در چهارمین تندیس صدیقه دولت آبادی داوری کتاب های مرتبط با مسائل زنان مانند سال های گذشته صورت گرفت. پس از جمع آوری کتاب های تالیفی در مورد ایران و زنان ایرانی با حضور داوران این دوره: شهلا اعزازی، فرخ قره داغی، شهلا لاهیجی (مشاور)، نسترن موسوی، فیروزه مهاجر، در وحله نخست از میان فهرست عنوان های آثار انتشار یافته درباره ی زنان یک سرند اولیه انجام شد. پس از این مرحله، تصمیم هیئت دواران برآن قرار گرفت که به بررسی تنها چهل و دو عنوان کتاب بپردازد. البته تعدادی از عناوین کتاب ها به دلیل توزیع نامناسب در بازار کتاب موجود نبود و مورد مطالعه قرار نگرفت و تعدادی دیگر نیز نظر به معیارهای داوری حذف شد و تنها بیست و دو عنوان به مرحله نهایی راه یافت. پس از آن، با توجه به این مسئله که کتاب ها در حوزه های مختلفی بودند، هر کتاب از طرف دو داور که دارای تخصصی در این زمینه بودند مورد داوری قرار گرفت. در صورت عدم توافق میان آراء داوران کتاب به داور سومی برای اظهار نظر داده شد.
کتاب های مورد بررسی در حوزه های تاریخ، حقوق، تاریخ شفاهی، مسائل اجتماعی و همچنین تعدادی در حوزه مسائل زیست محیطی و نقش زنان در حفظ محیط زیست بود. آن چه که در این دوره بخصوص به چشم می خورد حیرت داوران از نتیجه بررسی کتاب ها بود. به یقین اعتقاد داریم که مسئله سانسور و مشکلات مربوط به آن از ارائه و انتشار بسیاری از کتاب ها جلوگیری کرده بود. اما با وجود این کیفیت نازل اکثر کتاب ها برای داوران مسئله ساز بود. به نظر می رسد که بیش از آن که سانسور رسمی بر کتاب ها حاکمیت داشته باشد نوعی خود سانسوری و ضعف تالیف و پژوهش ما را از وجود کتاب های ارزشمند بی بهره کرده است.
برخی کتاب ها از لحاظ ارائه اطلاعات بسیار خوب بودند، اما با اهداف تندیس همخوانی نداشتند. زیرا یا جنبه ی تالیفی نداشتند و عموما از زمره آثار ترجمه یی به شمار می آمدند یا اطلاعاتی که به ما ارائه می دادند در مورد سایر کشورها بود. برای نمونه، چند کتاب وجود داشت که به ارائه اطلاعات زیست محیطی و نقش زنان در حفظ محیط زیست پرداخته بود. هرچند این موضوع از بعدی دیگر مهم است اما نگاه تندیس بیشتر به مسائل زنان است و کم تر بر وظابف آن ها متمرکز است. بخصوص که حتی در این کتاب ها نیز مشکلات زیست محیطی خاص زنان در ایران و چگونگی نقش آن ها مورد بررسی قرار نمی گرفت، بلکه به نظر بیشتر مطالب کلی در رابطه با زنان جهان سوم و مسائلی مانند مشکل زن درآوردن آب و یا استفاده از چوب برای سوخت و… مطرح بود.
قصد از بررسی کتاب ها و اهدا تندیس تقدیر و قدردانی از کتاب هایی است که به نوعی با توجه به شرایطی که امروزه در ایران وجود دارد دیدگاه ها و حرکت های زنان در ایران را منعکس کنند و به بررسی مسائل مهمی که بر زندگی زنان تاثیر دارند چه در حوزه عمومی و چه در حوزه خصوصی بپردازند. مسائلی را که به چشم زنان طبیعی جلوه می کند مورد بررسی قرار دهند و نقش ساختار اجتماعی را در ایجاد چنین مشکلاتی برجسته کنند، به خواننده نگاهی در مورد فعالیت های امکان پذیر اجتماعی ارائه دهند، تحرک، رشد و گسترش فعالیت ها را به وجود آورند، دیدگاه های مطلوب زنان مانند نگاه به آینده تقاضا برای دستیابی به صبح و امنیت و مخالفت با جنگ را مطرح کنند. آگاهی و اعتماد به نفس در زنان به وجود آورند. مفاهیم جدید اجتماعی و خانوادگی را برای آنان روشن سازند. بر فعالیت های مثبت و سازنده زنان در دوران قبل و حال تاکید کنند و مهم تر از همه دارای دیدی انتقادی و تحلیلی از شرایط زندگی آنان بوده و این دیدگاه را در کتاب برای خواننده مشخص سازند.
• تحلیلی از جانب زنان یا مردان بدون دیدگاه های مردمدارعلوم درمورد مسائل زنان مطرح شود.
• حاکی از وجود رویکرد برابری جنسیتی باشند.
• پدیده هایی که تا کنون مورد بررسی قرار نگرفته بودند بدین علت که از دید نظریه های مردمدار به عنوان طبیعی و غیر قابل اهمیت بررسی بودند مد نظر قرار گیرند.
• موقعیت زنان در جامعه کنونی مطرح شود و مهم ترین مسائلی که زنان امروزه با آن دست به گریبان هستند مشخص شوند.
• زنان را در ایران نسبت به موقعیت خود آگاه ساخته و تاثیر گذاری را انجام دهند.
• نگاه به آینده، تحرک، رشد و گسترش در متن کتاب وجود داشته باشد.
متاسفانه چنین مجموعه ای از انتظارات در هیچ یک از کتاب ها دیده نشد. تعدادی کتاب تا حدودی به معیارهای مورد نظر پاسخ دادند که از میان آن ها چند کتاب با ویژگی های مثبت مد نظر قرار گرفت.
این کتاب ها به صورت عمده به بررسی موقعیت زنان در تاریخ مشروطه می پرداختند. وجود چنین کتاب هایی که بخش پنهان نگاه داشته را به خاطر می آورند بسیار ارزشمند است. ارائه درخواست ها و فعالیت های زنانی که در حدود 100 سال قبل برای دسترسی به حقوق اولیه خود به پا خاسته بودند یکی از اهداف جنبش های زنان همیشه بوده و هست. از طریق چنین کتاب هایی تاریخ گذشته و هویت تاریخی برای زنان امروزی مشخص می شود و این که قبل از آن چه که در حال حاضر وجود دارد افرادی سعی در کسب حقوق خود داشتند و چگونه با مشکلات برخورد کردند.
همچنین، با کتاب هایی در حوزه تاریخ شفاهی رو به رو شدیم که نفس کارشان قابل تقدیر است. از طریق تاریخ شفاهی هم با فعالیت های زنان در عرصه عمومی و هم زندگی آنان در حوزه خصوصی آشنا می شویم که برای مدت های طولانی بی اهمیت و غیر قابل طرح در نظر گرفته شده بود. چگونگی زندگی و فعالیت آنان و دید جامعه آن دوران نسبت به آنان از مسائل مهمی اند که باید برای خوانندگان امروزی مشخص شوند.
به یقین اطلاعاتی از این دست نه فقط کمک کننده به درک از شرایط زندگی گذشته اند بلکه از طرف دیگر نیز باید توجه داشت که روی آوردن به چنین مطالبی از جانب دیگر نمایشگر اوج گیری جنبش زنان در شرایط حاضر است. شیوه های گردآوری دارای جذابیت خاص خود هستند و امیدواریم که در این حوزه فعالیت بیشتری صورت گیرد.
اما متاسفانه حتی در کتاب های برگزیده با کمبودی در مورد تحلیل از آن چه که در گذشته صورت گرفت مواجهیم. مشکلی که با آن روبه رو یودیم ارائه اطلاعاتی است که اگر مورد تحلیل، نقد و نتیجه گیری و جمع بندی قرار می گرفت می توانست جذابیت بیشتری پیدا کند و از لحاظ قرار گرفتن در موقعیتی که به جنبش زنان کمک کند در رتبه ای بالاتر قرار گیرد. آن چه که انتظار هیئت داوران بود نگاه نویسندگان به مسئله جنبش زنان و سو گیری نظری و دیدگاه آنان بود. آن چه که با آن مواجه شدیم ارائه اطلاعات مطلوب بدون تحلیل نویسنده بود و بدین علت و با امید این که در آینده و در کتاب های دیگر با تالیفاتی رو به رو شویم که نه فقط ارائه دهنده اطلاعات بلکه در بر گیرنده تحلیل آنان نیز باشد در چهارمین دوره اهدا تندیس متاسفانه تنها به ذکر نام کتاب هایی برگزیده و تقدیر از آنان اکتفا می کنیم و موفقیت بیشتر برای نویسندگان را آرزو داریم.
کتاب های برگزیده دوره چهارم تندیس عبارتند از:
«زنان پیشگام ایران: خدیجه افضل وزیری دختر بی بی خانم استرآبادی» که به کوشش خانم مهرانگیز ملاح به نگارش درآمده است وبخش دوم کتاب در برگیرنده پیوست ها و یادداشت ها به کوشش خانم دکتر افسانه نجم آبادی است. این کتاب را نشر شیرازه منتشر کرده.
کتاب برگزیده دیگر ما، «زن ایرانی در نشریات مشروطه» است که آقای دکتر غلامرضا وطن دوست استاد سابق دانشگاه شیراز با همکاری خانم ها مریم شیپری و آفرین توکلی تالیف کرده اند. این کتاب را موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی در تهران به چاپ رسانده است.
از نویسندگان محترم این کتاب ها تشکر کرده، موفقیت آن ها را در فعالیت های دیگر آرزو می کنیم.
+ There are no comments
Add yours