تبعیض، تحقیر و اخراج زنان کارگر / مژگان مدرس علوم

8 اردیبهشت 1389

جرس: با توجه به شرایط اقتصادی دشوار کشور، زنان زحمتکش همواره در فعالیتهای اقتصادی از تولید، مبادله و توزیع حضور فعال و تاثیرگذاری داشتند و بدون حضور آنان چرخه اقتصادی کشور با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد.

مطابق با آمارهای رسمی، زنان کارگر اصلی ترین قربانیان بیکاری و اخراج به شمار می آیند، این در حالی است که بسیاری از آنان به دلایل گوناگون از قبیل دستمزد پایین، خشونت، نبود شرایط مناسب در محیط کار و همچنین مشکلات دیگر، به اجبار کار خود را رها کرده و مشمول هیچ قانون حمایتی نمی شوند.

این آمارهای تکان دهنده از وضعیت اسفبار کارگران زن در حالی انتشار می یابد که در سیاست مهرورزی و عدالت گستری دولت احمدی نژاد هیچ حق و حقوقی برای این قشر دردمند زحمتکش تعریف نشده است. بسیاری از زنان کارگر از بدیهی ترین حقوق اولیه خود از جمله دستمزد برابر در مقابل کار برابر، بیمه درمانی، فرصت شغلی و ارتقاء شغلی برابر، استفاده از مرخصی زایمان و تضمین بازگشت به کار، بهبود شرایط کار زنان مطابق با قانون کار و…محروم هستند.

تبعیض جنسی عامل “طرد” طبقه کارگران زن از جامعه

در مراسم تجلیل از زنان کارگر نمونه بیانیه ای در حمایت از خواسته‌های صنفی زنان از سوی اتحادیه سراسری زنان کارگر صادر شد. در بخشی از این بیانیه آمده است: “حقوق جوانان و به ویژه زنان جوان در بهره گیری از توانایی و امکانات وسیع شان جهت پیشبرد جامعه جهانی، با کنار گذاشتن شان پیوسته نقض می‌گردد. بازداری زنان از داشتن شغلی آبرومندانه با اعمال تبعیض جنسی ،‌ “طرد” آنان از جامعه تلقی می گردد چرا که حق خود را در مشارکت و کمک به ساختمان جامعه از دست می دهند.”

در پایان این بیانیه به مواردی درجهت بهبود وضعیت کارگران زن اشاره شده است: “احقاق حقوق زنان در بعد اجتماعی شامل آزادی تشکل ها، آزادی بیان، امنیت خانوادگی واجتماعی ، مبارزه با فقر ، داشتن پایگاه اجتماعی، عدم بیکاری و داشتن مشارکت واقعی اجتماعی، احقاق حقوق زنان در بعد صنفی شامل اخراج بی رویه زنان کارگر ، عدم عقد قراردادهای پیمانی و موقت و سفید امضا، عدم تبعیض دستمزد بین کارگران زن و مرد، امنیت شغلی، استخدام مقطعی زنان سرپرست خانوار، عدم استثمار کارگران زن مجرد، اجرای دقیق و کامل قانون کار در خصوص زنان، اجرای مجدد قانون بازنشستگی با 10 سال سابقه و 55 سال سن برای زنان….”

وجود تفکر جنسیتی در خصوص مسائل زنان کارگر

فعالان حقوق کارگری بر این باورند که یکی دیگر از وضعیتهای اسفبار شرایط کار زنان، تفکر جنسیتی در این زمینه است. در واقع زنان اولین نیروی کاری هستند که اخراج می شوند و آخرین نیرویی هستند که به شکل رسمی استخدام یا به ترفیع شغلی می رسند. از سوی دیگر زندگی زیر خط فقر زنان کارگر سبب گردیده زنان به صورت قراردادی و موقت وارد بازار کاری شوند که هیچگونه حمایت قانونی شامل آنها نمی شود.

علیرضا محجوب دبیر کل اتحادیه کارگری با تاکید بر این موضوع که نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می دهند و زنان موتور تولید خدمت در عصر جدید است، گفت: “کارگران زن از نظر شرایط و ضوابط کار هنوز نتوانستند تساوی و شرایط لازم را علی رغم تاکید قانون اساسی و قانون کار بدست آورند.”

محجوب با اشاره به وجود تبعیض در کار زنان و مردان خاطر نشان کرد : “بایستی در این عرصه، شناختی جدید و عرضه و بررسی و ارزیابی جدیدی از حقوق کار زن به عمل بیاید تا عدم تساوی ها و نا برابری ها عملا از میان برود.”

این نماینده مجلس با بیان این موضوع که امروز زنان کارگر در محیط های کار از وجود تبعیض های مخفی رنج می‌برند، افزود: “برخلاف گذشته که تبعیض های آشکاری چون محدودیت های شغلی یا پایین بودن دستمزدها کارگران را تهدید می کرد، امروز مشاهده می کنیم در کارخانه ها و کارگاهها امنیت شغلی زنان کارگر به دلیل ازدواج یا بارداری تهدید می شود.”

زنان کارگر بدون هیچ حمایت قانونی

یکی از فعالان حقوق کارگری با تاکید بر استثمار زنان کارگر در شرایط نابسامان اقتصادی و بی مهری مسئولین کشور به جرس گفت: “در حالی که به دلیل دستمزد اندک زنان، اکثرتولیدات صنعتی متکی به نیروی کار کارگران زن است، مردان کارگر در شرایط کار یکسان دستمزدی بیشتر دریافت می کنند. زندگی سخت و دردناک زنان کارگری که به دلایل شرایط دشوار اقتصادی مجبور هستند در خارج از بازار رسمی بدون کوچکترین پوشش قانونی زندگی خود و خانواده هایشان را تامین کنند حکایت دیگری دارد. زنان کارگر خانگی که در خانه های مردم کار می کنند، زنان دستفروش و زنان کارگری که در مزارع در شرایط بسیار سخت مشغول به کار هستند در زمره کارگران بازار غیر رسمی محسوب می گردند که در هیچ مجموعه ای به حساب نمی آیند و و به دلیل عدم تعیین جایگاه آنان در عرصه کار و تولید تحت پوشش هیچ حمایت قانونی قرار نمی گیرند. و در این شرایط بی قانونی هرگونه تحقیر و مشقت را تحمل می کنند تا نه تنها زندگی خانواده خود را تامین کنند بلکه چرخهای اقتصاد کشور را بچرخانند. زنان کارگر که به اجبار به کار دراقتصاد غیر رسمی روی می آورند و علی رغم ساعات کار طولانی و طاقت فرسا تحت پوشش هیچ قانون حمایتی قرار نمی گیرند این در حالی است که در بازتولید اقتصاد خانواده نقش اصلی را ایفا می کنند.”

گفتنی است شرایط نامناسب کار و محیط غیربهداشتی و غیرایمنی از جمله معضلات کاری زنان کارگر است و این در حالی است که در ماده 75 قانون کار، انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگران زن ممنوع گردیده است.

لزوم تضمین “امنیت” شغلی زنان

در حالی که کاهش ساعت کاری زنان در محیط های کارگری و همچنین ممنوعیت به کارگیری آن ها در شیفت های شب در شورای فرهنگی اجتماعی زنان به تصویب رسید اکرم حسینی مجرد رئیس دبیرخانه شورای فرهنگی اجتماعی زنان با اشاره به این که طرح کاهش ساعت کاری زنان مختص زنان شاغل در محیط های کارگری است، می گوید: ” در حال حاضر زنان در محیط های کارگری یکسان با مردان از نظر ساعت و شرایط کاری فعالیت می کنند، در حالی که با توجه به وضعیت جسمی زنان و مسئولیت آن ها در محیط منزل باید از امتیازات ویژه ای در محیط کار برخوردار باشند.”

از سوی دیگر محسنی ثانی عضو کمیسیون اجتماعی با تاکید بر اینکه این طرح باید مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد تاکید می کند: ” در مجموع این طرح و طرح هایی از این دست بیشتر از آن که به نفع زنان باشد به ضرر آن هاست چرا که فرصت اشتغال را در شرایط برابر با مردان از آن ها سلب می کند و کارفرمایان انگیزه ای برای به کارگیری آن ها نخواهند داشت.”

در واکنشی دیگر مریم‌السادات ناجی‌پور، کارشناس ارشد مطالعات زنان با اشاره به نابرابری شغلی بین زنان و مردان و عدم ارتقای شغلی برای زنان بیان داشت: ” با اجرای چنین طرح‌هایی، تعداد زنان در مناصب و مشاغل مهم به حداقل می‌رسد.پس به جای کاهش حضور زنان، بهتر است دولت با ابزارهای تشویقی و ارائه اعتبارات ویژه به سازمان‌ها برای جذب نیروهای متخصص زن کمک کند و در این راه به راه‌اندازی مهدهای کودک در مجاورت سازمان‌ها، بیش از کاهش ساعات کاری، امنیت شغلی زنان را تضمین خواهد کرد.”

افزایش اخراج و بیکاری کارگران زن

از دیگر مشکلاتی که زنان کارگر با آن روبرو هستند اخراج و بیکاری آنان است که از زمان روی کار آمدن احمدی نژاد این رویه رو به افزایش است. برای نمونه در کارخانه نور برکات شهرک شکوهیه قم که حدود چهل نفر کارگر دارد، ده کارگر که اکثرا زن بوده‌اند، اخراج شده‌اند. علت این اخراج‌ها، عدم رونق کسب و کار عنوان شده است.

در این زمینه محبوب‌نژاد،عضو هیات مدیره اتحادیه زنان سراسری کشور می گوید:‌ “بیکاری نه تنها کارگران زن را زیر فشار قرار می‌دهد بلکه با کاهش سطح دستمزدها و ایجاد شغل‌های موقت و نامطمئن، موجبات از هم پاشیدگی نظم اقتصادی را فراهم می‌آورد.”

محبوب‌نژاد، در ادامه تاکید دارد:‌ “زنان کارگر ایران در اعتراضات و اعتصابات صنفی، در دفاع از حق‌شان، با مجازات‌هایی از قبیل عدم استخدام و یا اخراج از کارشان روبرو می‌شوند، و علی‌رغم این مشکلات در برابر هر گونه تضییع حقوقشان، محکم و استوار می‌ایستند و مبارزه می‌کنند.”