مدرسه فمینیستی: پنجاه و نهمین اجلاس کمیسیون مقام زن در سازمان ملل بیست سال پس از «اجلاس پکن» (که در سال ۱۹۹۵ در شهر پکن برگزار شده بود)، درماه مارس ۲۰۱۵ با نام (پکن+۲۰) به مدت دو هفته با شرکت نماینده های بخش دولتی و غیردولتی ۱۹۰ کشور جهان در نیویورک برگزار شد.
در این اجلاس دستاورد‌ها و چالش‌های عملی و نظری کشورهای مختلف بر اساس ۱۲ محور نگران کننده حوزه زنان که پانزده سال پیش در اجلاس پکن طرح شده بود، مورد پیگیری و بررسی قرار گرفت. از ایران نیز هیئتی به ریاست شهیندخت مولاوردی معاون ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده در این کنفرانس شرکت داشت. همزمانی این کنفرانس با مذاکرات اتمی ایران و کشورهای ۵+۱ در لوزان، صورتی دیگر از نمایندگی رسمی زنان در کنفرانس های جهانی را به نمایش گذاشت.
نحوه حضور هیئت ایرانی در کنفرانس زنان در دو بخش دولتی و غیردولتی، مشارکت سیاسی زنان در مقابله با موانع سیاسی، مشکلات حضور نمایندگان تشکل های مستقل زنان در این کنفرانس، سیاستهای کلان دولتی بر نحوه طرح مشکلات و تاثیرمسائل زنان در کنفرانس های بین المللی در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد.
کنفرانس جهانی زن از گذشته تا امروز
اولین کنفرانس جهانی زنان از سوی کمیسیون مقام زن، که یکی از ارکان شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان مل با تاکید بر موضوع تساوی کامل جنسیتی، مشارکت زنان در توسعه و افزایش مشارکت زنان در موضوع صلح، در سال ۱۹۷۵ در مکزیکو سیتی برگزار شد.
کنفرانس‌های دوم و سوم به ترتیب در سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ در کپنهاک و نایروبی تشکیل شد. کنفرانس چهارم مقام زن که یکی از مهم‌ترین کنفرانس های این برنامه است بعد از یک وقفه ده ساله در سال ۱۹۹۵ و در شهر پکن برگزار شد. در این کنفرانس برنامه‌ای با ۱۲ محور مورد تصویب ۱۸۹ کشور قرار گرفت. این دوازده محور شامل زنان و فقر، تحصیل و آموزش زنان، زنان و بهداشت، خشونت علیه زنان، زنان و درگیری‌های مسلحانه، زنان و اقتصاد، زنان در قدرت و تصمیم‌گیری، سازوکارهای نهادی برای پیشرفت زنان، حقوق بشر و زنان، زنان و رسانه، زنان و محیط زیست، و دختر بچه‌ها بودند. در واقع برنامه عمل این کنفرانس نگاهی دقیق تر و جزئی نگر به مسائل زنان داشت و امضای توافق نامه و برنامه عمل تعیین شده دولت های شرکت کننده را ملزم به پاسخگویی می کرد.
از جمله دلایل اهمیت این کنفرانس طرح مباحث مربوط به فمینیسم جهانی با نگاه ویژه به فمینیسم شرقی، توجه به چندگونه گی زنان و نقش‌ها و شرایط آنان ، توجه به فمینیسم درکشورهای مسلمان به ویژه خاورمیانه بود. اما آنچه به این کنفرانس اهمیتی تاریخی داده است به نمایش گذاشتن جهانی شدن فمینیسم و تحول در آگاهی ها و مطالبات زنان بود: «فرآیندهای فراملی و جهانی هم در صف بندی های نظری و هم در عملکرد سازمان های زنان کشورهای مختلف دگرگونی های بسیاری بوجود آورده بود. اگر در کنفرانس نایروبی هنوز زنان فمینیست نیز مانند سایر مبارزین به صفوف ایدئولوژیک، از جمله سمت گیری به طرف “بلوک شرق” و “بلوک غرب” تقسیم شده بودند و هنوز بسیاری از تنش ها مربوط به صف بندی های نظری و سیاسی بین المللی بود که از دید برخی ارتباط مستقیم با مسایل جنسیتی نداشت، در کنفرانس پکن اما تکیه اصلی برسر مسایل عملی زنان، پیدا کردن راه حل های عملی و کار ساز، و رسیدن به توافق بر سر یک برنامه عمل مشترک بود تا بیان نامه های سیاسی و نظری مشترک. در این کنفرانس دیگر “بلوک شرق”، “جهان دوم” و مفاهیمی امثال آن به تاریخ پیوسته تضعیف دولت های ملی، کمرنگ شدن مرز های ملی و جغرافیایی، قدرت گیری بیشتر کارتل ها، شرکت های فراملی، فراملیتی یا چندملیتی، آثار زیانبار سیاست های نئولیبرالی “تعدیل ساختاری” و خصوصی سازی به ویژه برای زنان، رشد و افزایش مهاجرت های بین المللی، کمرنگ یا حتی بی رنگ شدن کمونیسم و ایدئولوژی ها و مبارزات طبقاتی و در عوض پررنگ شدن جنبش های قومی، مذهبی و هویت طلبانه، به ویژه جنبش های بنیادگرای مذهبی، از یکسو، و از سوی دیگر رشد جنبش های دموکراسی خواهی، جنبش های مدنی و حق خواهانه، به ویژه جنبش زنان، و تقویت پراگماتیسم و عمل گرایی و …. همگی باعث شده بودند که کلان روایت ها، تئوری ها و مبانی ایدئولوژیک مجرد و انتزاعی اهمیت خود را از دست بدهند و در عوض فعالین مسایل زنان کار خود را به طور عمده بر مبنای میثاق ها و کنوانسیون های جهانی و برنامه های عملی مبتنی بر حقوق بشر، حقوق زنان… به پش ببرند» ( توحیدی، ۱۳۸۷)
امسال ۲۰ سال پس از اجلاس پکن پنجاه و نهمین اجلاس کمیسیون مقام زن در نیویورک همزمان با روز جهانی زن با راهپیمایی عظیم زنان شرکت کننده در کنفرانس آغاز به کار کرد. نظر به اهداف و برنامه عمل پکن ، انتظار می رفت که پیام ها و سخنان هیئت های شرکت کننده دولتی و غیردولتی طبق برنامه مذکور طراحی شده باشد. هرچند رویکرد برخی از هیئت ها در پی گیری مفاد این برنامه الزاما مبتنی برمشکلات جنسیتی زنان نبود.
پس از بیست سال…
شانس حضور در این کنفرانس از طریق موسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه اراسموس نصیب من هم شد. بیست سال پس از آنکه در ابتدای راه جنبش زنان و جنبش های فمینیستی برای اولین بار در کارگاه های مشورتی و آمادگی نمایندگان اعزامی ایران به پکن ، شرکت کرده بودم این بار فمینیست ۵۶ ساله ای بودم که انگار به جشن تولد بیست سالگی خود می رفت، کنجکاو، منتقد، متوقع و سپاسگزار. پس با این چهار حال برای یافتن پاسخ به چهار پرسش زیر پا به این کنفرانس گذاشتم:
◀️ 8- حصول اطمینان از حفظ محیط زیست
ظاهرا اراده بر این است تا ازطریق اهداف توسعه هزاره گفتمان «عدالت جنسیتی» از سوی ایران در مقابل گفتمان «برابری جنیستی» کنوانسیون جهانی رفع تبعیض به مشترکات قابل توجهی دست پیدا کند. هرچند همصدایی زنان مجلس ششم با کوشندگان جنبش زنان در دفاع از کنوانسیون جهانی و خواست پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی رفع تبعیض سوغات سفر هیئت دولتی زنان و نیز زنان نزدیک به حاکمیت در سال ۱۹۹۵ به کنفرانس پکن بود.۳
در ادامه جلسه سوسن طهماسبی سوالی در مورد تحریم ها طرح کرد و جلسه مجددا با محوریت موضوع تحریم ها ادامه یافت و پس از دو ساعت پرسش و پاسخ در محیطی صمیمانه به پایان رسید.
نگاهی به نحوه ی حضور هیئت غیردولتی:
همانطور که پیش از این گفته شد تشکل های غیردولتی که مقام مشورتی سازمان ملل را دارا هستند میتوانند پس از تایید نهایی نهادهای دولتی ذیربط در اینگونه کنفرانس ها شرکت کنند. مولاوردی در این باره چنین می گوید: «نامه ای را از مدیر اجرایی نهاد زنان سازمان ملل دریافت کردیم مبنی بر حضور هر چه بیشتر سازمان های مردم نهاد، بنابراین برای این منظور، کار شناسایی و بررسی سازمان های مردم نهاد را در دستور کار قرار دادیم و فراخوانی را از ابتدای شهریور ماه اعلام کردیم تا انتخاب سازمان ها بر اساس برنامه محوری صورت گیرد.» او سپس گفت: از هر یک از این سازمان ها که مقام مشورتی از سازمان ملل دارند، خواستیم تا برنامه های خود را برای مشارکت و حضور در اجلاس ارسال کنند که در مجموع 32 مکاتبه انجام و از 14 سازمان برنامه ها دریافت شد از میان این سازمان ها، پنج سازمان که برنامه های آنها در چارچوب استانداردهای قابل قبول برای ارائه در سازمان ملل بود، انتخاب شدند».
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، در ایران راه رسیدن به کنفرانس جهانی زنان راه پرپیچ و خم تاییدیه و مجوزهای گوناگون است. هر چند دانستن آماری معادل ۳۲ سازمان زنان که به مقام مشورتی دست پیدا کرده اند باعث خوشحالی است اما ای کاش که تعداد بیشتری از این نهادها در فعالیت های جامعه مدنی زنان هم شرکت کنند تا هم بیشتر شناخته شوند و هم در تعامل با زنان جامعه بتوانند همچون قاصدی عادل و با تدبیر در سازمان ملل و کنفرانس های مربوط به زنان حضور یابند.
معاون رییس جمهوری با اشاره به برگزاری چند جلسه توجیهی برای آماده سازی هیات های دولتی و غیردولتی می گوید: «در نحوه ارائه گزارش ها در پنل ها به یک اجماع رسیدیم تا به یک هم افزایی برسیم تا جاییکه حتی متن گزارش ها به ما ارائه شد در حالیکه مرسوم نیست که سازمان های مردم نهاد موارد قابل طرح خود را در اختیار دولت قرار دهند اما اعتماد و حسن نیت دلیل این مساله بود.»
او با بیان اینکه از هر سازمانی که برنامه ارائه کرد بدون توجه به خط سیاسی آنها استقبال شد، گفت: برنامه هایی برای ما مهم بود که تاثیرگذاری لازم را در اجلاس داشته باشد. موسسه اسلامی زنان، بنیاد توسعه کار آفرینی و انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی انتخاب شدند.» همانگونه که از لابلای سخنان ریاست هیئت ایرانی پیداست یکی از شرایط انتخاب این سازمان ها، ارتباط و هماهنگی با برنامه های هیئت دولتی و شاید در نهایت هماهنگی با سیاستی بوده است که دولت در آن زمان بدان عمل می کرد و نه الزاما سیاستی که مستقیما مرتبط با مسائل زنان باشد. هرچند که رفع تحریم ها مطالبه عموم جامعه اعم از زن و مرد است و هرچند گزارش های انجمن های مذکور با توجه به نوع فعالیت و ماموریت این انجمن ها مبتنی بر واقعیت بود، اما قاعدتا این توقع وجود دارد که همین تعداد اندک نمایندگان زن در کنفرانس بر رفع تبعیض ها نیز پافشاری می کردند.
به هر روی طبق گزارش هیئت ایرانی، ظاهرا نمایندگان موسسه اسلامی زنان موفق به دریافت ویزا نشده بودند. بنابراین تنها دو انجمن شرکت کننده در دو دو پانل مجزا به ارائه گزارش پرداختند. بنیاد زنان کار آفرین در گزارش خود ضمن معرفی زنان موفق در امر اشتغال و کارآفرینی به فعالیت های خود در مناطق محروم نیز اشاره کرد آنان نیز به نوبه خود از تاثیر تحریم ها بر تلاش های زنان در حوزه اقتصاد و اشتغال سخن گفتند. ، علیرغم مشکل امنیتی که برای موسس این انجمن (یعنی دستگیری آقای منصوریان) پیش آمده بود توانستند گزارشی کامل و مستند از وضعیت زنان مبتلا به ایدز ارائه دهند و اشاراتی هم به تحریم ها و تاثیر آن در توسعه و گسترش ایدز داشتند.
تعدادی از اعضای برخی تشکل های رسمی دیگر مانند «انجمن حامی» و نیز «انجمن امام علی» به طور فردی و بدون برگزاری پانل در کنفرانس شرکت کرده بودند. توجه و علاقمندی این زنان به ویژه نسل جوان، به کارگاه ها و سخنرانی های ارائه شده در بخش غیردولتی کنفرانس جهانی، نوید انتقال تجاربی گرانبها را درقالب سوغات کنفرانس جهانی زنان برای زنان ایران می داد. بعد از پایان هر دو پانل اکثر شرکت کنندگان غیرایرانی برای کسب اطلاعات بیشتر، ایجاد ارتباط و تشویق اعضای این دو انجمن خوشنام و معتبر تا مدت ها به گپ و گفت صمیمانه ادامه می دادند. این تجارب و ارتباطات هرچند در قالب محدودیت های اعمال شده به دست می آید اما فرایند فمینیسم جهانی و فراملیتی را درتعامل با کشورهای مختلف غنی می سازد.
کلام پسین:
به طورکلی شاید بتوان گفت که مجموعه برنامه هیئت ایران در دو بخش دولتی و غیردولتی در کنفرانس جهانی زنان، گفته و ناگفته، با تدبیری سیاسی، هم جهت با مذاکرات ایران و کشورهای ۵ +۱ حول موضوع تحریم و تاثیر آن بر مسائل زنان طراحی شده بود.
ظاهرا این مجموعه تلاشی چند سویه و تدبیری سیاسی در قالب رفع تحریم ها بود که از قضا به نتیچه دلخواه دست یافت. در واقع وقتی در لوزان دولتمردان ایرانی برای رفع تحریم ها مذاکره می کردند، هیئت زنان ایرانی حاضر در کنفرانس جهانی زنان نیز درباره تاثیر تحریم ها بر زندگی زنان «تظلم خواهی» می کرد. هرچند نتیجه همصدایی این دو گروه در کنار صبوری و استقامت مردم ایران، زن و مرد ایرانی را از شر تحریم ها نجات بخشید اما بیان حقیقت تبعیض در هجمه اولویت های دیپلماتیک و مصالح کشور یک بار دیگر رنگ باخت.
پانویس:
* – قسمت هایی از این متن در نشست ماهانه دانشگاه یو سی ال ای لوس آنجلس درتاریخ ۴ آپریل ارائه شد.
منابع:
۱. http://javanonline.ir/fa/news/706817
۲. http://www.yalasarat.com/vdciupazyt…
۳: توحیدی، نیره . تعامل جهانی محلی فمینیسم در جنبش زنان ایران، ۱۳۸۷
http://feministschool.com/spip….
4:
http://www.irna.ir/fa/News/81528237/
۵. شجاعی، منصوره . مفهوم متکثر فمینیسم
+ There are no comments
Add yours