برخی اظهارنظرها در همایش ملی آینده پژوهی مسائل خانواده در ایران

18 دی 1389

طلائی:نتوانستیم زن اجتماعی را با نگرش دینی خود تعریف کنیم

ایلنا: رییس کمیسیون فرهنگی شورای‌شهر تهران، در همایش ملی آینده پژوهشی مسائل خانواده در ایران که صبح روز شنبه در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد با اشاره به اینکه با تغییراتی که پیش‌رو است راهی که طی می‌شود به ترکستان می‌رود، تاکید کرد: وقتی قرار است به عنوان یک آسیب‌شناس حرف زد باید انتقادی حرف زد. نه به این معنی که نگاه ما آنقدر منفی است که تنها به مشکلات نگاه کنیم بلکه ما می‌گوئیم مشکلات با تدبیر حل می‌شود و باید ببینیم چگونه وضع موجود را می‌شود حل ساخت.

به گزارش خبرنگار ایلنا، مرتضی طلائی با اشاره به اینکه در شرایطی زندگی می‌کنیم خواه‌ناخواه از بیرون و از درون تاثیر می‌گیریم و نمی‌توانیم جهانی شدن را نادیده بگیریم گفت: بعد از انقلاب صنعتی در دنیا زن تبدیل به نیروی کار ارزان شد و وقتی که در ایران زن وارد عرصه اجتماعی شد ما نتوانستیم زن اجتماعی را با نگرش دینی خود تعریف کنیم.
او افزود: مشکل ما این بود که زن را وارد اجتماع کردیم اما نتوانستیم به جایگاه زن در خانواده آن را تطبیق بدهیم و جدا شدن زن از خانواده منشأ اولیه بروز بسیاری از حوادث بود.

او تاکید کرد: منظور این نیست که زن نباید در عرصه اجتماعی فعالیت داشته باشد بلکه ما معتقدیم زن باید در جامعه حضور فعال داشته باشد اما مشروط به اینکه تعریف دقیقی از حضور در عرصه خانواده نیز ارائه شود و فعالیت اجتماعی آن منجر به این نشود که از کانون خانواده دور بماند.

او با اشاره به اینکه ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. جامعه ما جامعه در حال گذر است و انفجار اطلاعات و ارتباطات توان رویارویی با محیط خانواده را از والدین می‌گیرد و مشکل اساسی خانواده‌ها این است که حرف یکدیگر را نمی‌فهمند. اما اینکه چه تشکیلاتی باید خانواده را برای برخورد با این تعارضات مدیریت می‌کرد و چالش‌های خانواده را برطرف می‌کرد مهم است.توانمندسازی پدران و مادران اتفاق نیفتاد که این از ناتوانی آموزش و پرورش بود.

او مثال زد اگر بچه‌ای که درس نمی‌خواند را از مدرسه اخراج کنیم ما راحت می‌شویم اما اگر آن را تا آخر عمر در مدرسه نگه داریم هزینه‌ای که باید برایش داده شود بسیار کمتر از هزینه‌ای است که اخراج کردنش دارد.
طلایی افزود: نتیجه این مسائل می‌شود یأس و ناامیدی در جوانان و طلاق، کودکان کار، کودکان فرار و زنان سرپرست خانوار که نباید این افراد را نادیده گرفت و درباره آنها صحبت نکرد.

او در پایان با ارائه راه‌حل برای این گونه مسائل گفت: ما باید مادران را به کام خانواده برگردانیم و پدران را از چند شغله بودن به یک شغله بودن برسانیم و رسانه‌ها را به کار فرهنگی تشویق کنیم زیرا این روزها رسانه‌ها با ما صحبت می‌کنند، رسانه‌ها با بچه‌های ما صحبت می‌کنند و ما با بچه‌هایمان حرف نمی‌زنیم.

در حوزه خانواده نسبت به سلطه فرهنگی باید حساسیت نشان داد

ایلنا: محمد روشن استادیار پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه از سال 1304 تا 1357، 20 فقره قانون‌گذاری در حوزه خانواده وجود داشته است،گفت: در حالی که از سال 1357 تاکنون یعنی در 32 سال 51 مورد قانون‌گذاری داشته‌ایم که در برخی از این قوانین شش بار بازنگری شده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا،او با اشاره به اینکه مهم‌ترین قانون لایحه حمایت از خانواده بوده است از پنجمین ماه سال 1383 در چرخه رسیدگی مجلس قرار دارد گفت: وقتی خانواده اساس جامعه است باید به لایحه‌ای که برای آن پیشنهاد شده است رسیدگی کرد.

او با اشاره به اینکه در اصل 10 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است؛ از آنجا که خانواده واحد بنیادین جامعه است، همه قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده و پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانواده بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد. در حال حاضر خواه‌ناخواه در فرآیند جهانی شدن هستیم پس طبیعی است که افرادی که دنبال سلطه هستند یک سری عوامل بیرونی و درونی را به کار می‌گیرند.
او با اشاره به وجوه منفی جهانی شدن از سلطه اقتصادی، سلطه سیاسی و سلطه فرهنگی نام برد و گفت: در حوزه خانواده نسبت به سلطه فرهنگی باید حساسیت نشان داد.

او با اشاره به ابعاد دینی، فرهنگی، عاطفی و اخلاقی تاثیرات جهانی شدن بر روی خانواده‌ها گفت: مهم‌ترین مساله ضرورت حفاظت از فرهنگ‌ها، تقدس خانواده، عاطفی بودن روابط خانواده، جداسازی تدبیر منزل و تنظیم روابط خانواده براساس اخلاق است و افراد باید با وظایف خود آشنا باشند قبل از اینکه حقوق خود را بداند.
او با اشاره به موانع فرهنگی جهانی شدن گفت: در ایران حقوق خانواده مبتنی بر دین است، فرهنگ ما اجازه نمی‌دهد جهانی شدن تاثیرات مخرب بر خانواده بگذارد، سنت‌ها، آداب، رسوم محلی و ملی نمی‌گذارد جهانی شدن تاثیرات منفی به جای بگذارد، نهادینه شدن خانواده در هر جامعه و ریشه‌دار بودن خانواده در تاریخ هر ملت، موانع فرهنگی است که از آثار مخرب جهانی شدن جلوگیری می‌کند.

او با اشاره به موانع حقوقی جهانی شدن گفت: رعایت اخلاق حسنه به عنوان قانون آمره، رعایت نظم عمومی به عنوان قانون آمره، حکومت قوانین مربوط به احوال شخصیه، قانون حاکم بر روابط زوجه (در ایران تنها روابط شوهر وجود دارد)، قانون حاکم بر روابط پدر، مادر و اولاد و تابعیت که براساس خاک و خون است موانع حقوقی ایران در برابر تاثیرات مخرب جهانی شدن است.

او ادامه داد: با مطالعه قوانین داخلی و استانداردهای بین‌المللی در می‌یابیم که از راه قوانین نمی‌توان خللی در بنیان خانواده ایجاد کرد. اما نگرانی این است که استحاله فرهنگی در مقابل حجمه عظیم رسانه‌ها به فرهنگ و تمدن به وجود آید.
او در ادامه پیشنهاد کرد: با توجه به اینکه اجلاس ملی آینده پژوهی مسائل خانواده در ایران ناظر به آینده است باید در شیوه قانون‌گذاری برای خانواده تجدیدنظر شود، تجمع قوانین اتفاق بیفتد و 51 قانونی که در ارتباط با خانواده وجود دارد تبدیل به یک قانون جامع شود و قوانین از نهاد خانواده حمایت کنند و مانع از تجزیه آن شوند.

او با اشاره به لایحه حمایت از خانواده گفت: این لایحه به جای آنکه لایحه حمایت از خانواده باشد قانون حمایت از طلاق است و در آن روش‌های تجزیه اعضای خانواده را سهولت بخشیده‌ایم. ما باید کودک و زن را در خانواده ببینیم.
او در ادامه با اشاره به اینکه خانواده احتیاج به قانون‌گذار واحد دارد گفت: نهادهای مختلفی مطابق با شئون خود برای خانواده قانون‌گذاری می‌کند اما یک شورای عالی خانواده وجود ندارد. این در حالی است که برای مثال در هفته گذشته شورای عالی سینما تشکیل شد که این امر بسیار خوبی بود. اما آیا ارزش خانواده به اندازه سینما نیست؟

او در ادامه با تاکید بر اینکه خانواده متولی واحد عالی می‌خواهد گفت: باید قضات، وکلا و ضابط ویژه برای رسیدگی به مشکلات خانواده آموزش داده شود و دادگاه‌های اختصاصی همراه با رسیدگی تخصصی برای مشکلات خانواده تشکیل شود و خانواده‌ها آموزش حقوقی ببینند و تکالیف خود را در برابر یکدیگر بدانند و همچنین همه نهادها و مراکز اجرائی به تدوین پیوست فرهنگی با تاکید بر خانواده الزام یابند.

سردرگمی سنت ومدرنیته تعارضاتی را در خانواده‌های ایرانی بوجود آورده است

ایلنا: ابراهیم حاجیانی عضو هیات علمی دانشگاه و مدیر گروه پژوهش‌های فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک با ارائه مقاله خود تحت عنوان پیش‌بینی و آینده‌نگری تحولات ساختاری نهاد خانواده در ایران با تاکید بر نظریه سنت و مدرنیسم گفت: گفتمان حاکم بر جامعه‌شناسی ایران بر پایه این نظریه است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، او درباره شرایط آینده خانواده ایرانی گفت: سنت و مدرنیته دو مقوله‌ای است که در آینده خانواده‌های ایرانی تاثیر می‌گذارد زیرا خانواده‌های ایرانی در برخی از جهات کاملا مدرن شده‌اند اما در برخی از جهات کاملا سنت‌گرا هستند و این برخی از مشکلات را مانند روابط میان زن و مرد و تغییر نقش‌ها در خانواده سبب می‌شود.
او با اشاره به عوامل موثر بر آینده نهاد خانواده گفت: نیروهای سنتی می‌خواهند وضع خانواده در شرایط تاریخی بماند اما نیروهای مدرن می‌خواهند خانواده در فرآیند جهانی شدن گام بگذارد، نیروهای سنتی نگهدارنده وضع موجود هستند که دولت با ارائه خدمات و حمایت از خانواده، کنترل و نظارت بر خانواده برای حل مشکلات آن به آن کمک می‌کند.
او از دیگر نیروهایی که نگهدارنده وضعیت سنتی هستند به نقش‌آفرینی ارزش‌های نهادهای دینی، حمایت قضایی و تاثیر سنت‌های ایرانی اشاره کرد و گفت: فشارهای ناشی از مدرنیته نیز از همه سو به خانواده ایرانی حمله می‌کند. مانند رسانه‌ها، آزادی‌ها، اشتغال بانوان، افزایش سطح تحصیلات و تحصیلات بانوان، افزایش مدت اوقات فراغت، تقویت برابری جنسیتی، افزایش نفوذ ارزش‌های غربی، رشد آموزش مهارت‌های زندگی، تشدید تعارضات از این قبیل هستند.
او با اشاره به تعارضاتی که در خانواده‌های ایرانی در اثر سردرگمی میان سنت و مدرنیته به وجود آمده است گفت: از طرفی قبح طلاق در خانواده‌های ایرانی از بین رفته است و طلاق وسیله‌ای برای برطرف کردن مشکلات در نظر گرفته می‌شود و از طرف دیگر قوانین و عرف مانع از طلاق می‌شود و در نتیجه میزان شادکامی در روابط خانوادگی تضعیف می‌شود.

او در ادامه با اشاره به تاثیر برخی از فرآیندها مانند افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان گفت: تعداد زنان شاغل افزایش یافته و در نتیجه آگاهی آنها و انتظار آنها تغییر یافته اما مردهای ما نسبت به گذشته تغییری نکرده‌اند و این باعث اختلافات خانوادگی زیادی شده است. به علاوه رشد آموزش‌های خانوادگی آنقدر قوی نیست که در خانواده تعادل ایجاد شود.

او در ادامه با اشاره به سختگیری‌های قانونی و عرفی در زمینه طلاق گفت: این سختگیری‌ها منجر به سازگاری عرفی زن و مرد می‌شود به این معنا که زندگی زناشوئی ادامه می‌یابد اما تنش‌ها نیز افزایش می‌یابد و در زندگی شادکامی وجود ندارد.

او با اشاره به اثر تحقق برابری جنسی و کاهش بعد خانواده گفت: حمایت‌های سنتی از خانواده‌های هسته‌ای رو به افول می‌گذارد و تبدیل ازدواج سنتی به ازدواج گزینشی جامعه را شاهد پدیده همباشی (زندگی زوجین بدون ازدواج) می‌کند که در حال حاضر هم نمونه‌های اندکی از آن دیده شده است.
او همچنین با اشاره به عدم هماهنگی میان انتظارات و توقعات زن و مرد گفت: این گونه روند ادامه زندگی خانوادگی سبب کاهش نقش والدینی مرد و زن می‌شود و خانواده‌ها را به سمت خانواده‌های تک والدینی، خانواده‌های نا تنی و ازدواج مجدد حرکت می‌دهد. همچنین پیش‌بینی می‌شود هنجارهای مربوط به ازدواج مجدد کاهش یابد و روابط عاطفی خارج از خانواده گسترش یابد.

او با اشاره به پیش‌بینی‌هایی که گفته شد گفت: با نگرشی بدبینانه خانواده عرصه تقابل دو فرآیند سنت و مدرنیته خواهد بود و برخی از عناصر تحت تاثیر نیروهای مدرن کاملا تغییر می‌کند و برخی از عناصر با فشار سنت بر جای می‌ماند.