله ای برخورد می کنم. این نشان می دهد که مردان در حوزه سیاست به راستی کمتر با واقعیت های اجتماعی در جامعه برخورد دارند. درحالی که زنان به طور روزمره با آن دست به گریبانند».

لی لی ارشد سخنان خود را اینگونه به پایان رساند: «اگر قرار باشد در عکسی فرضی که در آن کلیه سیاستمداران و برنامه‌ریزان کشورمان حضور دارند، مردان را از آن عکس حذف کنیم، این عکس تقریبا خالی خواهد شد و ما تصویری نخواهیم داشت. این درحالی است که ما زنان نیمی از جمعیت ایرانیم.»

مهین عباسی: ما زنان می‌خواهیم و می‌توانیم

در بخش پرسش و پاسخ، «مهین عباسی» اولین و تنها متقاضی کاندیداتوری زن در حوزه جنوبی استان ایلام به مشکلات زنان در این راه اشاره نمود و از سکوت و محافظه‌کاری زنان انتقاد کرد و گفت: «فرصت ها در حال از دست رفتن است. زمان عمل‌کردن فرا رسیده است». وی در ادامه به مشکلات زنانی که مانند او کاندیدای مجلس هستند پرداخت.