شهلا لاهیجی از اعضای همگرایی جنبش زنان: زنان ایران به چوپان و راهنما نیاز ندارند

تهیه و تنظیم شهاب مباشری-3 خرداد 1388

مدرسه فمینیستی: گزارشی از نشست گفتگوی آزاد در باره‌ی مسائل زنان به دعوت ستاد تبلیغاتی آقای کروبی در شیراز و با حضور خانم شهلا لاهیجی، از فعالان هم‌گرایی جنبش زنان

تالار «احسان» شیراز با فضای مناسبی که دارد در دومین روز خرداد 88 محل برگزاری نشستی بود که از سوی ستاد تبلیغاتی آقای کروبی، یکی از نام‌زدهای انتخابات ریاست جمهوری، ترتیب داده شده تا به بحث و بررسی در باره‌ی مسائل زنان پرداخته شود. طبق برنامه‌ی اعلام شده بنا بر این بود تا از جانب طیف حامیان وی، خانم جمیله‌ی کدیور، روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی باسابقه که تجربه‌ی نماینده‌گی مجلس دارد و اینک از مشاوران عالی آقای کروبی‌ست، به سخن گفتن بپردازد و فرصتی نیز مهیا شود تا خانم شهلا لاهیجی، نویسنده و از اولین ناشران آثار زنانه در ایران و مدافع حقوق برابر، به نمایندگی از هم‌گرایی جنبش زنان مطالبات مد نظر را مطرح کند.

این نشست با ساعتی تأخیر و با غیبت خانم کدیور که بنا بر اعلام مجری مراسم به خاطر سفری اضطراری به لندن عازم شده بودند، آغاز شد.

پس از مقدمات اولیه، در اولین بخش این نشست، خانم هانیه یوسفیان، از اعضای جوان ستاد تبلیغاتی آقای کروبی در شیراز، به قرائت بیانیه‌یی احساسی و پرشور در راستای شعارهای انتخابی نامزد مورد علاقه‌اش پرداخت و مؤکدا بر کلیت «تغییر» اشاره کرد. پس از وی، خانم جهان‌گیری، از فعالان اجتماعی شهر شیراز و بنیان‌گذار مؤسسه‌ی خیریه‌ی ریحانه، با خواندن بخش‌هایی از اشعار فردوسی به بحثی در باره‌ی نقش زنان در پشتی‌بانی از مردان در سابقه‌ی تاریخی و گذشته‌ی دور و نزدیک ایران مشغول شد و سخنان انتقادی خود را نسبت به فضای اسف‌بار ام‌روزین جامعه با توجه به جای‌گاه زنان و نگاهی که به توانایی‌های ایشان می‌شود، مطرح کرد. بعد از این، مجری مراسم با معارفه‌ی مختصری که از سوابق خانم شهلا لاهیجی انجام داد، فرصت صحبت را به وی سپرد.

شهلا لاهیجی سخن خود را با آرزوی پیروزی زنان ایران آغاز کرد و به نوعی از شیرازی بودن خود سخن گفت که در این‌جا به دبیرستان رفته، ازدواج کرده، صاحب فرزند شده و جوانی‌اش را با خاطرات فراوان گذرانده است. در این میان خاطراتی گذرا از خانواده‌ی محترم کدیور و فرزندان‌شان که دانش‌آموزان برجسته‌ی آن سال‌ها بودند و رقابت درسی برادران خودش با آن‌ها را به یاد آورد.

بعد از این مقدمه، وی با اشاره به عدم حضور خانم کدیور در این نشست، بخش اصلی صحبت خویش را با طرح گله از خانم کدیور و اشاره به یک گفت‌وگوی تازه از خانم کدیور با رسانه‌ها که در آن اعلام کرده‌اند که هم‌گرایی جنبش زنان حرف تازه‌یی برای گفتن ندارد، شروع کرد: «بلی، آزادی و حقوق بشر هم حرف‌های تازه‌یی نیستند. سال‌های سال است که این مطالبات در سراسر جهان ندا داده می‌شوند. این ما هستیم که دیر شنیده‌ایم و متأسفانه دچار ضعف حافظه‌ی تاریخی هستیم. تازه‌گی هم‌گرایی جنبش زنان در این است که برای نخستین بار در تاریخ فعالیت اجتماعی معاصر ایران، زنان بسیاری از طیف‌های مختلف، با تفکرات و باورها و عقاید گوناگون، با وابسته‌گی یا تعلق خاطر به گروه‌ها و اندیشه‌های سیاسی متفاوت، گرد هم آمده‌اند و یک‌پارچه در مورد تنظیم اشتراکات در مطالبات برای زنان به توافق رسیده‌ و ائتلاف کرده‌اند.»

خانم لاهیجی برای بیان مطالبات هم‌گرایی یادآور شد که: این خواسته‌ها حول دو محور اصلی «پیوستن به کنوانسیون جهانی رفع تبعیض علیه زنان» و «اصلاح تعدادی از اصول قانون اساسی» که متضمن نابرابری و تبعیض علیه زنان هستند، تنظیم شده‌اند. در جملاتی دیگر از سخن خود خانم لاهیجی با تأکید گفت: «هم‌گرایی جنبش زنان بدون حمایت از هیچ کاندیدایی و تنها به قصد مطرح کردن و پشتیبانی از مطالبات زنان، از فرصت انتخابات بهره می‌برد. اگر کاندیداها قول دهند و در آینده بکوشند برای محقق و اجرایی شدن این خواسته‌ها بکوشند، چهره‌یی تازه و آبرومند از ایران را شاهد خواهیم بود.»

وی افزود که: با طرح این برنامه‌ها و توجه به سوابق کاندیداها، مسلما مردم ایران که بالغ هستند و گوسفندانی نیستند که نیاز به چوپان و راه‌نما داشته باشند تا راه را جزء به جزء نشان‌شان دهد، خود به انتخاب مناسبی دست خواهند زد، همان طور که اعضای هم‌گرایی جنبش زنان هر کدام تصمیم فردی خویش را خواهد گرفت.» اشاره به مباحث برجسته و محورهای مختلف مطرح شده در بیانیه‌ی مطالبات هم‌گرایی جنبش زنان و مرور مصادیق متعددی از تبعیض‌ها و نابرابری‌های جنسیتی بخش دیگر صحبت‌های شهلا لاهیجی را در بر می‌گرفت: «من از همه‌ی فعالانی که در ستادهای کاندیداهای تأییدشده حضور دارند و به طور خاص از خانم کدیور این سؤال را دارم که آیا به رد صلاحیت تمام کاندیداهای زن اعتراضی کرده‌اند؟ آیا در این باره پرسش کرده‌اند؟ تا زمانی که در اصل مربوطه‌ی قانون اساسی واژه‌ی رجل قرار دارد و جای تفسیر باز است، چه می‌شود کرد؟ هم‌گرایی جنبش زنان به صراحت می‌خواهد که دو کلمه‌ی زنان و مردان به جای این تعبیر بنشیند.»

پس از این، وی به طنز به طرح نمونه‌یی دیگر از نارسایی‌های قانونی اشاره کرد: «فردایی را در نظر بیاورید که انتخابات انجام شده و رئیس‌جمهور برگزیده شده است. بانوی اول این کشور بناست تا در یک اجلاس جهانی شرکت کند و برای این کار به خارج کشور سفر کند. از طرفی، هم‌سر وی به هر دلیلی موافق سفر او نیست. آن وقت وی نمی‌تواند طبق قانون از کشور خارج شود و ملت ایران نماینده‌یی در آن نشست جهانی نخواهد داشت. شاید هم باید تبصره‌یی به قانون افزوده شود تا مثلا زن رئیس‌جمهور از این منع قانونی استثنا شود! ظاهر قضیه طنز است و مضحک، اما این واقعا یک تراژدی‌ست. ما واقعا چه از عربستان سعودی که یک کشور اسلامی‌ست کم داریم که آن‌ها پانزده سال است به کنوانسیون رفع تبعیض پیوسته‌اند و ما نه؟» وی هم‌چنین یادآور تلاش مجلس ششم و دولت پیشین برای تصویب لایحه‌ی پیوستن به کنوانسیون، هر چند با افزودن بند به شرط رعایت اصول قانون اساسی، شد که به دلیل موانع پیش آمده و همین طور فرصت‌ناشناسی نماینده‌گان آن وقت که به‌ترین مجلس معاصر را تشکیل داده بودند، روند تصویب آن متوقف ماند.

در انتهای صحبت خانم کروبی، یکی از حاضران به طرح این سؤال پرداخت: «حضور نماینده‌گان هم‌گرایی جنبش زنان در نشست‌های تبلیغاتی یک کاندیدا و خواندن بیانیه آیا به معنی اعلام حمایت از یک شخص خاص نیست؟ آیا در رفتار و اعلام مواضع هم‌گرایی سردرگمی دیده نمی‌شود؟» خانم لاهیجی در پاسخ به این پرسش، با تأکید و صراحت ابراز داشت که هم‌گرایی زنان حرکتی برای بیان مطالبات زنان و طرح گفتمان مطالبه‌محور با بهره جستن از فرصت انتخابات است و نظر به هیچ نام‌زد به خصوصی ندارد، برای همین ما در ستادها و نشست های کاندیداهای مختلف می رویم و حرف خودمان را می زنیم تا آنان مطالبات ما را بشنوند، اما این منافاتی با این ندارد که هر یک از فعالان حقیقی و حقوقی حاضر در ائتلاف هم‌گرایی، رأی و نظر خود را داشته باشد. در ادامه‌ی گپ و گفتی که با شنونده‌گان حاضر در نشست شکل گرفت، بحث خانم لاهیجی به مرور حیف و میل بی حساب و کتاب بودجه‌های میلیاردی مملکت و حقوق مردم در دولت فعلی کشیده شد که بدون وجود سازمانی برای برنامه‌ریزی و مدیریت، چه‌گونه منافع مردم و کشور تهدید می‌شود. وی همین طور به اقدام دولت از حذف تمام مواد مربوط به زنان در برنامه‌ی توسعه اشاره کرد و بیان داشت: «این چه دولت‌مندی مبتنی بر عدالتی‌ست که نیمه از جامعه را نادیده می‌گیرد؟ باید بر طرح مطالبات زنان از دولت که خدمت‌گزاران ما هستند نه اربابان و خدای‌گان ما تأکید کرد. باید پاسخ‌گو باشند و اگر نه، بی‌اعتنایند و خطاکار، باید بخواهیم که برکنار شوند.»