چالش های زنان برای دستیابی به برابری

شهلا عبقری-13 اسفند 1387

مدرسه فمینیستی: در آستانه روز جهانی زن و تجدید پیمان با زنان سراسر جهان برای دستیابی به برابری زنان در پهنه گیتی ، به این می اندیشم که چگونه و با چه راهکار هایی باید پیش رفت تا در آینده ای نه چندان دور شاهد برابری زنان و تغییر قوانین تبعیض آمیز در ایران باشیم. نگاهی کوتاه به مبارزات زنان و درس از تجربیات گذشته راه را برای راهکارهایی باز می کند که برّی از اشتباهات گذشته باشد و نتایج ملموس تری را در پی داشته باشد.

از زمانِ کشف حجاب طاهره قره‌العین تاکنون، اشکال مختلف مبارزه برای حقوقِ زنان از یکسو و جلوگیری از تغییر حقوقِ زنان از سوی دیگر در چالش متقابل با هم بوده‌اند و تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ زنان عمدتاً در جنبش‌های عمومی حضور می‌یافتند ولی بندرت از خواسته‌ها و مطالبات خود صحبت می کردند. امّا بعد از انقلاب اسلامی این چالش واردِ دوران جدیدی شد که زن‌ستیزی اصلی‌ترین نشانه سنت‌گرایی، و دفاع از حقوق زنان به عمده‌ترین مظهر مدرنیته مبدل گردید. در این دوران زنان با شرکت در مبارزات اجتماعی به مطالبات و خواسته‌های خود تاکید ورزیدند. نقطه آغازین این دوره ، تظاهرات با شکوه زنان در سال ۱۳۵۸ بود که زنان ، شروع به بیان خواست‌ها و مطالبات خود کردند.

در شرایط دو دهه اخیر که زن ستیزی و تجدد ستیزی ، ایدئولوژی رسمی جامعه شده است ، پر واضح است که زنان با اشتیاق و انرژی بیشتری به مبارزه با تحجر اقدام کرده و برای برابری خواهی از خود مایه گذاشته اند. چنین است که در سال های اخیر اعتلای جنبش زنان ایران را شاهدیم و می‌بینیم که زنان با تلاش و کوشش خستگی ناپذیر، به طور مستمر خواسته‌ها و مطالبات خود را با استفاده از هر فرصت کوچکی اعلام می‌دارند و برای احقاقِ حقوق خود از پای نمی‌ نشینند.
در دو دهه اخیر جنبش زنانِ ایران یکی از توانا ترین و پیشروترین جنبش های فمنیستی در منطقه خاورمیانه و در سطح جهان بوده و به خوبی توانسته رشد و ارتقاء کیفی و کمی به دست آورد.

در سال ١٣٧۶ جنبش زنان خواست‌ها و مطالبات خود را هم سو با برنامه‌های اصلاح طلبان یافت و تلاش عظیمی را برای بسیج زنان برای شرکت در انتخابات سامان داد. زنان بعنوان نیمی از جامعه مشتاقانه به پای صندوق‌های رأی رفتند تا دولت و مجلسی را قدرت دهند که به زنان ایران، رفع تبعیض ، آزادی و احترام به حرمت انسانی شان را وعده می داد. نتیجه این مشارکت پیروزی اصلاح طلبان بود. اصلاح طلبان پس از به قدر ت رسیدن نشان دادند که آنچه قبل از قدرت در مورد رفع تبعیض می گفتند فقط شعار بوده و آنان را به خواسته های زنان کاری نیست. فعالین جنبش زنان درس بزرگی از این تجربه گرفتند و در یافتند که باید ارزش رای های خود را بدانند و بدون بررسی دقیق، آرای خود را هدر ندهند. سر خوردگی زنان از اصلاح طلبان نقطه عطفی در جنبش زنان بوجود آورد که منجر به ایجاد جنبش مستقل زنان گردید. در این دوران، فعالان جنبش زنان دریافتند که با راهکارهای مختلف باید جنبش مستقلی را پایه بگذارند . جنبش مستقلی که با قدرت برای دستیابی به خواست های زنان تلاش کند. یکی از مهم ترین راه کارها برای قدرت گرفتن جنبش، طرح کمپین جمع آوری یک میلیون امضا بود که از شهریور 1386 وارد مرحله عملی گردید.

در طول 2 سال و اندی که این کمپین در حال فعالیت است، دامنه اگاهی زنان کوچه و بازار در سراسر ایران نسبت به قوانین زن ستیز بالا رفته است و جنبش زنان می رود که از سطح روشنفکری و نخبه گرایی به میان توده های زنان در بطن جامعه گسترش یابد. با وجود مشکلات فراوانی که به عناوین مختلف برای فعالان کمپین درخلال 2 سال گذشته به وجود آمده با این همه، کمپین توانسته نیروهای تازه نفس زنان را به خود جلب کند و همچنان پیش برود.

می بینیم که در طول سال گذشته، فشارها نسبت به فعالان کمپین، افزایش یافته و با دستگیری و زندانی کردن طولانی کنشگران جنبش، سعی براین است که سد هایی بوجود بیاید که فعالیت کمپین متوقف گردد. همانطور که تا کنون جنبش زنان در رویارویی با موانع نهراسیده و همچنان با راه کارهای نو و خلاق، جنبش را تداوم داده باز هم راه خود را پیدا خواهد کرد. هر قدر مشکلات و موانع تشدید شود مبارزات رنان بیشتر صیقل خواهد خورد و برّا تر پیش خواهد رفت.
همه می دانیم که جامعه ایران جامعه جوانی است ، به این معنی که اکثریت احاد حامعه بین 20 تا 30 سال سن دارند که نیمی از آنان زنان هستند. خصیصه جوانان، نوگرایی است و با ایجاد موانع نمی شود جلوی نوگرایی را گرفت. قوانینی که 1400 سال پیش کارآیی داشته، بعید است که در جامعه جوانی مانند ایران کار آیی داشته باشد.

دیده ایم که زنان چه به صورت متشکل یا خود جوش، در مقابل قوانین تبعیض آمیز مقاومت کرده اند. زمانی که بعد از انقلاب برای برون رفت زنان از حوزه عمومی و سوق آنان به درون خانه، بسیاری از مشاغل برای زنان ممنوع گشت و حتا تحصیل در بسیاری از رشته های دانشگاه نیز برای دختران ممنوع شد، چه نتیجه ای داد؟ آیا زنان به درون خانه ها برگشتند؟ زنان با مقاومت و پشتکار از در دیگری وارد شدند بطوری که امروز بیش از 60 در صد از دانشجویان ایران زن هستند. در بسیاری از رشته های کسب و کار نیز می بینیم که زنان ما با اتکا به نفس، وارد شده اند و کم نیستند زنان محقق، نویسنده، روزنامه نگار ، شاعر هنرمند،کارگردان و… که خواستهای زنان را به طرق مختلف مطرح می کنند. امروز صحبت کردن از خواستهای زنان در میان توده ها جا دارد و بسیارند نشریه ها و روزنامه ها و کتاب ها و سایت های اینترنتی که به مسایل زنان می پردازند. می دانیم که ایرانیان بالاترین تعداد وبلاگ ها را دارند و تعدادقابل توجهی از این وبلاگ ها، ویژه زنان است.

دیده ایم که فعالان حقوف بشر و کلیه زنان برابری طلب در ایران و سراسر جهان در پرده برداری از قوانین ضد زن و سیستم مردسالار ایران فعال بوده اند و هر چه پرتوان تر در پهنه گیتی به تکاپو پرداخته اند و در افشای سیاست های ضد زن در جامعه ایران تلاش مداوم نموده اند .

دیده ایم که در سیستم ارتباطی سریع جهان امروز، عقب نگهداشتن زنان بوسیله قوانین متحجر عملی نخواهد بود. در دنیای ارتباطاتی امروز، زنان به سرعت می توانند با دیگر زنان در سراسر جهان و با جنبش فمینیستی جهانی مرتبط شوند و از تجربه آنان استفاده کنند . در این راستا فعالان جنبش زنانِ خارج از ایران می توانند در مرتبط ساختن زنان داخل کشور، سهم داشته باشند و توجه زنان آزادیخواه جهان را جلب کرده و در رساندن صدای حق طلباته زنان ایران به جنبش بین المللی زنان، موثر باشند و ارتباط محکم و مستمری را محقق سازند .

در شرایط امروز ایران که فشارها بر جنبش داخل شدت یافته ،نقش جنبش زنان خارج از ایران بسیار مهم است. ایجاد شبکه های ارتباطی که از یک طرف زنان ایرانی سراسر جهان را به هم مرتبط سازد و از طرف دیگر ارتباط با شبکه جهانی زنان را میسر نماید از ضروریات حیاتی است که از وظایف عمده این بخش از جنبش است.

بسیار به جا است که چنین شبکه های ارتباطی در خارج از کشور به وجود آید. شبکه سراسری همکاری زنان ایرانی و شبکه بین المللی همبستگی با مبارزات زنان ایران چندی است که در خارج از ایران ایجاد شده و در این راستا فعالیت می کنند.

امروز بسیار باعث خوشحالی است که مبارزات زنان ایران با تمام فراز و فرود هایش از مسیر درست و منطقی اش منحرف نشده و همچنان به آرامی در راستای خواسته های برابری خواهانه پیش می رود. آنچه که به نظر من بسیار امید بخش است، تداوم و استمرار مبارزات زنان است. تداوم و پشتکار بدون ترس و واهمه ازمشکلات، شناخت عمیق از نشانه های قدرت عقب گرا، فریب نخوردن، دانستن ارزش آرای زنان و تلاش در خصوصی سازی اعتقادات مذهبی و ایدئولویک که پیروزی را به دنبال خواهد داشت و دور نخواهد بود روزی که تبعیض و نابرابری از جامعه ایران رخت بربندد.