لایحه ای در مذمت خانواده

مریم رحمانی-31 تیر 1387

مدرسه فمینیستی: خبر را می خوانم کلیات لایحه حمایت از خانواده در مجلس تصویب شد. شوکه شدم فکر می کردم مجلس هشتم قرار نیست مجلس هفتمی باشد که هر چیزی را که دولت بخواهد تصویب کند من سیاست نمی دانم اما اهالی سیاست می گفتند این مجلسی است که دولت را به چالش خواهد کشید اما این مجلس که قرار بود رنگ و بویش با مجلس هفتم متفاوت باشد کاری کرد کارستان! کاری که مجلس هفتم با تمامی نقدهای جدی که بر ان وارد است انجام نداد همان چند زن نماینده ای که در مجلس هفتم حضور داشتند (البته منظورم عشرت شایق نیست که در زن ستیزی روی مردان زن ستیز را سفید کرده است!) حداقل با برخی مواد این لایحه از جمله ماده 23 مخالف بودند اما مجلس هشتم، با 8 زن نماینده مجلسی مردانه است که در همین ابتدای کار دارد تکلیفش را با همه زنان این سرزمین روشن می کند. درست است که تعداد زنان دراین مجلس زیاد نیست اما ایا حداقل یکی از اینها نطقی درباره موارد منفی این لایحه نمی توانست ارائه دهد؟ یا شاید می انگارند تافته جدا بافته اند و مشکلات زنان جامعه ربطی به مجلس نشینان ندارد؟ در هر صورت تصویب کلیات این لایحه ننگی است بر ساحت مقدس مجلسی که قرار است خانه ملت باشد.

لایحه ای که دولت به عنوان لایحه حمایت از خانواده به مجلس هفتم ارائه کرد نظیر باقی لوایح و طرح های دولت است که بدون کارشناسی ارائه شده و بلایی که این نظرات به طور مثال بر اقتصاد کشور وارد کرده دیگر انقدر عیان است که هیچ کس نمی تواند ان را پنهان کند.

الغرض از موضوع دور نیافتیم صحبت بر سر نیمی از جامعه است که سعادت و شقاوت کل جامعه در گرو سعادت و شقاوت همین نیمه است نیمی از جامعه که همیشه انکار شده و نادیده انگاشته شده و وقتی جنبش زنان ایران خواسته های حداقلی زنان ایران را مطرح کرد صدای مسندنشینان درامد که اینها در پی براندازی نهاد خانواده اند و اصولا گفتمان رسمی حاکم بر کشور همیشه در پی ایجاد تصویری از فمینیسم در جامعه است – که البته نشان از نافهمی، کج فهی و نادانی است- که فمینیسم قصد از بین بردن نهاد مقدس خانواده را دارد و جنبش زنان می خواهد جامعه اسلامی ما را به انحطاط بکشاند! اما از قرار همه چیز برعکس است و برخلاف این ادعا، چرا که جنبش زنان در پی منع تعدد زوجات است و دولت محترم در پی ترویج ان. اینجا می خواهم سوالی از دولت و مجلس محترم که دغدغه حفظ کیان خانواده را دارند بپرسم، ایا نهاد خانواده با تعدد زوجات مستحکم تر می شود یا با تک همسری؟

در قران در سوره نسا آیه3 امده است: پس آن کس از زنان را به نکاح خود دراورید که شما را نیکوست: دو، سه یا چهار اگر بترسید که راه عدالت نپیموده پس تنها به یک زن یا کنیزی اکتفا کنید این نزدیک تر به عدالت و ترک ستمکاری است. اما گفتمان مردسالاری در طول تاریخ قسمت اخر را نادیده گرفته و حکم به تعدد زوجات داده است در حالیکه خداوند نیز نیک می داند اجرای عدالت بین دو همسر چقدر سخت است که آن را با ترک ستمکاری همراه کرده است. فراموش نکنیم این آیه برای تشویق به تعدد زوجات نیست بلکه در زمانی که چند همسری پدیده ای شایع بوده و مردان بیش از 4 زن می توانستند اختیار کنند تعداد زنان را به 4زن محدود کرده، آن هم با قید عدالت و در انتها اذعان به سخت بودن رعایت عدالت کرده است برای بازداشتن مردان از ازدواج مجدد. بنابراین می توان این آیه را آیه ای در مذمت چندهمسری قلمداد کرد(در آن زمان چندهمسری پدیده ای شایع بود از جمله ایران که به گواهی تاریخ در حرمسرای خسروپرویز12هزار زن وجود داشت).

اما در طول تاریخ فقه اسلامی که برپایه گفتمان مردسالاری شکل گرفته تعدد زوجات را امری مشروع قلمداد کرده و از دل این مشروعیت قوانین مدنی ایران شکل گرفته است. البته اگر در لایحه حمایت از خانواده قبلی مرد باید برای ازدواج مجدد رضایت همسر اول را جلب می کرد در ماده 23 لایحه جدید حمایت از خانواده آمده است: اختیار همسر دائم بعدی، منوط به اجازه دادگاه پس از احراز توانایی مالی مرد و تعهد اجرای عدالت بین همسران می باشد.

اما در این لایحه نیامده شرایط احراز توانایی مالی مرد چیست و چگونه دادگاه این مسئله را تشخیص خواهد داد. همچنین در این ماده عدالت تعریف نشده است اصولا عدالت از ان دسته واژه های انتزاعی است که هرکسی فهمی از ان دارد و به قول فالاچی از هیچ کلمه ای به اندازه عدالت سوءاستفاده نشده است. دولت محترم باید توضیح دهد معیارهای این عدالت چیست؟ آیا عدالتی منظور نظراست که در 1400 سال پیش عدالت خوانده می شد و ان هم، خوابیدن به نوبت در بستر زوجات است؟ آیا در قرن 21 تنها هم اغوشی به نوبت عدالت محسوب می شود و یا مثلا پرداخت نفقه به موقع به همسر و احیانا فرزندان حاصل از ازدواج قبلی؟ به گمانم با افزایش سطح درک و فهم زنان و مردان، معیارها هم تغییر می کند و اصولا در این زمان نمی توان عدالت را منوط به موارد ذکر شده دانست. در زمان معاصر با مقتضیات خاص خودش اختیار همسر دوم کاملا نافی عدالت است. ازدواج مجدد از منظر من زن به معنی رجحان دادن دیگری است بر زن سابق، پس چگونه می توان در اینجا عدالت را برپا کرد؟ در مورد اجرای عدالت در بین همسران چه نهادی مسئول خواهد بود و چگونه بر اجرای ان نظارت می شود؟

تکلیف همسر اول چیست؟ باید بسوزد و بسازد یا می تواند از همسر خیانتکارش جدا شود؟ اصولا چنین لوایح و قانون هایی سبب نیک جلوه دادن خیانت می شود و در آینده نه چندان دور گریبان همین دولتمردان و جامعه را می گیرند.
در قانون حمایت از خانواده قبلی مرد موظف بود برای ازدواج مجدد از همسرش اجازه بگیرد اما در این لایحه هیچ نیازی به خبر دادن به همسر اول نیست بنابراین تحقیری که این قانون به زنان روا داشته حتی از قانون قبلی بیشتر است.در روایات امده سکینه دختر حسین بن علی(چندبار ازدواج کرد) در زمان ازدواج اش قید می کرد که همسرش نمی تواند چند زن داشته باشد و یکی از شوهرانش را به جرم خیانت نزد قاضی برد (مرنیسی، فاطمه،زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش ،ص75)

اگر در 1400 سال پیش مردان تعدد زوجات داشتند عرف ان زمان و ناشی از زندگی بدوی و قبیله ای بود، ثانیا بیشتر این ازدواج ها با قصد فرزند بیشتر داشتن و به منظور افزایش نیروی کار بود نه تنها شهوت رانی صرف. حال آنکه در این زمان قصد تنها داشتن هم خوابه ای زیباتر و جوانتر است و دولت هم اجازه چنین شهوت رانی هایی را صادر کرده است در حالی که در لایحه قید شده به شرط رعایت عدالت اما مردی که دنبال زنی جوانتر می رود آیا رغبتی به همبستری با همسر سابقش(انچنان که در شروط عدالت در فقه اسلامی امده است) خواهد داشت تکلیف نیاز جنسی زن سابق چه می شود؟ چه کسی باید پاسخگوی نیاز او باشد؟ اگر همسرش نخواهد با او همبستر شود و او سراغ مرد دیگری برای ارضای نیازهای جنسی و عاطفی اش برود که سنگسارش می کنیم.

بگذریم که اصولا تک همسری را یکی از نشانه های آغاز عصرتمدن می دانند(انگلس،فردریک،منشاء خانواده مالکیت خصوصی و دولت،ص76) بنابراین آیا تعدد زوجات را نمی توان واپسگرایی به دوران ماقبل تمدن قلمداد کرد؟
دولت محترم که می خواهد بنیان خانواده را مستحکم تر کند چرا تمام بایدها و نبایدهایش برای زنان است. آیا برای دوام بیشتر خانواده تنها زنان باید به این قوانین تن دهند و اصولا با تن دادن به قوانین فرمایشی که هیچ سنخیتی با خواست زنان جامعه و حتی مردان روشن اندیش ندارند نهاد خانواده تقویت می شود؟

جامعه ما بیمار است افزایش آمار همسرکشی [1]، خودسوزی وخودکشی زنان [2]، روسپی گری و فرار دختران و اعتیاد …گواه این ادعاست. دولت و مجلس محترم برای درمان این جامعه بیمار نه تنها سراغی از متخصصین نمی گیرند بلکه سرخود نسخه نویسی می کنند غافل از اینکه این خوددرمانی های غیرعلمی تنها وضعیت جامعه را وخیم تر می کند و بیماری هرچه مزمن تر شود درمانش سخت تر خواهد شد.

تحقیقات نشان می دهد بین تعدد زوجات و افزایش خشونت علیه زنان رابطه مستقیم وجود دارد [3] بین تعدد زوجات و بیماری های روانی نظیر افسردگی، خودآزاری در زنان نیز رابطه وجود دارد. فرزندانی که پدرانشان مجددا ازدواج می کنند در معرض افسردگی، عدم اعتماد به نفس و گرایش به بزهکاری قرار می گیرند. تحقیقات نشان می دهد در خانواده های آشفته گرایش نوجوان و جوان به بزهکاری و مصرف مواد مخدر بیشتر است. این نوجوان همیشه نوجوان نخواهد ماند او با انواع مشکلات بزرگ می شود و درنهایت سبب افزایش ناهنجاری در جامعه و انتقال آن به فرزندانش خواهد شد و این دور باطل ادامه می یابد.

برای حفظ کیان خانواده باید قوانینی تصویب شوند که قائل به برابری بین زن و مرد باشند. قائل به مساوات بین زن و شوهر. در غیر این صورت نهاد خانواده دچار آسیب های جدی خواهد شد و تاثیرش را بر تمام جامعه خواهد گذاشت. در همایش زنان و مطابات حقوقی که اسفند گذشته در دانشگاه تهران برگزار شد مریم بهروزی از نمایندگان مجلس ششم درباره همین لایحه سخنانی ایراد کرد که نشان از مخالفت طیفی از زنان اصولگرا داشت ایشان در بخشی از سخنانش گفت مقام رهبری نیز با تعدد زوجات مسئله دارند لذا بهتر نیست در این زمینه مجلس محترم نظر مقام رهبری و همین طور زنان اصولگرا را نیز بشنوند (چرا که این مجلس حداقل داعی نمایندگی این گروه را دارد).

از دیگر موارد منفی این لایحه ماده 25 است بر طبق این ماده: وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است از مهریه های بالاتر از حد متعارف و غیرمنطقی با توجه به وضعیت زوجین و مسایل اقتصادی کشور متناسب با افزایش میزان مهریه به صورت تصاعدی در هنگام ثبت ازدواج مالیات وصول نماید.

در اینجا نیز به جای حل کردن مسئله صورت مسئله پاک شده است اگر زن مهریه بالا طلب می کند تنها به این دلیل است که حق دیگری ندارد و مهریه را نوعی ضمانت برای دوام زندگی خود می شمارد. اگر قوانین در زمینه ازدواج برابر شوند هیچ زنی مهریه بالایی نخواهد خواست اگر در قوانین ما نیز مانند برخی کشورها دارایی حاصله پس از ازدواج بین زوجین تقسیم شود دیگر زنی از مهریه به عنوان حربه استفاده نخواهد کرد اگر قانون به حمایت از زنان برخیزد و آنان هراس از آینده و ازدواج مجددد همسرشان را نداشته باشند زنان مهریه بالا نمی خواهند. از اینها گذشته چگونه از مهریه ای که دریافت نشده مالیات گرفته می شود در بسیاری از ازدواج ها مهریه تنها جنبه صوری دارد و هرگز طلب نمی شود هرچند به زعم دولتمردان بالاتر از حد متعارف باشد. لذا باید در این ماده مانند ماده23تجدید نظر شود.

به جرات می توان گفت: این لایحه نه تنها لایحه ای برای استحکام نهاد خانواده نیست بلکه لایحه ای در مذمت نهاد خانواده است. لایحه ای که قصدش حراست از نهاد خانواده نیست بلکه خواستش پاشیدن این نهاد است. تنظیم این لایحه شاید از سر دلسوزی بوده اما نتیجه اش متزلزل کردن خانواده، جایگاه زنان و افزایش آسیب های اجتماعی در ایران است و بس.

بنابراین نه تنها به عنوان یک زن بلکه به عنوان یک شهروند از مجلس محترم می خواهم با سعه صدر و کار کارشناسی بیشتر با این لایحه و دیگر قوانین ناعادلانه برخورد کند.

متن کامل لایحه حمایت از خانواده