لایحه حمایت از خانواده یا فروپاشی خانواده؟ / زهرا ربانی املشی

23 شهریور 1389

جرس: مدتهاست که لایحه حمایت ازخانواده در دستور کار مجلس قرار گرفته است ولی در روزهای اخیر مسکوت شد تا در فرصت مناسب تری به آن بپردازند. بند 23 این لایحه دارای ویژگیهای خاصی است، مسئله تعدد زوجات، مسئله بی‌نیازی مرد از اجازه همسر اول برای ازدواج دوم و مسئله ازدواج موقت از مسائلی است که در آن آمده است. واضح است نباید این موارد را، مسئله زنان دانست بلکه بررسی آن با نگاه به کل خانواده باید صورت گیرد چرا که به جرأت میتوان گفت که زن کالا و ابزار نیست بلکه رکن عاطفی خانواده است و اگر شخصیت او خدشه دار شود بنیان عاطفی کل خانواده از هم می پاشد.

این لایحه از جهات شرعی، قانونی، اخلاقی وعاطفی قابل بحث است که فقط به چند نکته اشاره می کنم:

1- عده ای آیه 3 از سوره نساء را مجوزی برای تعدد زوجات میدانند،”و ان خفتم الاّتقسطوا فی الیتامی فانکحوا من النساء مثنی و ثلاث و رباع” در حالیکه آنچه از تفاسیر مختلف بر می‌آید:

اولاً: در زمان نزول آیه، بر اثر جنگها و غزوات، تعداد کودکان یتیم و زنان بی‌سرپرست در جامعه زیاد شده بود و چون زنان کارنمی‌کردند تا مخارج کودکان خود را تأمین کنند، از طرفی هیچ ارگان و سازمانی برای حمایت از آنان و یا بودجه خاصی برای امرار معاش آنان وجود نداشت و اعراب تازه مسلمان شده از فرهنگ بالایی برخوردار نبودند تا بدون چشم‌داشت از بچه‌ها نگهداری کنند، لذا درقرآن می‌فرماید که زنان شوهر از دست داده را به عقد خود در آورید تا هم از زنان و هم از بچه‌های آنان سرپرستی کنید. در حالیکه شرایط سخت آنروزها در جوامع امروزی کمتر یافت میشود.

ثانیاً: بلافاصله بعد از این دستور شرطی را بیان می‌کند “وان خفتم الّا تعدلوا فواحده” و اگر می‌ترسید که نتوانید عادل باشید به یک همسر اکتفا کنید.

2- همچنین در آیه 129 سوره نساء می‌فرماید: “و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء ولو حرصتم” یعنی شما هر چند که حریص و راغب بر عدالت باشید هرگز بین زنان متعدد از نظر تمایلات نمی‌توانید به عدالت رفتار کنید.

3- طراحان لایحه باید مسئله مشکلات اقتصادی و عاطفی امروز جامعه را در نظر بگیرند که چطور مرد و گاهی زن برای اداره یک خانواده کوچک گاهی مجبورند چند شیفت کار کنند.

4- در کشوری که طبق شریعت اسلامی و قانون اساسی آن، انسان بما هو انسان کرامت دارد، تصویب این قانون به معنای نادیده گرفتن کرامت زن میباشد. در قوانین رژیم گذشته اجازه همسر اول برای ازدواج دوم شرط بود. آیا با اسلامی شدن حکومت، کرامت انسانی باید بیشتر شود یا کمتر؟

5- مسئله تعدد زوجات فقط ظلم به زن نیست بلکه ظلم به کل خانواده است واین مسئله باعث از هم پاشیدگی خانواده می شود و عملاً ثابت شده که مرد با همسر جدید زندگی جدیدی را آغاز کرده و زن و بچه‌ها بدون حضور پدر و یا با حضور کمرنگ پدر با مشکلات اقتصادی وعاطفی روبرو خواهند شد.

6- یکی از علل اختیار کردن زن دوم در لایحه ، وجود بیماری صعب العلاج در زن است. آیا اگر مردی بیماری صعب العلاج داشته باشد و زن از پرستاری او سرباززند و یا او را رها کند چگونه تفسیر می‌شود؟ زنی که بیمار است اعم از بیماری روحی یا جسمی، نیازمند عطوفت و مهر مضاعف است نه اینکه شوهر با اختیار کردن زن دوم نمک بر زخم او بپاشد.

7- در صورت تصویب این قانون چه کسانی از آن بهره‌مند می‌شوند؟ قشر ثروتمند جامعه یا طبقه متوسط و محروم؟ مردانی هم که زن دوم اختیار می‌کنند همسر دوم را از میان دختران و زنانی انتخاب می‌کنند که بچه ندارند و منظور نظر قرآن که سرپرستی ایتام است اعمال نخواهد شد.

8- قسمتی از لایحه دلالت دارد بر قانونی شدن ازدواج موقت. این مسئله گرچه از مسائلی است که در اسلام وجود دارد، ولی با توجه به شرایط روز باید فواید و مضرات آن مورد بررسی قرار گیرد اینکه بعضی از مراجع تقلید می‌گویند”بعید نیست که اشکال داشته باشد” به این معنی است که همه جوانب فقهی آن را در نظر گرفته‌ و نظر داده‌اند.

اما آیا نمایندگان مجلس، شرایط بهداشتی- پزشکی امروز کشور را توجه دارند و می‌دانند که بیماریهایی چون هپاتیت، ایدز و … در جامعه ما غوغا می‌کند؟ آیا با تصویب این لایحه و آزاد شدن ازدواج موقت، این بیماریها غیر قابل کنترل‌تر نخواهد شد؟

آیا نمایندگان محترم تاثیر ازدواج موقت بر افزایش آمار سقط جنین را بررسی کرده اند؟ و اگر چنانچه این بچه‌ها سقط نشوند، تبعات وجود آنها در جامعه در نظر گرفته‌شده است؟

آیا نمایندگان می‌دانند که در صورت تصویب این قانون، دیگر جلوی هیچ رابطه نامشروعی را هم نمی‌توان گرفت؟

علاوه بر این، ازدواج موقت به هیچ وجه نمی‌تواند بر طرف کننده مشکل بالا رفتن سن ازدواج جوانها باشد، بلکه این معضل را تشدید میکند.

از این نوع ازدواج یا مردان خانواده‌دار استفاده می‌کنند که این می‌تواند عاملی باشد برای از هم پاشیدن زندگی، و یا پسران و دختران جوان را شامل می‌شود که در آن پس از تمام شدن مدت متعه، تأثیرات روانی و اجتماعی ناشی از تنهایی به مراتب سخت‌تر و مشکل‌تر از تنهایی قبل از ازدواج خواهد بود.

امیدوارم که نمایندگان مجلس و دولت طبق وظیفه خود، به راه و روش خدمت کردن، بیشتر توجه کنند و در جهت رفع مشکلات و معضلات جامعه اعم از مشکلات اقتصادی، بیکاری، مسکن و…. بکوشند تا شرایط ازدواج دائم را فراهم کنند و برای تصویب قانونی با این اهمیت دقت فراوان کنند تا مبادا به جای حمایت از خانواده باعث فروپاشی خانواده شوند.