هرتا مولر برنده جایزه نوبل ادبیات شد

17 مهر 1388

زمانه: هِرتا مولر، نویسنده ۵۶ ساله رومانیایی‌تبار آلمانی، برنده صدوششمین جایزه نوبل ادبیات شد.

این خبر را کمیته نوبل فرهنگستان سوئد به رسانه‌ها اعلام کرده‌است.

نویسنده رمان‌های «گوجه‌های سبز» و «هر چه از آن من است همراه خود دارم»، نهمین نویسنده آلمانی است که این جایزه را دریافت می‌کند.

آخرین نویسنده آلمانی دریافت‌کننده جایزه ادبی نوبل اِلفریده یـِلینک بود که در سال ۲۰۰۴ به این جایزه دست یافت.
فرهنگستان سوئد اعلام کرد که خانم مولر «با تمرکزی شعری و آزادی نثری صحنه زندگی بینوایان را ترسیم کرده‌است» و به این خاطر جایزه یک میلیون یورویی نوبل را به وی اعطا کرده‌است.

هرتا مولر که از اقلیت‌های آلمانی‌زبان رومانی است در دوران زندگی خود در رومانی با دیکتاتوری نیکلای چائوشسکو روبه‌رو بود. نخستین مجموعه داستان‌های مولر به نام «فرودینه‌ها» (Niederungen) توسط رژیم چائوشسکو سانسور شد و ممنوع‌الانتشار شدن هرتا مولر در سال‌های بعد باعث مهاجرت او پنج سال بعد به آلمان شد.

وی در آلمان داستان‌های دلخراشی درباره زندگی روزمره مردم رومانی تحت حکومت چائوشسکو نوشت که محبوبیت زیادی یافت. سبم نوشتاری او در این داستان‌ها به حالت استعاره‌های رمزی شباهت داشت که مخالفان حکومتی که از شنود می‌ترسند از آن استفاده می‌کنند.

رمان «گوجه‌های سبز» (Herztier) که حالت خودزندگی‌نامه‌ای دارد و به فارسی نیز ترجمه شده داستان دانشجویانی است که در برابر سازمان امنیت دیکتاتور مقاومت می‌کنند ولی در عین حال کارهای خلافی نیز انجام می‌دهند. سبک این رمان را روان و درون‌مایه آن را «هراس‌آور» توصیف کرده‌اند.

این جایزه در تاریخ ۱۰ دسامبر که سالروز درگذشت آلفرد نوبل است در تالار کنسرت استکهلم اهدا می‌شود.
جایزه نوبل ادبیات سال گذشته به ژان ماری گوستاو لوکلزیو از فرانسه رسید، دوریس لسینگ انگلیسی در سال ۲۰۰۷ و اورهان پاموک از ترکیه در سال ۲۰۰۶ این جایزه را دریافت کردند.

نوبل ادبیات برای تصویرگر بی‌وطنی / عباس معروفی

زمانه: «هرتا مولر»، نویسنده آلمانی- رومانیایی، متولد ۱۹۵۳، جایزه‌ی نوبل ادبی سال ۲۰۰۹ را از آن خود کرد. اولین کتاب‌اش را او در سال ۱۹۸۲ با عنوان «سرزمینهای پست» نوشت. او کتاب‌های بسیاری در زمینه‌ی ادبیات داستانی خلق کرده است؛ ازجمله «تانگو با فشار»، «فوریه‌ی پا برهنه»، «مسافر یک پا»، «شیطان در آیینه نشسته است»، «کاش امروز خودم را نمی‌دیدم»، «پاسپورت»، «قرار ملاقات» و «هرچه با من است، با خودم دارم».
تازه‌ترین کتاب‌اش «تاب نفس» یا «پاندول نفس» که در سال ۲۰۰۹ منتشر شده است، گزارشی از تجربه‌های یک جوان ۱۷ساله‌ی آلمانی است که در جنگ جهانی دوم به دست روس‌ها در رومانی اسیر می‌شود و برای کار اجباری به شوروی برده می‌شود. کتاب کنایه‌ای است به اسرای آلمانی در کمپ‌های روسی بعد از جنگ که قرار بوده برشان گردانند.

خانم هرتا مولر، جایزه‌های بسیاری از سال ۱۹۸۲ دریافت کرده است. ازجمله جایزه‌ی «زبان آلمانی»، جایزه‌ی «منتقدان آلمانی»، جایزه‌ی ادبی «اروپا»، جایزه‌‌ی ادبی «شهر گراتس»، جایزه‌ی ادبی «بین‌المللی دابلین»، جایزه‌ی «فرانس کافکا»، جایزه‌ی ادبی «آدن آئور»، جایزه ادبی «برلین»، و مدال و جایزه‌ی افتخاری «هاینریش هاینه». ده سال بعد از گونتر گراس، با نوبل ادبی خانم هرتا مولر، آلمان بار دیگر دارای نوبل شد. جالب است که آلمان با این جایزه سیزده‌امین نوبل را از آن خود میکند.

هرتا مولر نویسنده‌ای ساکن برلین که از سال ۱۹۹۵ عضو آکادمی زبان و شعر آلمان بوده است. او به دلیل همکاری نکردن با دولت چائوشسکو دیکتاتور رومانی شغل معلمی‌اش را از دست داد و با پلیس مخفی رومانی درگیر شد. سرانجام در سال ۱۹۸۷ به‌همراه شوهرش ریچارد واگنر از رومانی اجازه‌ی خروج گرفت و به آلمان پناهنده شد. او ساکن برلین است.
ویژگی کارهای هرتا مولر این است که بی‌وطنی را به تصویر می‌کشد. چون خودش هم یک نویسنده‌ی تحت تعقیب و فراری است که توانسته دخمه‌های زندان‌ها، کمپ‌ها و اردوگاه‌ها و مبارزات گروه‌های تحت فشار را در رومانی به تصویر بکشد. داوران آکادمی نوبل خانم هرتا مولر را به خاطر شاعرانگی، بی‌طرفی و صراحت در قلمرو نثر، لایق نوبل دانستند.