بزرگداشت سه بانوی تلاشگر برابری: ستاره فرمانفرماییان، هاله سحابی و فریده ماشینی

در آستانه سالگرد 22 خرداد-14 دی 1391

مدرسه فمینیستی: امروز 18 خردادماه 1391 در آستانه سالگرد 22 خرداد، جمعی از فعالان جنبش زنان از طیف های گوناگون، گرد هم آمدند تا یاد و خاطره سه زن تاثیرگذار (فریده ماشینی، هاله سحابی و ستاره فرمانفرماییان) که در خردادماه از میان ما رفتند را گرامی بدارند. در این مراسم فعالان زن از گروه های گوناگون حضور داشتند و مینو مرتاضی، مهین فهیمی (مادر سهراب اعرابی)، زهره تنکابنی، فخرالسادات محتشمی پور، نیره توکلی، فیروزه صابر، نوشین احمدی خراسانی، لی لی فرهادپور، شهلا فروزانفر، و… سخنرانی کردند. در این جمع صمیمانه خانواده هاله سحابی از جمله زری عطایی (مادر هاله) و آسیه شامخی دختر هاله سحابی و خانواده فریده ماشینی از جمله دخترش مریم عبادی و عروس اش نیز حضور داشتند. در این مراسم برخی از خانواده های زندانیان سیاسی نیز حضور داشتند از جمله رضا خندان همسر نسرین ستوده و… همچنین در این مراسم برخی از اعضای گروه های زنان از جمله مادران صلح، مدرسه فمینیستی، کانون زنان ایرانی، تا قانون خانواده برابر و… هم حضور داشتند.

مینو مرتاضی از سخنرانان این مراسم، سخنان خود را چنین آغاز کرد: امروز برای بزرگداشت نام نیک و ذکر خیر سه بانوی تاثیر گذار بر حیات اجتماعی دوران معاصر ایران گرد هم جمع شده ایم .بانوانی با تفاوت ها و اشتراکات مثال زدنی !اشتراکاتی که در این فرصت کوتاه به ان اشاره می کنم. رویکرد نو گرایانه در تربیت خانوادگی و جهان بینی معطوف به اخلاق عملی به جای تقدس گرایی سنتی.»

مینو مرتاضی سپس گفت: « ستّاره فرمانفرما؛ هاله سحابی؛ فریده ماشینی .سه زن از نسل ها و خانواده هایی با سبک های متفاوت زندگی و جایگاه و پایگاه متفاوت اجتماعی در یک اقلیم پا به دنیا گذاشتند» او سپس به ویژگی های مشترک این سه زن اشاره کرد و یکی از این ویژگی های مشترک را چنین عنوان کرد: « اولین ویژگی مشترک سه ایراندخت ما این است که هرسه آنان پدران نو گرا داشتند .پدرانی که در تربیت دختران شان از هر گونه کمک و همراهی دریغ نکردند».

او در انتهای سخنان خود نیز گفت: «فصل مشترک سرنوشت این سه زن این است که هریک چون شهرزاد قاصد پر قصه روزگارخویش بودند. با این تفاوت که در نمایش زندگی شان بی هیچ تردید و تاسفی به جای زن خیالباف، ایفای نقش اصلی را به زن واقع گرا سپردند. یادشان گرامی و روح شان شاد باد.»

مینو مرتاضی که مراسم را اداره می کرد، ابتدا از آسیه شامخی (دختر هاله سحابی) خواست تا سروده اش را به مناسبت سالگرد درگذشت مادرش بخواند.

مهین فهیمی (مادر سهراب اعرابی) نیز در این مراسم به عنوان دومین سخنران در ابتدا گفت: ماه خرداد برای ما یادآور روزهای تلخ و همچنین روزهای بزرگی برای مردم ایران است. او سپس از نقش هاله سحابی در مادران صلح و در زمان از دست دادن فرزندش یاد کرد و سپس به خانواده فریده ماشینی تسلیت گفت و از تلاش ستاره فرمانفرمانفرماییان در حوزه مددکاری تقدیر کرد و درگذشت او را به جامعه زنان تسلیت گفت. مهین فهیمی سپس اظهار امیدواری کرد که راه این سه زن، سرمشقی برای باقی زنان باشد. او در انتهای سخنان خود نیز یادی از زهرا رهنورد کرد و جای او را در میان زنان تلاشگر برابری خالی کرد.

یکی از دوستان نزدیک فریده ماشینی در این مراسم از روش مداراگر فریده ماشینی سخن گفت. او که همچنین همکلاسی هاله سحابی نیز بود گفت: «هاله و فریده هر دو دارای صفات مشترک و تکثر وجودی خیر بودند» او گفت: در مواقعی می شد که من در اوج درگیری های سیاسی مواضعی مخالف هاله داشتم اما متانت او باعث می شد که اختلاف نظرهای سیاسی ما به چیزی فراتر از گفتگو ختم شود. او سپس از همین تجربه و صفات مداراگرایانه فریده ماشینی سخت گفت و او را بانوی چراغ به دست نامید.

شهلا فروزانفر در این مراسم در ابتدای سخنان خود اظهار خوشحالی کرد که در مراسم بزرگداشت سه فعال زن حضور دارد. او خصوصیات مشترک این سه زن را سخت کوشی و انسان دوستی دانست و سپس شعری را قرائت کرد.

زهره تنکابنی از دیگر سخنرانان این مراسم بود که در بخشی از سخنان خود گفت: «جامعه ما همواره در برهه هایی که احساس خطر کرده، انسان های مصلحی را آفریده که در سکوت جامعه گم هستند اما به موقع چون دری گرانبها بپامی خیزند و به یاری مردم می شتابند.» او سپس از بسیاری از افراد مصلح در طول تاریخ نام برد از جمله از «سید خاتون» ملکه آل بویه یاد کرد که «با تدبیر خود ترکان را به عقب نشینی از سرزمین خود واداشت» و یا از ستارخان نام برد که از میان مردم آذربایجان علیه استبداد برخاست. او در ادامه گفت: «باید امیدوار و مطمئن بود که همیشه هاله های بسیار دیگری از این سرزمین ستم دیده به پا خواهد خواست و پیروزی از آن مردم است»

فخرالسادات محتشمی پور نیز در این مراسم گفت: سال گذشته فریده ماشینی در چنین روزهایی از هاله سحابی سخن می گفت و امسال خود فریده به هاله پیوست و معلوم نیست در سال آینده کدام یکی از ما به جمع آنها بپیوندیم. او سپس گفت که برخی از مصائب امروز ما شاید از همان خرداد سال 1388 شروع شد ولی باید برای هر واقعه ای خوبی هایش را هم در نظر بگیریم چرا که برکت همین واقعه آن بود که ما همدیگر را به رغم اختلاف نظرهای مختلف دوباره پیدا کردیم. وی سپس از فعالیت های گسترده فریده ماشینی در حوزه های مختلف از جمله در حوزه مسائل زنان و نیز شکل دادن و همبستگی با خانواده های سیاسی اشاره کرد. فخرالسادات محتشمی پور، فریده ماشینی را شاگرد منیره گرجی اولین و تنها زن نماینده مجلس خبرگان که زنی خودساخته بود نامید.

نوشین احمدی خراسانی از دیگر سخنرانان این مراسم، سخنان خود را چنین آغاز کرد: « در آستانه سالگرد 22 خرداد دور هم جمع شده ایم تا یاد و خاطره 3 تن از زنان کشورمان (یعنی ستاره فرمانفرماییان، فریده ماشینی و هاله سحابی) را که در همین خردادماه از میان ما رفته اند زنده نگه داریم. هر چند در همین خردادماه جنبش زنان شاهد به زندان رفتن زنانی دیگری از جمع خود بود، از جمله نرگس محمدی از فعالان حقوق زنان و حقوق بشر و نیز منیژه نجم عراقی از مترجمان باسابقه جنبش زنان. همچنین امروز که داشتم به این مراسم می آمدم خبر تاسف آور درگذشت سیما کوبان از نویسندگان و هنرمندان نام آشنای ایرانی را شنیدم که او نیز بر اثر سرطان در فرانسه درگذشت.» او سپس به این مسئله پرداخت که: «اما این مراسم که حول بزرگداشت سه زن متفاوت و از تبار گوناگون برگزار می شود خواه ناخواه پرسش هایی را پیش روی کنشگران جنبش زنان قرار می دهد. از جمله این که این سه زن «چه جایگاه مشترکی» در جنبش زنان دارند؟» و در ادامه در پاسخ به این پرسش گفت: « این سه زن هر کدام در سیستم و نظامهایی فعالیت می کردند که «دیگری» را بر نمی تافت و مخالف خود را تحمل نمی کرد. اما ویژگی مشترک این سه زن آن بود که هر سه در برابر فرهنگ عدم پذیرش دیگری، شجاعانه قد برافراشتند و در حد توان و ظرفیت شان، صادقانه سعی کردند تا ورای این فرهنگ مسلط، عمل کنند.» وی در انتهای سخنان خود گفت: « امروز می خواهم بر دستان پرتلاش ستاره فرمانفرماییان که مدرسه مددکاری و تنظیم خانواده را برای جامعه زنان کشورمان به ارمغان آورد، بر پیشانی اندیشمند فریده ماشینی که خود حجاب اش را عزیز می داشت اما برای زنان دیگر، حق انتخاب پوشش آزادانه قائل بود، و بر گونه های هاله سحابی که متن قرآن اش را برابری طلبانه تفسیر کرد بوسه بزنم و به احترام شان برخیزم.»

لی لی فرهاد پور در این مراسم از خاطرات اش در مورد هاله سحابی و فریده ماشینی سخن گفت. او در مورد فریده ماشینی گفت: «ما در یک کنفرانسی در پاریس همسفر بودیم. همه جور آدمی در این سفر بود. در پانل هایی که آدم های مختلف از چپ چپ تا سلطنت طلب تا روحانی از قم بود… پاریس بودیم و قطعا در آنجا دموکراسی وجود داشت. در آنجا همه هر فریاد و اعتراضی داشتند بر سر آدم هایی مانند فریده ماشینی فرو می ریختند. آقای روحانی که از قم آمده بود ماشینی را تکفیر می کرد. در حالی که برخی دیگر او را عامل جمهوری اسلامی می دانستند و برخی از چپ های لیبرال شده به فریده ماشینی می گفتند که همین حجاب تو نشانه عقب ماندگی توست… خلاصه همه او را تکفیر می کردند. ولی فریده ماشینی در آن برنامه همه این بحث ها و اتهامات را تحمل می کرد و من خودم شاهد این موضوع بودم.»

عروس فریده ماشینی نیز از دوران بیماری فریده ماشینی گفت.

فیروزه صابر از دیگر سخنرانان این مراسم، سخنان خود را «به یاد هاله»، «به یاد فریده ماشینی» و «به یاد و احترام ستاره فرمانفرماییان» آغاز کرد. او سپس گفت که همین دور هم جمع شدن ما برای یاد این سه زن، نشان می دهد که همانطور که این سه نفر زیست پربرکتی داشتند، نبود و فقدان شان هم نیز پربرکت است و همین جمع شدن ما برکت این سه زن است. او سپس گفت که زیست اجتماعی ما زنان از گروه های گوناگون باید در میان ما تمرین و تکرار شود. او سپس از نشست های همگرایی طرح مطالبات در انتخابات یاد کرد و گفت در آن نشست ها فریده ماشینی نشان می داد که چقدر تحمل دیگران و پذیرش دیدگاه های فکری مخالف را دارد. فیروزه صابر در ادامه از خصوصیات چندوجهی هاله سحابی سخن گفت. او یکی از این خصوصیات را پذیرش و تحمل دیگران دانست و گفت: «در آن شلوغی ها و تظاهرات های خردادماه 1388، یادم می آید که در میانه شلوغی و تیراندازی ما دیدیم که هاله یک موتور سوار نیروی انتظامی را به گوشه ای کشانده و مشغول بحث با اوست. ما ابتدا فکر کردیم که آن نیروی انتظامی دارد هاله را با خودش می برد ولی هاله گفت شما بروید ما داریم با هم بحث می کنیم. در واقع هاله داشت با آن نیروی انتظامی بحث می کرد که خشونت شما درست نیست و از این طور صحبت ها. اما در همان روزها ما می دیدیم که هاله نه تنها با نیروهای انتظامی صحبت می کند ولی در عین حال با جوانان در همان تظاهرات ها صحبت می کرد و به آنها هم یادآوری می کرد که خشونت درست نیست.

نیره توکلی یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود که سخنان اش را با این جمله آغاز کرد: «این زنانی که در عرصه نتوانستن، توانستند. در کشوری که در آن هنوز بحث بر سر آن است که زنان به لحاظ عقلی با مردان برابر هستند یا نه، در چنین جامعه ای، این زنان توانستند. در واقع در چنین جامعه ای ما زنان توانسته ایم صدایمان را به جهان برسانیم. آن هم با پیوستاری که صدیقه دولت آبادی و خیلی از زنان دیگر شروع می شود و تا ستاره فرمانفرماییان ادامه می یابد و تا امروز به مهرانگیز کار و شیرین عبادی و بسیاری دیگر می رسد. زنانی که هم زندگی و هم مرگ شان تاثیرگذار بوده است». او سپس گفت: «اگر عکس های سال های 1332 را و حتا سال 1357 را نگاه کنیم می بینیم که مردان دور زنان حلقه می زدند تا به ما آسیبی نرسد اما امروز در همین وقایع اخیر می دیدیم که هر جا جوانی کتک می خورد، حتا پلیسی کتک می خورد، این زنان بودند که می آمدند وسط میدان تا مردان را از خشونت حفظ کنند و نجات شان بدهند.» در ادامه نیره توکلی سروده اش را به یاد و خاطره این زنان قرائت کرد.

در ادامه یکی از همکلاسی های هاله سحابی، به نمایندگی از مجموع همکلاسی های مدرسه ژاندارک سخن گفت.