خواست تغییر قوانین: مدنی‌ترین راه اعتراض به قوانین نابرابر / میترا شجاعی

20 خرداد 1387

میترا شجاعی : در روزهای پنجم و ششم ژوئن- شانزدهم و هفدهم خردادماه- سمیناری با موضوع «تغییرات قانونی و جنبش‌های زنان» در شهر برلین برگزار شد.

در این سمینار، زنان فعال از سراسر جهان از جمله ایران، لبنان، آلمان و آمریکا حضور داشتند.

مهرانگیز کار حقوقدان و فعال زنان در آمریکا، اولین سخنران این سمینار بود که در مورد قوانین مربوط به خانواده و مقایسه قانون حمایت از خانواده قبل از انقلاب با قانون فعلی صحبت کرد.

وی به قانون حمایت از خانواده که در سال 1346 تصویب شد اشاره کرد و گفت: «بعد از تصویب این قانون برای اولین بار مقرر شد که حکم طلاق باید در دادگاه صادر شود و دیگر مردان نمی‌توانند تنها با مراجعه به دفاتر رسمی همسر خود را طلاق دهند».

به گفته مهرانگیز کار در این قانون همچنین حضانت کودک بعد از طلاق کاملا در اختیار دادگاه قرار گرفت و دادگاه هم موظف شد که مصالح کودک را برای تعیین سرپرست او در نظر بگیرد.

کار همچنین به این نکته اشاره کرد که حق ولایت کودک که تا آن زمان بعد از مرگ پدر در اختیار جد پدری بود، طبق این قانون در اختیار مادر قرار گرفت یعنی بعد از مرگ پدر، مادر و جد پدری هردو حق ولایت داشتند.
یکی دیگر از موارد مثبت قانون حمایت از خانواده به گفته مهرانگیز کار، محدود کردن شرایط ازدواج دوم برای مرد بود. وی در این مورد گفت: «طبق قانون حمایت از خانواده که در سال 1353 برای دومین بار اصلاح شد، اگر مردی بدون رضایت همسر اول ازدواج می‌کرد به 6 ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شد همچنین زنی که به عقد او درآمده بود نیز مجازات می‌شد». ‌

به گفته مهرانگیز کار، اولین قانونی که بعد از پیروزی انقلاب ایران لغو شد همین قانون بود و زنان ایران نتوانستند این عقب گرد را بپذیرند و به همین دلیل دست به اعتراض زدند.

وی در پایان سخنانش گفت: «با این که آن قانون نیز برای امروز زنان ما کم است ولی ما هنوز حتی نتوانسته‌ایم به همان قانون سال 1357 برسیم».

یکی دیگر از سخنرانان این سمینار دکتر نیره توحیدی استاد بخش مطالعات زنان دانشگاه کالیفرنیای آمریکا بود. محور اصلی سخنان دکتر توحیدی، کمپین یک میلیون امضا و بر شمردن مشخصات آن به عنوان یک حرکت اجتماعی بود.

وی کمپین را جنبشی نامید که طیف های مختلف زنان از نظر ایدئولوژی، مذهب و فرقه را در خود جای داده و به جای غرق شدن در نظریات کلی و ارائه راه حل‌های انتزاعی برای مشکلات زنان، سعی می‌کند تا از طریق راهها و روش‌های عملی به اهداف مشخص و ملموس برسد.
دکتر توحیدی گفت:«کمپین یک میلیون امضا با استفاده از استراتژی آموزشی خانه به خانه و چهره به چهره و توزیع جزوه‌های آموزشی در مورد کمبودها و ضعف‌های قوانین فعلی در ایران و با استفاده از مکالمه دوطرفه، گفت و گو، تفاهم، مذاکره و آموزش، مستقیما برقراری ارتباط بین فعالان و زنان معمولی را هدف قرار داده است».

نیره توحیدی همچنین به این نکته اشاره کرد که کمپین هیچ شباهتی به یک حزب سیاسی ندارد و زنان فعال در آن نه قصد ورود به حاکمیت را دارند و نه می‌خواهند قدرت را در دست بگیرند. به گفته وی فعالان کمپین هدفی فراتر از ورود به حاکمیت دارند، آنها می‌خواهند با تغییر دادن فرهنگ مردسالاری، و روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به برابری حقوق زن و مرد دست پیدا کنند.

ژاله گوهری، فعال زنان در وین یکی دیگر از سخنرانان این سمینار بود که در مورد حقوق کودکان در دو بحث حضانت و ولایت صحبت کرد.

وی نیز با اشاره به کمپین یک میلیون امضا، گفت: « برای اولین بار در تاریخ جنبش زنان در ایران ما شاهد آن هستیم که نارضایتی عمومی از قوانین موجود، در میان گروه کثیری از زنان ایرانی از همه قشرها با استفاده از روش‌های قانونی و با تکیه بر تغییر قوانین پدیدار می‌شود».

سیمین بهبهانی شاعر و فعال زنان از ایران در این سمینار شرکت کرده بود. وی با خواندن دو قطعه از اشعارش در مورد قوانینی که مصداق تبعیض علیه زنان سخن گفت. وی در مورد حجاب اظهار داشت که درست برعکس آن چیزی که عنوان می شود، حجاب نمی تواند جلوی مزاحمت برای زنان را بگیرد و همچنین نمی تواند همیشه نشانه وقار باشد. بهبهانی همچنین از کمپین یک میلیون امضا به عنوان حرکتی سازنده و تأثیرگذار برای تغییر قوانین یاد کرد.

فاطمه کاظم محقق لبنانی‌الاصل انستیتو تحقیقات زن و جنسیت از دانشگاه کلمبیای نیویورک نیز در این سمینار درمورد کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و کمیته‌های بررسی و تحقیق این کنوانسیون در کشورهای امضاکننده صحبت کرد.

به گفته وی ایران و امریکا جزو هشت کشوری هستند که این کنوانسیون را امضا نکرده‌اند. وی همچنین در مورد تإثیرات مشخصی که این کنوانسیون بر قوانین داخلی کشورهای امضاکننده داشته‌است سخن گفت.

فاطمه کاظم در مورد عربستان سعودی که یکی از امضاکنندگان کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان البته با حق تحفظ است اظهار داشت که در عربستان به علت کمبود و حتی نبود سازمان‌ها و فعالان زنان، دولت بعد از امضای این کنوانسیون هیچگونه پاسخ‌دهی ندارد و همچنین سازمان های بین‌المللی نیز از نقض این کنوانسیون در داخل عربستان مطلع نمی‌شوند. در حقیقت به گفته وی عربستان تنها به خاطر ژست جهانی این پیمان را امضا کرده‌است در حالی که دولت ایران می‌داند بعد از امضای این پیمان با وجود حرکت‌های قوی زنان در ایران باید نسبت به اجرای آن پاسخگو باشد.
در بخش پرسش و پاسخ از سوی برخی شرکت‌کنندگان عنوان شد که در مورد حرکت‌های زنان در ایران در این جلسه اغراق صورت گرفته و جای نگاه انتقادی به این حرکت‌ها به خصوص کمپین یک میلیون امضا خالی است.