رشد منفی تعداد شاغلان زن در بخش صنعت

29 آبان 1389

خبرگزاری فارس: مدیرکل امور زنان وزارت آموزش و پرورش گفت: “طرح محیا ” با هدف توان‌افزایی زنان فرهنگی و کاهش مشکلات آنها با استفاده از مشاوره گروهی اجرا می‌شود.

فاطمه فراهانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار زنان باشگاه خبری فارس «توانا» اظهار داشت: بازار اشتغال برای نیروهای تحصیلکرده به ویژه دختران و زنان با مشکلاتی مواجه است که وجود این مشکلات دلایل مختلفی دارد؛ بخش عمده‌ای از آن مربوط به سیستم آموزشی و مهارتی است به‌گونه‌ای که در نظام آموزش عالی به مهارت آموزی دانشجویان توجه زیادی نمی‌شود و عمده تلاش‌ها به توانمند‌سازی افراد در حوزه نظری محدود می‌شود در صورتی‌که بازار کار کشور به نیروهایی نیاز دارد که توانایی‌های تخصصی را برای قبول یک شغل خاص داشته باشند؛ هم‌اکنون افراد بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی در دانشگاه به مهارت‌های تخصصی دست پیدا نمی‌کنند و از این رو نمی‌توانند به سرعت جذب بازار کار ‌شوند.

وی در ادامه افزود: یکی از مشکلاتی که باعث می‌شود افراد توانمند که در حوزه خاصی تخصص دارند در رشته تحصیلی خود جذب بازار کار نشوند این است که در به کارگیری افراد تعریف مشخصی به لحاظ شرایط احراز شغل وجود ندارد و برخی افراد به دلایل غیر تخصصی جذب بازار کار می‌شوند به‌‌‌این معنا که چرخه پذیرش افراد توانمند برای حضور در یک شغل خاص، چرخه سالمی نیست و نیازمند تغییراتی است تا بتوان فرآیند آموزش، مهارت آموزی و احراز شغل مناسب را به شکل مطلوب‌تری مدیریت کرد.

فراهانی با بیان اینکه در حوزه اشتغال زنان و دختران، آسیب‌ها بیشتر است، عنوان کرد: مجموعه‌ای از نگرش‌های نامطلوب فرهنگی در‌ خصوص به کارگیری نیروی فعال زنان و دختران وجود دارد؛ ترجیح جنسی در به کارگیری نیروی انسانی به دور از شایستگی‌ها، توانمندی‌ها و مهارت‌های لازم برای کسب یک شغل به این مشکلات دامن می‌زند و به شکل ناعادلانه‌ای زنان را دربهره‌مندی از فرصت‌های شغلی محروم می‌سازد.

اغلب کارفرمایان بخش خصوصی تسهیلات حمایتی قانون کار برای زنان را نمی‌پذیرند

مشاور امور بانوان وزارت کار ادامه داد: بخشی از این نگرش‌های نامطلوب که زنان را از دستیابی به فرصت‌های مناسب شغلی محروم می‌سازد مربوط به آموزه‌ها و آموخته‌های فرهنگی و سنتی است که هنوز نتوانسته استفاده از نیروی انسانی زنان را به شکل مطلوب و اثربخش در چرخه اقتصادی ببیند و بخشی هم مربوط به این است که مباحثی از قانون کار در خصوص زنان که تسهیلات و مجموعه تدابیر حمایتی را برای کار آنها در نظر گرفته است توسط برخی از کارفرمایان قابل پذیرش نیست لذا آنها ترجیح می‌دهند به جای استفاده از نیروی کار زنان، از مردان استفاده کنند؛ قوانینی مانند 6 ماه مرخصی زایمان و دوران شیردهی مورد قبول کارفرمایان به‌خصوص در بخش خصوصی نیست.

وی افزود: اگر تمام فرآیند کار به صورت منطقی تعریف شود شاید بتوان این انتظار را داشت که از نیروی کار زنان به ویژه زنانی که آموزش‌ها و تخصص‌های لازم را دارند با فراهم‌کردن تسهیلات و امکانات حمایتی قانون کار به نحو مطلوب تری استفاده کرد؛ معتقد هستیم مهمترین نقش زنان درون خانواده تعریف می‌شود و زنان در ارائه نقش همسری و مادری جایگاه خاص و بی بدیلی را دارند و تأمین نیازهای همه اعضای خانواده منوط به ایفای نقش مطلوب آنهاست البته پذیرش نقش‌های اجتماعی توسط زنان چنانچه متناسب با ویژگی‌های شخصیتی و شایستگی های مهارتی ایشان باشد می‌تواند با مدیریتی اثربخش در تعارض با نقش‌های همسری و مادری قرار نگیرند.

فراهانی با بیان اینکه در حال حاضر به دلیل مشکلات مختلف آموزشی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زنان شرایط خوبی را برای بهره‌مندی از فرصت‌های عادلانه شغلی و اجتماعی ندارند، خاطر نشان کرد: مدیریت منابع انسانی به ویژه استفاده از نیروی کار زنان با رویکرد راهبردی نیازمند تغییراتی به لحاظ نگرشی، آموزشی و حتی اقتصادی است.

علاقه بیشتر زنان برای حضور در مشاغل آموزشی و فرهنگی

مشاور امور بانوان وزارت کار با اشاره به اینکه در بحث قانونی پیگیر حمایت بیشتر از حضور کیفی زنان در جامعه مبتنی بر رویکرد تحکیم بنیان خانواده هستیم، عنوان کرد: نگرش‌هایی در جامعه موجود است که استفاده از نیروی کار زنان را در یک محیط امن و سالم قابل قبول می‌داند و معمولآ در بخش‌های آموزشی و فرهنگی به تناسب ظرفیت‌هایی که برای زنان در این بخش‌ها وجود دارد و تمایلاتی که در بین آنها برای حضور در این حوزه کاری است باعث شده تا زنان بیشتر جذب مشاغل آموزشی و فرهنگی شوند.

فراهانی بیان می‌کند: طی بیست سال گذشته بسیاری از دانش‌آموختگان در رشته‌های فنی و مهندسی از میان دختران بوده‌اند که این افراد باید در جایگاه تخصصی خود مشغول به کار شوند ولی عمدتاً علت عدم جذب آنها در شغل تخصصی خود مرتبط با نگرش‌های فرهنگی است که حضور دختران در این مشاغل را نمی‌پذیرد.

وی با بیان اینکه تغییر نگرش‌های فرهنگی زمان‌بر و تدریجی است، گفت: در حال حاضر زنان باید برای اثبات توانمندی‌های خود تلاش بسیاری کنند تا پس از مدت زمانی مدیر و کارفرما تشخیص ‌دهد که در احراز شغل شایستگی و توانمندی‌هایشان ملاک‌های مهم‌تری نسبت به جنسیت هستند.

زنان سرپرست خانوار در اولویت دریافت مجوز مشاغل خانگی

فراهانی عنوان می کند: به لحاظ قانونی هیچ تفاوتی در به‌ کارگیری نیروهای شغلی میان دختران و پسران وجود ندارد مگر در موارد محدودی از مشاغل سخت و زیان‌آور که در قانون کار به آن اشاره شده است بنابرین این نگرش و باور در میان کارفرمایان باید ایجاد شود که در دانشگاه‌ها به واسطه آموزش‌های یکسانی که به دختران و پسران داده می‌شود، اطلاعات تخصصی و دانش کار در میان آنها یکسان است.

مشاور امور بانوان وزارت کار ادامه داد: به لحاظ تجربی ثابت شده است که در بخش صنعت و در کارهایی که نیازمند دقت و ظرافت بیشتری است زنان موفق‌تر عمل می‌کنند به‌گونه‌ای که در بسیاری از کشور‌ها شاهد هستیم در بخش‌هایی از تولید که به دقت و ظرافت بیشتری نیاز دارد عمده کارها توسط زنان انجام می‌شود

وی در‌خصوص حمایت وزارت کار از زنان سرپرست خانوار بیان می‌کند: وزارت کار بخشی از زنان سرپرست خانوار را مورد حمایت قرار می‌دهد که تحت پوشش قانون کار باشند به نوعی زنان کارگر سرپرست خانوار تحت حمایت این وزارتخانه هستند.

فراهانی با بیان اینکه یکی از مأموریت‌های تعریف شده معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت کار حمایت از زنان سرپرست خانوار است، گفت: در بخش مشاغل خانگی نیز یکی از گروه‌های صاحب اولویت برای دریافت مجوز زنان سرپرست خانوار هستند که حیطه، نوع ومیزان این حمایت‌ها از زنان سرپرست خانوار در ایین نامه اجرایی مشاغل خانگی معین شده است.

مشاور امور بانوان وزارت کار علت حضور نیافتن زنان در پست‌های کلیدی را ناشی از نگرش‌های نادرست فرهنگی و ترجیح جنسیتی دانست و ادامه داد: به لحاظ توانمندی‌ها تفاوتی میان زنان و مردان در احراز پست‌های کلیدی و مدیریتی وجود ندارد چنانکه در برخی از پست‌های مدیریتی حضور شایسته زنان توانسته است تصویری از اقتدار مدیریتی آنها را به نمایش بگذارد.

کاهش ساعت کاری زنان موضوعی که کارفرمایان مرد با آن مخالفند

فراهانی در‌خصوص کاهش ساعت کاری زنان شاغل بیان گفت: در حال حاضر کاهش ساعت کاری زنان موجب ایجاد برخی از حساسیت‌ها در جامعه شده است و برخی از افراد آن را تهدیدی علیه اشتغال زنان می‌دانند بنابراین لازم است در این خصوص با دقت بیشتری تصمیم گیری شود.

وی افزود: بخش‌های غیر دولتی از موضوع کاهش ساعت کاری زنان استقبال خوبی نمی‌کنند لذا با زنان قرار‌داد کاری نبسته و شرایط مطلوبی را برای ارتقای زنان در برخی از مشاغل ایجاد نمی‌کنند چون به زنان به عنوان یک نیروی نیمه وقت نگاه می‌کنند.

مشاور امور بانوان وزارت کار افزود: اگر نگرش افراد جامعه در رابطه با حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی نگرشی مطلوب و کیفی باشد پذیرش کاهش ساعت کاری زنان با مشکل مواجه نمی‌شود چرا که این باور وجود دارد که زنان نیروی کار نیمه وقت به حساب نمی‌آیند.

وی ادامه می‌دهد: آموزش بدون کسب مهارت کافی از سایر موانع مربوط به حوزه اشتغال زنان است و هم‌اکنون نظام آموزشی کشور به گونه‌ای است که افراد پس از کسب آموزش‌های لازم مهارت کافی را برای احراز مشاغل تخصصی پیدا نمی‌کنند، بخشی دیگری از موانع اشتغال زنان مربوط به چرخه نامطلوب در حوزه اقتصاد است به صورتی که برخی افراد در شغل مرتبط با تخصص خود حضور پیدا نمی‌کنند.

* استفاده از نیروی کار زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال جامعه ضرورتی راهبردی

مشاور امور بانوان وزارت کار با بیان اینکه چنانچه مدیران در بهره‌مندی از نیروهای انسانی جامعه دارای نگرشی راهبردی باشند، استفاده از نیروی انسانی زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال جامعه را ضروری تلقی می‌کنند، گفت: در طول تاریخ همواره از نیروی انسانی زنان استفاده شده است اما آنچه که امروز چالش ایجاد می‌کند این است که استفاده از نیروی انسانی زنان با یک قانونمندی و مطابق با منطقی که می‌تواند توسعه فرهنگی جامعه را به دنبال داشته باشد، صورت بگیرد.

فراهانی ادامه داد: در بسیاری از جوامع شاهد هستیم که از نیروی انسانی زنان استفاده می‌شود اما نتیجه آن به نوعی فروپاشی خانواده بوده که مسائل عمده‌ای در حوزه آسیب‌شناسی اجتماعی ایجاد کرده است.

وی افزود: اگر بحث استفاده از نیروی کار زنان در جامعه مطرح می‌‌شود باید تا جایی که ممکن است از حضور کیفی آنها در جامعه استفاده شود و نباید الزاماً به افزایش کمیت‌ها و شاخص‌های نیروی کار زنان اکتفا شود.

جهش مطلوب در حوزه اشتغال زنان از طریق فراهم‌کردن فرصت کارآفرینی

مشاور امور بانوان وزارت کار با بیان اینکه بیشترین تلاش و رویکرد اصلی وزارت کار حمایت از نیروی کار زنان و ایجاد ظرفیت‌های بیشتر جهت بهره‌مندی از نیروی کار آنهاست، خاطر نشان کرد: وزارت کار به مقوله کارآفرینی توجه ویژه‌ای دارد و معتقدیم از آنجایی که کارآفرینی در ذات خود خلاقیت، هنرمندی و مدیریت هنرمندانه از فرصت‌ها را دارد زنان می‌توانند مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نیروهای کارآفرین در جامعه باشند.

وی افزود: بخشی از کارآفرینی مربوط به آموزش و بخش دیگر مرتبط با اقدامات فرهنگی است و زنان از مهم‌ترین اقشاری هستند که می‌توانند در بخش آموزش جامعه و ارتقای فرهنگی آن از نهاد خانواده تا سایر نهادهای اجتماعی نقش‌آفرین باشند بنابراین برای اینکه از ظرفیت‌های زنان به خوبی استفاده شود تلاش می‌شود تا بسترهای لازم برای مهارت‌آموزی زنان در بخش کارآفرینی فراهم شود تا جهش مطلوبی در حوزه اشتغال زنان ایجاد شود.

فراهانی در‌خصوص تبعیض جنسیتی در بازار کار گفت: هم‌اکنون فرصت‌های شغلی به شکل عادلانه‌ای در اختیار مردان و زنان جویای کار نیست و تبعیض‌هایی در احراز شغل در جامعه به لحاظ جنسیتی وجود دارد و در برخی از جنبه‌های کار سوء استفاده‌هایی از نیروی کار زنان می‌شود البته وجود این آسیب‌ها عمدتاً ناشی از مدیریت قانونی ناکارآمد نیست و این تبعیض‌ها به شکل نهادینه‌ در قوانین وجود ندارد.

مشاور امور بانوان وزارت کار تصریح کرد: در اسناد فرابخشی قوانین به‌گونه‌ای تعیین شده‌اند که تبعیض جنسیتی بین نیروی کار ایجاد نشود و اگر هم‌اکنون شاهد این تبعیض‌ها در بازار کار هستیم این ناشی از نگرش‌های نادرست فرهنگی است که برای حل آنها باید راهکارهای بهتری در حوزه مدیریت نیروی کار و حمایت‌های منطقی از اشتغال زنان ارائه شود.

بخش عمده‌ای از بی‌عدالتی‌ها در بخش خصوصی توسط کارمندان گزارش نمی‌شود

مشاور امور بانوان وزارت کار با اشاره به زنان شاغل در بخش خصوصی عنوان کرد: زنانی که در بخش خصوصی کار می‌کنند و تحت پوشش قانون کار هستند از حمایت‌های قانونی نیز بهره‌مند می‌شوند البته به دلیل اینکه بخش عمده‌ای از بی‌عدالتی‌ها و قانون‌شکنی‌ها در بخش خصوصی توسط خود کارمندان گزارش نمی‌شود قابلیت پیگیری پیدا نمی‌کند و وزارت کار هم به دلیل آگاه نشدن نمی‌تواند حمایت‌های لازم را از این افراد داشته باشد ولی اگر میان نیروی کار و وزارت کار ارتباط وجود داشته باشد می‌توان به پیشگیری از این بی‌عدالتی‌ها کمک کرد.

فراهانی ادامه داد: وزارت کار در بخش توانمند سازی، مهارت‌آموزی و آموزش نیروی کار زنان، مجموعه برنامه‌هایی را در نظر گرفته است یکی از ویژه برنامه‌هایی که دفتر مشاور امور بانوان وزارت کار برای جریان سازی فرهنگی در حوزه اشتغال زنان دنبال می‌کند برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی بین زنان کارآفرین و زنان فعال در حوزه اشتغال است.

وی افزود: هدف اساسی از برگزاری هم‌اندیشی میان زنان کارآفرین، ایجاد جریان‌های مطلوب کار آفرینی در حوزه اشتغال زنان این و استفاده آنها از تجربیات یکدیگر است.

مشاور امور بانوان وزارت کار بیان کرد: طبق آمارهای موجود در سال 84، تنها 10درصد زنان دارای تحصیلات عالی بودند؛ در سال 87 این رقم به 3/13 درصد افزایش یافته است؛ به عبارتی تعداد دانشجویان زن طی سال‌های 84 تا 87 ، 7/38 درصد افزایش داشته و در همه سال‌های تحصیلی مذکور تعداد دانشجویان زن همواره بیشتر از مردان بوده است.

وی افزود: نسبت شاغلان زن به کل شاغلان در مقایسه با مردان دارای اختلاف چشمگیری است به‌گونه‌ای که در سال 88، 5/17 درصد از شاغلان را زنان و 5/82 درصد را مردان تشکیل داده‌اند. از طرفی شاغلان زن از سال 86 تا 87 کاهش 5/12 درصدی را نشان می‌دهد و این امر با توجه به کاهش حدود 600 هزار نفری جمعیت شاغل از سال 86 تا 87 دور از انتظار نخواهد بود.

نرخ بیکاری زنان در مقایسه با مردان بالاتر است

فراهانی تصریح کرد: نرخ مشارکت زنان بر اساس جمعیت پانزده ساله و بیشتر در پاییز 1384 حدود 5/18 درصد بوده است، در حالی‌که رقم مزبور برای مردان 7/73 درصد است؛ تفاوت زیاد بین نرخ‌های مشارکت نیروی کار دلایل متعددی دارد که یکی از آنها ناظر به نقش زنان در خانواده ایرانی است.

مشاور امور بانوان وزارت کار عنوان می‌کند: نرخ بیکاری زنان پانزده ساله و بیشتر در پاییز 1384 حدود 9/16 درصد بوده که در مقایسه با نرخ بیکاری مردان 5/7 درصد بیشتر است به عبارت دیگر نرخ بیکاری زنان حدود 8/1 برابر بیشتر از نرخ بیکاری مردان است که این نرخ مشارکت کمتر بیشتر بیانگر کمبود فرصت‌های شغلی برای زنان می است.

فراهانی با اشاره به اینکه تعداد شاغلان زن در سال 88 به ترتیب در بخش‌های خدمات، کشاورزی و صنعت بیشترین افزایش را داشته است، افزود: با این وجود هنوز هم تعداد شاغلان زن در بخش‌های صنعتی در سال 88 نسبت به سال‌های 84 تا 86 رشد منفی داشته است.

اتکای بیشتر زنان به اشتغال در بخش عمومی

وی در‌خصوص نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلات عالی گفت: نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلا عالی در پاییز 84 حدود 24 درصد و برای مردان 9/10 درصد بوده است که تفاوت زیاد بین نرخ‌های بیکاری زنان و مردان را در سطح تحصیلات دانشگاهی نشان می‌دهد.

مشاور امور بانوان وزارت کار با بیان اینکه در پاییز 84 سهم شاغلان زن در بخش‌های عمومی و خصوصی به ترتیب 8/23 و 4/75 درصد و در رابطه با مردان 4/18 و 1/81 درصد است، ادامه داد: این آمار اتکای بیشتر زنان به اشتغال در بخش عمومی را می‌رساند. اتکای زنان شهری به اشتغال در بخش عمومی بسیار بیشتر است به گونه‌ای که حدود 7/14 درصد زنان شهری در بخش عمومی مشغول به کارند در حالی‌که تنها 6/3 درصد زنان روستایی در بخش عمومی شاغلند همچنین در بخش کشاورزی با توجه به فعالیت جدی و اساسی زنان آمارهای دقیق و رسمی از میزان فعالیت آنها وجود ندارد درحالی که بخش عمده‌ای از فعالیت‌ها در روستا به‌ویژه در بخش کشاورزی توسط زنان و بصورت غیر رسمی و درقالب فعالیت‌های روزانه انجام می‌شود.

فراهانی خاطر نشان کرد: در پاییز 84 حدود 17 درصد کل فرصت‌های شغلی کشور به زنان تعلق داشته است که سهم کمی از فرصت‌های شغلی به شمار می‌آید این وضع ناشی از مهیا نبودن شرایط فعالیت در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی برای زنان است که این باعث شده بازار کار ایران به لحاظ جنسیتی بسیار تفکیک شده باشد.

وی افزود: به عنوان مثال در بررسی توزیع اشتغالی زنان متوجه می‌شویم که در پاییز 84 حدود 6/30 درصد شاغلان زن در بخش کشاورزی، 28 درصد در صنعت، 9/18 درصد در آموزش، 8/5 درصد در بهداشت و مددکاری اجتماعی، 8/4 درصد در بازرگانی، 4/6 درصد در خدمات عمومی و تأمین اجتماعی و 5/5 درصد باقی‌مانده در دیگر فعالیت‌ها مشغول به کار بوده‌اند. بخش چشمگیری از زنان شاغل در بخش کشاورزی، روستایی‌اند بنابراین زنان شهری به طور عمده در فعالیت‌های آموزشی، بهداشتی صنعتی و خدماتی مشغول به فعالیت هستند و زنان روستایی در کشاورزی و صنعت به ویژه صنایع خانگی و دستی شاغلند.

اشتغال زنان در سطح جهان

فراهانی در‌خصوص اشتغال زنان در سطح جهان گفت: پس از چهار سال متوالی کاهش در نرخ بیکاری برای زنان و مردان در کل جهان و همچنین در بخش زنان، این شاخص طی سال‌های 2007 تا 2008 برای کل مردان و زنان از میزان 7/5 درصد به 6/0 درصدافزایش پیدا کرد همچنین طی سال‌های مذکور، نرخ بیکاری برای هر دو گروه مردان و زنان با افزایش به ترتیب 4/0 درصد و 3/0 درصد همراه بوده است.

وی افزود: جمعیت بیکار در کل جهان برای هر دو گروه مردان و زنان در سال 2008، 193 میلیون نفر برآورد شده است که از این تعداد قریب به 112 میلیون نفر مردان و 81 میلیون نفر را زنان تشکیل داده‌اند تعداد زنان بیکار در فاصله سال‌های 1998 تا 2008 حدود 9/16 درصد از 69 تا 81 میلیون نفر افزایش یافته است.