رادیو فردا: روز بیست و دوم خرداد در میان طیف وسیعی از فعالان مدافع برابری حقوق زن و مرد در ایران، «روز همبستگی زنان» نام گرفته است.
اولین تجمع زنان که در سال ۸۴ برگزار شد کمی قبل از انتخابات ریاست جمهوری بود و هنوز دولت محمد خاتمی اداره کشوررا در دست داشت و این تجمع بدون درگیری و دخالت پلیس پایان یافت؛ اما در ۲۲ خرداد سال بعد که همزمان با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد نژاد بود نیروهای انتظامی و پلیس، زنان را در این روز در میدان هفت تیر مورد ضرب و شتم قرار دادند و به زندان فرستادند.
اکنون در چهارمین سالگرد ۲۲ خرداد هنوز پرونده قضایی بسیاری از فعالان مدافع برابری حقوق زن و مرد به دلیل شرکت در این تجمع باز است ولی به رغم سرکوب و فشارهای دو سال گذشته، فعالان جنبش زنان، این تجمع ها را مثبت ارزیابی می کنند.
به عقیده آنها بر آمدن کمپین یک میلیون امضاء از دل این تجمع ها مهم ترین دستاورد برای زنان است.
کمپین یک میلیون امضاء کارزاری است برای جمع آوری یک میلیون امضاء از شهروندان و ارائه آن به مجلس برای تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان همچون قوانین دیه، ارث، چند همسری، حضانت فرزند و غیره است.
تجمع علیه «نقض حقوق زنان»
اولین تجمع زنان، در ۲۲ خرداد ۱۳۸۴ با عنوان «نقض حقوق زنان در قانون اساسی ایران» در مقابل دانشگاه تهران برگزار شد. این تجمع علاوه بر این که با استقبال و حمایت گروه های مختلف زنان، انجمن ها و سازمان های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی روبرو بود، آرام و بدون دخالت خشونت آمیز نیروهای انتظامی برگزار شد.
به رغم این که تجمع ۲۲ خرداد سال ۸۵ را طیف وسیعی از زنان با نظرات و اعتقادات سیاسی و مذهبی مختلف حمایت کردند، اما به تدریج با مشخص شدن خواست های فعالان زن به ویژه کمپین یک میلیون امضاء که خواستار تغییر در قوانین به نفع زنان است، برخی از زنان اصولگرا تاکنون از پاسخ دادن صریح به این مسئله که از کمپین حمایت می کنند یا خیر اجتناب کرده اند.
جلوه جواهری، فعال مدافع برابری خقوق زن و مرد و از اعضای کمپین یک میلیون امضا، می گوید تهیه فراخوان دعوت به تجمع ۲۲ خرداد سال ۸۴ از سوی گروهی از زنان به نام «جمع هم اندیشی فعالان جنبش زنان» تهیه شد.
خانم جواهری در این باره به رادیو فردا می گوید: «گروه هایی از زنان که می خواستند به شیرین عبادی تبریک بگویند، دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند از آن به بعد در یک جمع متشکل، هر ماه دیداری تجدید کنند و تجربیاتشان را با هم در میان بگذارند. نتیجه تشکل این شد که بعد از یک سال و نیم گفت و گو و بحث بر سر خواسته مشخص تغییر قوانین، قرار بر این شد که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ در روز ۲۲ خرداد، تجمعی برگزار شود.»
وی افزود: «این تجمع برگزار شد و به دو دلیل بازتاب بسیار خوبی پیدا کرد، اول این که از نظر کمی، برای اولین بار بود که شش هزار نفر در یک تجمع برای زنان حضور داشتند و دوم این که توانسته بود گروه های مختلفی را جمع کند.»
گرچه اولین تجمع ۲۲ خرداد با موفقیت برگزار گردید، اما از سوی برخی از گروه ها و فعالان حقوق زنان، به دلیل نزدیکی تاریخ این تجمع به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در تیرماه همان سال، انتقاداتی مطرح شد که بر نحوه برگزاری تجمع سال بعد ۲۲ خرداد ۱۳۸۵ درمیدان هفت تیر تأثیر گذار بود.
جلوه جواهری، فعال جنبش زنان، در این باره می گوید: «بعضی می گفتند، عده ای توانسته اند از این تجمع سوء استفاده کنند که البته بحثی است که همیشه در مورد جنبش زنان وجود داشته است و بعضی می گفتند، این تجمع بازار انتخابات را درداخل ایران گرم کرده است.»
وی می افزاید: «اما در سال ۸۵ این تجمع در شرایط کاملاً متفاوتی برگزار شد، در شرایطی که دولت تغییر کرده بود و بسیار بسته تر عمل می کرد و تشکل های غیر دولتی عقب نشینی کرده بودند. تکرار این تجمع در این شرایط نشان می داد که این خواسته، فرادولتی است و ما به این که چه دولتی بر روی کار آمده کاری نداشتیم. اگر سال ۸۴ نیز این اتفاق افتاده بود، برای این بود که بگوییم ما باید از هر فرصتی استفاده کنیم و استفاده نیز خواهیم کرد.»
آغاز دور تازه فعالیت زنان
تجمع ۲۲ خرداد سال ۸۵ با حمایت فعالان دانشجویی و سندیکایی برگزار شد و خواست مشخص آن، تغییر قوانین تبعیض آمیز در جمهوری اسلامی بود.
اما این تجمع با حمله نیروهای پلیس و ضرب و شتم زنان و مردان شرکت کننده مواجه شد و حدود ۷۰ نفر بازداشت شدند که گرچه به تدریج آزاد شدند اما برای آنها پرونده های قضایی تشکیل شد.
نسرین ستوده، وکیل دادگستری و عضو کانون مدافعان حقوق بشر، به رادیو فردا می گوید: در پی این تجمع دو دسته شکایت به موازات هم مطرح شد.
خانم ستوده می افزاید: «من به اتفاق خانم عبادی و خانم علی کرمی شکایتی را علیه نیروی انتظامی به دلیل اقدام غیر قانونی آنها مطرح کردیم و در این شکایت درخواست کردیم که خانم ها را به پزشکی قانونی ارجاع دهند. پزشکی قانونی آثار ضرب و جرح را روی بدن خانم ها تأیید کرد و بازپرسی مربوطه سه بار نماینده نیروی انتظامی را برای توضیح احضار کرد، اما هر سه بار نماینده نیروی انتظامی از حضور در مرجع قضایی خودداری کرد.»
وی می گوید: «طبق قانون، باید در این پرونده دستور بازداشت مسئولان صادر می شد، اما متأسفانه قرار منع تعقیب برای متهمین صادر شد. پرونده دیگری که به موازات شکایت ما علیه نیروی انتظامی تشکیل شد، شکایتی بود که با گزارش نیروی انتظامی و سازمان اطلاعات، علیه زنانی که تجمع کرده بودند مطرح شد و برای بعضی از زنان که دراین تجمع شرکت کرده بودند، احکام سنگینی مانند زندان به مدت پنج سال صادر شد.»
از ۲۲ خرداد سال ۸۵ تاکنون، به گزارش سایت ها و منابع خبری فعالان جنبش زنان، در مجموع احکام ۳۰ سال حبس تعلیقی و قطعی برای فعالان زن صادر شده است.
در ماه های اخیر برای چند تن از آنها از جمله رضوان مقدم، مینو مرتاضی، نسرین افضلی، ناهید جعفری و احترام شادفر افزون بر احکام حبس، حکم شلاق نیز صادر شده است. اما آن چه که به عقیده فعالان جنبش زنان، اهمیت ۲۲ خرداد را برجسته می کند به وجود آمدن تشکل های زنان از دل آن است که کمپین جمع آوری یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز در جمهوری اسلامی، مهم ترین آنهاست.
«تا قبل از این تاریخ به دلیل حرکت های پراکنده، ما در یک حالت انتزاعی کار می کردیم. یعنی سازماندهی می کردیم و یک گروه تشکیل می دادیم و می دانستیم که می خواهیم تبعیض ها را از میان ببریم، ولی نمی دانستیم چگونه و از چه مسیری و با چه هدف مشخصی این کار را انجام دهیم. تجربه ۲۲ خرداد باعث شد که انتقادات برایمان ملموس شود و ببینیم که مردم چه برخوردی دارند.»
جلوه جواهری، فعال حقوق زنان
جلوه جواهری، فعال حقوق زنان و از اعضای کمپین یک میلیون امضاء در این زمینه می گوید: «تا قبل از این تاریخ به دلیل حرکت های پراکنده، ما در یک حالت انتزاعی کار می کردیم. یعنی سازماندهی می کردیم و یک گروه تشکیل می دادیم و می دانستیم که می خواهیم تبعیض ها را از میان ببریم، ولی نمی دانستیم چگونه و از چه مسیری و با چه هدف مشخصی این کار را انجام دهیم. تجربه ۲۲ خرداد باعث شد که انتقادات برایمان ملموس شود و ببینیم که مردم چه برخوردی دارند.»
وی می افزاید: «همین انتقادها باعث شد که در ۲۲ خرداد ۸۵ دفترچه هایی پخش شود که این مسئله با ۲ ۲ خرداد ۸۴ تفاوت داشت چرا که در آن سال اطلاع رسانی ما فقط از راه رسانه هایی بود که در اختیار داشتیم و می خواستیم نشان دهیم که می توانیم مردم را از کوچه و خیابان به تجمع بکشانیم و البته در آن تجمع، افراد متفاوتی را دیدیم. این دفترچه ها نیز تجربیاتی بود که از تجمعات قبل کسب کرده بودیم و می توانم بگویم، تراکم تمام تجربه های سال های پیش بود.»
افزون بر فعالیت گسترده کمپین یک میلیون امضاء پس از تجمع ۲۲ خرداد سال ۸۵، تشکل ها و کمپین های دیگری نیز شکل گرفتند که از جمله می توان از کمپین «مادران صلح» یاد کرد.
به عقیده نسرین ستوده، وکیل دادگستری، حتی تشکل هایی که پیش از آن شکل گرفته بودند پس از این رویداد، فعالیت های خود را منسجم تر ادامه دادند.
او می افزاید: «در همه این حرکت ها یک نقطه عطف مشترک وجود دارد و آن این است که زنان را از حاشیه به عرصه عمومی کشاند. به ویژه در کمپین یک میلیون امضاء با روش خانه به خانه و چهره در چهره، سعی کردند افراد را از نزدیک با مسائل زنان و موضوعات مربوط به آنان درگیر کنند. بنابر این باید قائل باشیم، در هر گامی که زنان برداشتند یک مرحله به تکامل این حرکت کمک کردند.»
زنان اصولگرا و سکوت در قبال جنبش زنان
به رغم این که تجمع ۲۲ خرداد سال ۸۵ را طیف وسیعی از زنان با نظرات و اعتقادات سیاسی و مذهبی مختلف حمایت کردند، اما به تدریج با مشخص شدن خواست های فعالان زن به ویژه کمپین یک میلیون امضاء که خواستار تغییر در قوانین به نفع زنان است، برخی از زنان اصولگرا تاکنون از پاسخ دادن صریح به این مسئله که از کمپین حمایت می کنند یا خیر اجتناب کرده اند.
مریم بهروزی، رییس جامعه زینب، در سمینار مطالبات حقوق زنان و قانونگذاری در ایران که اسفند ماه ۸۶ در دانشگاه تهران برگزار شد، با رد بخشی از تلاش هایی که میان جنبش زنان انجام می شود، گفت که اسلام به اندازه کافی به ما حقوق داده است و ما باید تلاش کنیم اسلام به صورت قانون در آید.
عیسی سحرخیز، روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی در ایران، عقیده دارد زنان اصولگرا و نزدیک به حاکمیت نگاه مثبتی به کمپین زنان و مطالبات آن ندارند.
وی در این زمینه به رادیو فردا می گوید: «این طیف اگر چه در درون خود نیز دیدگاه واحدی ندارد، مخصوصاً در تحولات دهه اخیر ما شاهد این هستیم که بسیاری از اینها وقتی با شرایط جامعه برخورد می کنند عملگرا و پراگماتیسم می شوند، اما در مجموع نگاهشان نگاهی سنتی است و هر نوع حرکتی را برای تغییر قوانین در جهت برابری زن و مرد، هم از نگاه سیاسی و هم از نظر مذهبی، کاری نادرست می دانند.»
آقای سحرخیز می افزاید: «با توجه به این که جنبش زنان در طیف گسترده اصلاح طلب و تحول خواه قرار گرفته، طیف اصولگرا حرکت هایی را که در این زمینه صورت گرفته است از جمله تجمع ۲۲ خرداد را در چهارچوب تقابل با مذهب و حاکمیت می دیدند. در نتیجه هیچ نگاه مثبتی به مسئله نداشتند و فکر می کردند این جریان ضد دین و ضد انقلاب است.»
در ۲۲ خرداد سال ۸۶ در سالگرد روز «همبستگی زنان»، فعالان زن تجمعی را برگزار نکردند.
جلوه جواهری، عضو کمپین یک میلیون امضاء، در توضیح این مسئله به بازنگری فعالان جنبش زنان به فعالیت های خود در سالی که گذشته بود اشاره دارد و می گوید: «در سال ۸۴ و ۸۵ ما توانستیم تجمع را برگزار کنیم ولی در سال ۸۶ این کار ممکن نبود و ما یک سال تمام، در خیابان ها امضاء جمع می کردیم. البته هر شیوه ای به جای خود مؤثر است.»
«با توجه به این که جنبش زنان در طیف گسترده اصلاح طلب و تحول خواه قرار گرفته، طیف اصولگرا حرکت هایی را که در این زمینه صورت گرفته است از جمله تجمع ۲۲ خرداد را در چهارچوب تقابل با مذهب و حاکمیت می دیدند. در نتیجه هیچ نگاه مثبتی به مسئله نداشتند و فکر می کردند این جریان ضد دین و ضد انقلاب است.»
عیسی سحرخیز، روزنامه نگار در ایران
وی اظهار عقیده می کند: «سال ۸۶ فضا بسیار بسته تر از آن بود که بتوان تجمعی برگزار کرد و امسال هم بعید می دانم که بتوان این کار را کرد. مسئولیت حرکتی که در پیش گرفته ایم را نیز بر دوش داریم و برایمان مهم است افرادی که جذب کرده ایم، بتوانند با خیال آسوده به کارشان ادامه دهند. سال ۸۶ برای جنبش زنان سال دشواری بود اما سالی بود که زنان خود را جدی گرفتند و از طرف حاکمیت نیز با آنان جدی برخورد شد. رسانه ها نیز جدی شدند و آنهایی که نام جنبش زنان را به زور می بردند، اکنون می گویند جنبش زنان و جنبش یک میلیون امضاء.»
کامیابی ها و ناکامی ها
به رغم کامیابی ها و نیز هزینه ای که فعالان جنبش زنان برای خواست های مدنی و قانونی خود همچون ضرب و شتم، زندان و شلاق پرداخته اند، اما به عقیده عیسی سحرخیز، تحلیلگر سیاسی، هنوز در برخی زمینه ها لزوم بازنگری برای دستیابی به موفقیت بیشتر وجود دارد.
او معتقد است که «جنبش زنان و حرکت ۲۲ خرداد تلاش می کرد خود را فارغ از تحولات و اصلاحات تعریف کند و در اولین مرحله دچار یک اختلاف و انشقاق شد و همه افراد، آن حرکت های اولیه را ادامه ندادند. البته این مسئله مثبت بود و دامنه این کار را گسترش داد ولی نیروها را دچار تفرقه و پراکندگی کرد و این زمینه را فراهم کرد که حاکمیت اقتدارگرا که بعد از دوران اصلاحات روی کار آمده بود بتواند راحت تر با این جریان برخورد کند و افراد را بازداشت و محدود کند و جنبش زنان را محاصره کند.»
به گفته این روزنامه نگار، «با توجه به این که اهدافی را که (فعالان زن) در نظر گرفته بودند مقطعی و متنوع بود و این قدرت را داشتند که با شرایط خود را تطبیق دهند و وضعیت را عوض کنند، خود به خود پتانسیلی را ایجاد کردند که توانست در مجموع نتیجه مثبتی را به وجود آورد. اگر این نتایج مورد بازنگری قرار می گرفت و جنبش می پذیرفت که یک کار متشکل با مطالبات حداقلی، راحت تر عمل می کند می توانست موفق تر باشد.»
امسال در آستانه سالروز ۲۲ خرداد، کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، در بیانیه ای که ده ها سازمان و نهاد بین المللی حقوق بشر آن را امضا کرده اند، ضمن اعلام همبستگی با زنان ایران از دولت ایران خواسته اند که به زنان فرصت دهد تا مراسم گرامی داشت این روز را بدون هیچ محدودیتی برگزار کنند.
«گزارش ویژه هفته» را هر سه شنبه بعد از خبرهای ساعت ۱۹ از رادیو فردا می تواند بشنوید.
در این رشته گزارشها، همکاران و گزارشگران رادیو فردا از مرز رویدادهای روز عبور می کنند و به بررسی تحلیلی مسائلی می پردازند که از جمله در حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی ورزشی، در این یا در آن حد، خبرساز شده اند.
+ There are no comments
Add yours